تبیان، دستیار زندگی

آیا در تهران قبرستان ممنوعه وجود دارد؟

قبرستان ممنوعه کاتولیک‌های دولاب؛ این آرامستان بزرگ در قسمت جنوب شرقی تهران واقع شده و با مساحت بیش از ۷۵ هزار متر مربع است و قدمت آن به زمان قاجار می‌رسد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
قبرستان ممنوعه
گورستان کاتولیک لهستانی‌های تهران گورستانی در محله دروازه دولاب در جنوب شهر تهران است که آرامگاه ۱۸۹۲ شهروند لهستانی در آن قرار دارد که همگی در سال ۱۹۴۲ میلادی درگذشته‌اند. از این تعداد، ۴۰۸ قبر متعلق به نظامیان لهستانی در جنگ جهانی دوم است.

بیشتر شهروندان لهستانی که در این گورستان دفن شده‌اند، کسانی بودند که پس از آزادی از اردوگاه‌های کار اجباری استالین در سیبری و قزاقستان، از راه ایران به اروپا باز می‌گشتند.

آرامستان ارامنه یا قبرستان ممنوعه دولاب در هفدهم خرداد ۱۳۷۹ در زمره‌ی آثار ملی ایران ثبت شده است، درست در زمانی که شهرداری قصد تخریب کل آرامستان داشت تا از میان این قبرستان خیابانی عبور دهد، به همین دلیل ثبت ملی در آن زمان ناجی این آرامستان شد اما امروز دیگر امور محوطه‌ها و بناهای ثبتی چندان تحت نظارت نیست.

به‌ تازگی لهستان پروژه‌ای جهانی برای احیای همه آرامستان‌های کشته‌شدگان جنگ جهانی دوم در دست اجرا دارد. گورستان دولاب یکی از مهم‌ترین این آرامستان‌هاست، این طرح در چند ماه گذشته در دولاب اجرا شد، این پروژه را وزارت فرهنگ لهستان بر عهده دارد و البته مقامات امور خارجه‌ ایران در جریان آن بوده و در این زمینه همکاری کرده‌اند.

سنگ‌قبرهای کشته‌شدگان دولاب ۷۵ سال قدمت داشتند و دوستداران میراث‌ فرهنگی اعتقاد دارند که این ها هویت تاریخی دارند و قابلیت دارند که حفظ شوند و به‌ صورت موزه‌ای در همین آرامستان نگه داری شوند.

این سنگ‌ قبرها را خود مقامات لهستان ۷۵ سال پیش گذاشتند و اینها به‌ صورت قانونی متعلق به لهستان است. پروژه‌ بازسازی هم از سوی شرکتی معتبر و زیر نظر لهستان انجام می‌شود.

مهم‌ترین بخش این آرامستان یادمانی است از کشور لهستان که در ورودی قبرستان کشته‌شدگان آن سال وجود دارد.

قبرستان ممنوعه

گورستان ممنوعه تهران کجاست؟

البته متولیان قبرستان ممنوعه دولاب سه سفارتخانه‌ای هستند که مرده‌های‌شان را در این آرامستان دفع کرده اند؛ سفارت فرانسه، ایتالیا و لهستان.

پا که به گورستان می گذارید انگار در جنگلی بکر وارد شدید، طول بلند علف ها نشان از این دارد که سال ها از عمر این سنگ قبرها گذشته است.سنگ هایی با علامت صلیب بر آن ها و متعلق به کشورهای روسیه، لهستان، فرانسه، ایتالیا و البته مسیحیان ایرانی، روی سنگ ها نقوش صلیب – عکس های سیاه و سفید و تصویر بانوی غمگین یا مریم غصه دار دیده می شود.

بالای برخی از قبرها شاخه های درختان کهن سایه انداخته است، از زبان مردم دولاب افسانه های زیادی درباره این قبرستان می توان شنید. نشان سربازان گمنام روسیه، آرامگاه کنت های فرانسوی، شاهزاده های گرجی، پزشکان دربار قاجار و پهلوی، گورستان دسته جمعی لهستانی هایی که در جنگ جهانی دوم در راه بازگشت به وطن جان باختند و بسیاری از چهره های سرشناس تبعه کشورهای دیگر در اینجا می تواند جذاب باشد.

به سبب اینکه مالکیت آرامستان ارامنه متعلق به کشورهای روسیه، لهستان، فرانسه و ایتالیا می باشد و کسب مجوز از تمامی سفارتخانه ها الزامی است و با توجه به اینکه تاییدیه خلیفه گری های ارامنه، آشوری ها، ارتودکس ها و کاتولیک ها نیز مورد نیاز است، بازدید از آرامستان کمی سخت است، اما غیر ممکن نیست .

قبرستان ممنوعه

تاریخچه گورستان  ممنوعه تهران

تاریخچه گورستان از این حکایت دارد که نخستین تجمع ارامنه تهران در حاشیه حصار جنوبی شهر آن زمان یعنی جنوب بازار تهران بود، که قدیمی ترین کلیسای شهر تهران نیز به نام کلیسای سورپ گورک در بازارچه قوام الدوله که در اواخر دوران قاجاریان بنا شده و هنوز پابرجاست نشان اجتماع ارامنه وقت بود.

نخستین گورستان یا آرامستان ارامنه نیز در همان محدوده بنا شده بود که بعدها تخریب و جزو بافت مسکونی شهر تهران شد، پس از آن دو گورستان یکی در ونک که محل تجمع جدید ارامنه بود و دیگری در شرق تهران در سال ۱۳۱۵ خورشیدی ساخته شد .

بنا به نوشته اعتمادالسلطنه در کتاب مرآت البلدان در سال ۱۱۳۷ به دستور کریم خان زند، ارامنه سنگ تراش اصفهانی به تهران منتقل و در محله دولاب ساکن شدند و این بهانه ای شد، برای احداث گورستان ارامنه در شرق تهران، بعدها گورستان ونک به خاطر ساخت و ساز تخریب و برخی از سنگ های قیمتی آن به گورستان دولاب انتقال یافت.

قبرستان ممنوعه
البته مالکیت گورستان ارامنه از آن دولت فرانسه بود که توسط سفارتخانه های فرانسه، ایتالیا و نماینده کلیساهای کاتولیک رم در ایران خریداری شده بود، بخش مربوط به لهستان نیز توسط سفارت خانه لهستان در ایران در سال ۱۹۴۳ خریداری شد.

مساحت کل گورستان ۷۵۰۰۰ مترمربع یا ۷.۵ هکتار بوده که حدود ۴۴۰۰۰ مترمربع یا ۴.۴ هکتار آن متعلق به ارامنه و ۱۴۲۰۰ مترمربع متعلق به کاتولیک ها، ۳۷۰۰ مترمربع متعلق به ارتودوکس ها و مابقی متعلق به آشوری های کلدانی است.دیگر اینکه حدود ۵۰% آرامستان کاتولیک ها متعلق به لهستانی ها و مابقی شامل قبرهای افراد فرانسوی، ایتالیایی، انگلیسی، چکی، آلمانی و غیره می باشد .

قبرستان ممنوعه
مهمترین و ارزشمندترین قسمت گورستان ارامنه دولاب، بخش آرامستان لهستانی های آرامستان کاتولیک ها است، لهستانی هایی که با کشتی به ایران آمده بودند و باید زودتر به کشورشان بازمی گشتند اما بیماری و خستگی امان شان نداد و درگذشتند و بر روی سنگ قبرهایشان نوشتند: هیچ کدام این ها سربازانی نبودند که در جنگ کشته شده باشند بلکه دلیل مرگ شان بیماری های واگیردار تیفوس و تحلیل قوا بود.

در ۱۵ فروردین ماه سال ۱۳۲۱ برابر با چهارم آوریل سال ۱۹۴۲ میلادی هزاران آواره لهستانی پس از تصرف کشورشان توسط آلمان نازی به اتحاد جماهیر شوروی منتقل و سپس به عنوان آواره به ایران فرستاده شدند.

این آوارگان در "دوشان تپه" و چند نقطه دیگر در خارج از شهر تهران اسکان داده شدند، این آوارگان سال ها و برخی از آنان برای همیشه در ایران ماندن، از همین زمان کارکردن بانوان در رستوران ها و بارهای ایران امری عادی شد زیرا بیشتر آنان به این کار روی آورده بودند.

قبرستان ممنوعه

چند نکته درباره گورستان ممنوعه دولاب!

آرامستان ممنوعه دولاب از دیدنی های شهر تهران که شاید کمتر شناخته شده باشد، که مکانی پر رمز و راز با گورهای اشخاص معروف خارجی است.

گورستان دولاب در جنوب‌شرق تهران و محله‌ای به نام "دولاب" قرار دارد، در گذشته‌های دور زمین‌های این منطقه محل کشت و کار بود و از سال ۱۸۵۵ که دکتر کلوکه فرانسوی، طبیب اختصاصی محمد شاه و ناصرالدین‌شاه قاجار، در اینجا دفن شد، دولاب تبدیل به گورستانی برای دفن مسیحیان پایتخت شد.

قبرستان ممنوعه
دکتر تولوزان که او نیز یک پزشک فرانسوی در دربار قاجار بود، این زمین را برای گورستان خریداری کرد و از آن زمان به بعد محل دفن کاتولیک‌های مقیم تهران شد، گورستان دولاب پنج بخش جداگانه دارد و خیابانی از وسط آن می‌گذرد که آن را به دو بخش مجزا تقسیم کرده است.

هرکدام از بخش‌های گورستان دولاب دارای محوطه و ورودی جداگانه است. قسمت شرقی شامل سه بخش "کاتولیک"، "ارامنه گریگوری" و "ارتدوکس" و قسمت غربی نیز شامل دو بخش ارامنه کاتولیک و کلدانی و آشوری است، شهرداری تهران از سال ۱۳۷۵ تدفین در این گورستان را ممنوع کرده است.

قبرستان ممنوعه

نحوه بازدید از گورستان

به‌جز دیدن و شنیدن حکایت‌های مربوط به افراد سرشناس مدفون در دولاب، سنگ مزارهای متفاوت و جالب در بخش‌های مختلف این گورستان نیز سوژه جالبی برای عکاسی است، هر کدام از این سنگ‌ها و نقش و نگارهای روی آن‌ها دارای تاریخچه و نشان‌دهنده موضوع خاصی است که مطابق آیین و مسلک فرد مدفون در آن مزار است.

این گورستان تحت مدیریت سفارت‌خانه‌های مربوط، مثل روسیه، لهستان و فرانسه و شورای خلیفه‌گری ارامنه است و بنابراین بازدید از اینجا نیازمند مجوز است، بازدید انفرادی از این گورستان سخت است، اما از طریق تورهای اختصاصی و عکاسی می‌توانید از اینجا بازدید کنید.

قبرستان ممنوعه

نحوه دسترسی به آرامستان ممنوعه دولاب

آدرس: تهران، اتوبان شهید محلاتی، خیابان دهم فروردین، میدان امام حسن و شمال خیابان پاسدار گمنام واقع شده است.
این مطلب صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر شده و محتوای آن لزوما مورد تایید تبیان نیست .