سفر به همدان پایتخت تمدن ایران

 همدان یکی از قدیم ترین شهرها و اولین پایتخت ایران زمین ، دارای جاذبه های دیدنی و تاریخی فراوانی است به طوری که برای دیدن  همه مکانهای زیبای آن به زمان زیادی نیاز است .

 نام قدیمی همدان، هگمتانه نام داشت. هگمتانه شهری بود که مادها برای زندگی در فلات ایران آن را انتخاب کردند. این شهر  توسط سلسله‌های دیگری هم به عنوان پایتخت انتخاب شد. گوشه گوشه ی این شهر پر است از یادگاری های تاریخی و طبیعی. هوای این شهر در فصل تابستان خنک و دلچسب می باشد، به همین خاطر گردشگران زیادی را به سمت خود جذب می کند.

کوه الوند که معروفترین کوه منطقه غرب کشور است در جنوب و غرب شهر همدان قرار گرفته است. در ناحیه شمال شرقی و شرق ارتفاعات الوند در میان کوه الوند و کوه گرین اراضی پست و دشت‌های هموار استان قرار دارد. دشت‌های وسیع شمال و شمال شرقی استان در مسیر بادهای شدید است. توده‌های هوا به راحتی این نواحی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در میان همدانیان به سوز سرد سرما که برف را هم از کوه ها جا به جا میکند معروف است. استقرار این دشت‌ها در مجاورت نواحی مرتفع و کوهستانی باعث وزش بادهای شدیدی در سطح استان می‌شود؛ به همین دلیل استان همدان از مناطق بادخیز کشور به شمار می‌آید.

 دوری از دریا و همچنین جریان‌های پرفشار هوای سرد شمالی و غربی، از دیگر عوامل مؤثر در شرایط همدان می باشد. در واقع مناطق مرتفع استان آب و هوای سرد کوهستانی دارد و مناطق جنوبی آن – ملایر و نهاوند – دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است.

گرم‌ترین ماه‌های سال با حداکثر دمای سی و پنج درجه سانتی‌گراد تیر و مرداد بوده که در همین ماه ها هم در جاهای مختلفی از همدان هوای خنک پیدا میشود و سردترین ماه‌های سال، با میانگین ۲۵/۴- درجه سانتی‌گراد دی و بهمن است که به طبع در همین زمان ها هم در نواحی مختلفی دمای سردتر و گرمتری یافت میشود.

با توجه به شرایط اقلیمی مناسب‌ترین زمان برای مسافرت به همدان، از اواخر اردیبهشت تا اواخر مهرماه است. در این مدت علاوه بر زیبایی و سرسبزی‌های پراکنده در سراسر استان همدان، تابش آفتاب و درجه حرارت بسیار مطلوب است. این زمان،فرصت مناسبی است تا ایرانگردان علاقه‌مند به استان همدان از تعطیلات تابستانی خود بیشترین بهره را بگیرند.

سفر به این استان در فصل زمستان برای دوستداران ورزش های زمستانی مناسب است. در واقع کسانی قصد استفاده از برف برای ورزش اسکی و سایر ورزش‌های زمستانی را داشته باشند، این فصل بسیار مناسب است؛ به ویژه آن که امکانات ورزش اسکی و کوهنوردی زمستانی در دامنه‌های الوند فراهم است که این امکانات در منطقه ای به نام پیست اسکی بالاتر از گنجنامه در جاده تویسرکان به گنجنامه واقع است.

 در ادامه مطلب می خواهیم جاهای دیدنی این استان و شهر زیبا را به شما معرفی کنیم:

آرامگاه بوعلی سینا و بابا طاهر

 زمانی که وارد شهر همدان می شوید، اولین مکانهایی که در جلوی چشمان شما قرار می گیرد، آرامگاه ابوعلی سینا و باباطاهر همدانی می باشد.
آرامگاه بو علی سینا یکی از اماکن تاریخی  و جاذبه ای گردشگری در همدان است که ساختمان آن به دو سبک ایران بعد از اسلام و ایران باستانی بنا شده است. معماری این ساختمان که توسط مهندس سیحون انجام شده است، بیشتر از شاخصه‌های زمان ابن سینا و همچنین فناوری‌های جدید الهام گرفته است. در قسمت های زیر این آرامگاه هم می توان نمونه هایی از یونان باستان، ایران و مصر را دید. شکل کلی ساختمان آرامگاه با الهام از برج گنبد قابوس ساخته شده و به همین دلیل شباهت زیادی به این مکان تاریخی دارد. البته با گنبد قابوس تفاوت هایی دارد و تفاوت آن در تعداد ستون و فاصله ی بین ستون هاست که در این آرامگاه فاصله ی آنها زیاد است.
 
در سمت دیگر میدان، آرامگاه شاعر با ذوق ایرانی ، باباطاهر همدانی  و یا همان بابا طاهر عریان می باشد. دلیل نامگذاری ایشان به عریان این است که ایشان از تمام متعلقات مربوط به دنیا بریده بوده و در راه خودشناسی عرفان قدم گذاشته بوده است. بنای آرامگاه این شاعر گرانقدر بر روی یک تپه به شکل یک هشت ضلعی ساخته شده است. این آرامگاه یک نمونه بسیار زیبا از معماری قرن هفتم و هشتم می‌باشد. پله‌های آرامگاه، سنگ مربوط به مقبره و ستونهای برج مانند آن به وسیله سنگ گرانیت تزئین شده است که همین موضوع باعث جذب گردشگران و علاقمندان به معماری، به این مکان شده است.

 گنبد علویان

یکی دیگر از جاهای تاریخی و دیدنی این شهر ،گنبد علویان می باشد. این اثر یکی از شاهکارهای معماری و گچبری بعد از اسلام در همدان است.
این بنا در میان بناهای به جا مانده ی معماری دوره اسلامی بسیار منحصر به فرد و بی نظیر می باشد. این گنبد یکی از یادگارهای متعلق به اواخر دوره‌ی سلجوقیان در قرن ششم هجری است که توسط خاندان علویان ابتدا به عنوان مسجد، احداث و در دوره‌های بعد، با ایجاد سردابی در زیرزمین به مقبره‌ی آن خاندان تبدیل شده ‌است. دلیل نامگذاری این بنا به گنبد علویان این است که این بنا در گذشته‌های دور دارای گنبد بوده، گر چه در اثر گذشت زمان، گنبد آن فرو ریخته است و از بین رفته است. همچنین ، علاقه‌ی شدید مردم به سادات و دوستداران حضرت علی (ع) و مدفون بودن دو تن از خاندان علویان در این بنا، موجب شده که آن را به این نام بخوانند.
گنبد علویان از لحاظ هنر گچبری و آجرکاری از آثار ارزشمند و کم‌نظیر سده‌های میانی دوره‌ی اسلامی (سده‌های ۶ و ۷هجری) است. شکل ظاهری آن شبیه گنبد سرخ مراغه است که در سال ۵۴۲ هجری قمری ساخته شده است. درون بنا هم تا حدودی مشابه بنای گنبد حیدریه قزوین است که از بناهای اوایل قرن ۶ هجری قمری به شمار می‌رود. گنبد علویان که در سال 1310 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، در چهار باغ علویان همدان قرار گرفته است.

غار علیصدر همدان

یکی دیگر از جاهای دیدنی و زیبای این شهر،غار علیصدر می باشد. این غار در 75 کیلومتری همدان و در شهرستان کبودرآهنگ در مناطق مرتفع «ساری قیه» قرار گرفته است.زیبایی این غار سالانه میلیونها گردشگر را به سمت خود می کشاند.

 طبق گفته ها مردم این منطقه حتی در دوران صفویه هم از آب این غار، به وسیله کانال کشی‌های انجام شده استفاده می‌کردند و این وضعیت ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۳۴۲ یک گروه برای کشف اطلاعات بیشتر در مورد این غار، به درون آن رفتند و اطلاعاتی را در مورد آن به دست آوردند.

محققان با مطالعه سنگ های موجود در غار علیصدر به این نتیجه رسیده اند که قدمت این جاذبه طبیعی به دوره ژوراسیک یعنی حدود 190 میلیون سال پیش باز می گردد.ناگفته نماند که تا سال ۱۳۵۲ دهانه این غار بسیار تنگ و در حدود ۵۰ سانتی‌متر بود و هیچ کسی به جز کوهنوردان فوق حرفه‌ای نمی‌توانستند وارد آن شود، اما در سال ۱۳۵۳ مردم محلی به کمک تیمی که برای مجهز کردن این غار آمده بودند، دهانه آن را باز کردند و الان ورودی این غار دارای دهانه‌ای به عرض ۵ و ارتفاع ۳ متر می‌باشد. این غار به عنوان طولانی ترین غار آبی در ارتفاع 2100 متری از سطح دریا قرار دارد  و بسیار شگفت انگیز می باشد. این غار آبی تنها غاری است که بازدیدکنندگان می توانند در آن قایقرانی کنند.

 با رفتن به درون غار می توانید چکیده ها (استلاگمیت) و چکنده های (استلاکتیت)فراوانی را ببینید که هر یک از آن ها دارای اشکال بسیار زیبا و منحصر به فردی می باشند. همچنین درون غار چند ستون بسیار بزرگ سنگی قرار دارد که با کنار هم قرار گرفتن آنها یک میدان تشکیل داده اند.

همچنین در این غار چکیده ای بزرگ و زرد رنگ در غار علیصدر وجود دارد که بسیار شبیه به پنجه یک اژدهای افسانه ای می باشد، به همین دلیل این قسمت از غار را پنجه اژدها می گویند.

از دیگر بخش های معروف غار علیصدر ، آبشار سنگی آن می باشد. به طوری که در بخشی از غار یک دیواره سنگی بزرگ می باشد که روی آن پر از استلاگمیت هایی است که در طول سالیان طولانی به شکل آبشار درآمده اند. استلاگمیت بسیار عجیبی هم در قسمتهایی از غار علیصدر وجود دارد که به شکل پنجه عقاب می باشد.
در بخشی از غار استلاگمیت های موجود بر روی سقف به گونه ای در کنار هم قرار گرفته اند که در نگاه اول می توانید کلمه الله را ببینید، البته این بخش از غار نور پردازی شده تا بازدیدکنندگان بتوانند به راحتی این کلمه را بر روی سقف غار ببینند. بخشهایی از این غار هم از ستون های سنگی وجود دارد که قسمت انتهای ستون ها (سر ستون) شباهت زیادی به ستون های مجموعه تخت جمشید دارند.

این غار حدود 190 میلیون سال قدمت دارد و از غار های زنده دنیا به شمار می آید. با وجود اینکه این غار در زیر زمین قرار گرفته است، هیچ گونه گاز سمی در هوای آن وجود ندارد.

آبشار گنج‌نامه

در 5 کیلومتری غرب همدان، جایی در میان دامنه های کوه الوند آبشاری زیبا و بلند را می بینید که جذابیت خاصی به مناظر اطرافش داده است. ارتفاع این آبشار ۱۲ متر است . این آبشار با طبیعت بکر و چشم اندازهای زیبایش جایی عالی برای بودن در میان طبیعت است. اب این آبشار در تمام فصل های سال سرازیر و دائمی است و حتی در زمستان ها هم زیبایی اش را حفظ می کند. در فصل سرما شکل گرفتن قندیل های یخی در اطراف این آبشار یخ نوردان و طبیعت گردان زیادی را به اینجا می کشاند تا از این همه زیبایی استفاده کنند. اوایل بهار با آب شدن برف های زمستانی،همان زمانی است که آبشار گنجنامه بیشتر از همیشه جوش‌وخروش دارد. در بهار، اطراف گنج‌نامه پوشیده از گل است و زیبایی طبیعت آن دو چندان می شود و کسی که یکبار در فصل بهار به این منطقه آمده،قطعا برای بار دیگر هم برنامه ریزی خواهد کرد.

در پشت آبشار دشتی پر از گل های رنگارنگ در دامنه ی کوه الوند دیده می شود و طبیعت دوستان سعی می کنند خود را به این دشت زیبا برسانند.

 این منطقه به غیر از اینکه یک جاذبه ی طبیعی است یک جور جاذبه ی تاریخی هم به حساب می آید چون در زمان هخامنشیان که آب را مقدس می دانستند در اطراف این آبشار کتیبه هایی را حجاری کرده اند که بعد از گذشت هزاران سال از آثار تاریخی این محل شده اند. این کتیبه ها از دوران داریوش و خشایار شاه به جای مانده اند تا کاروانهایی که از کنار این آب رد می شدند آن ها را بخوانند و تاریخ و پادشاهان خود را بهتر بشناسند.
این کتیبه ها از زمان های گذشته نام های مختلفی را بر خود گرفته است، از جمله این نام ها:«سنگ نبشته - نبشت خدایان- دادمهان یا دادبهان- تنبابر- کتیبه های الوند- جنگ نامه و گنج نامه» که دو نام «جنگ نامه و گنج نامه» در این سده های اخیر بیشتر به کار می رفته است.با توجه به سوراخ های کنار کتیبه، به نظر می رسد که کتیبه ها روپوشی داشته اند که آن ها را از گزند باد و باران حفظ می کرده است . لوح سمت چپ که کمی بالاتر از کتیبه دیگر در کوه کنده شده است مربوط به داریوش بزرگ هخامنشی است.

مجسمه شیر سنگی

مجسمه شیر سنگی در همدان که به آن سنگ شیر نیز می‌گویند، یکی از دیدنی‌ های همدان است که از دوره‌ی فرمانروایی پادشاهان باستانی در پایتخت فرهنگ و تمدن ایران به یادگار مانده است.این مجسمه  قدمتی بیش از 2000 سال دارد. روزگاری این شیر را دورکننده طلسم می‌دانستند.این مجسمه به دستور اسکندر به مناسبت یادبود سردار معروفش هنایشیون در دو طرف مقبره او ساخته شده بود و در حال حاضر در جنوب شهر همدان و در کنار جاده قدیم همدان ملایر واقع شده است. مجسمه شیرسنگی در زمان حکومت پادشاهان ماد و هخامنشی اهمیت زیادی داشت، به طوری که در آن زمان به عنوان طلسم شهر از آن‌ها یاد می‌کردند.

در سال ۳۱۹ ه‍.ق نیز که دیلمیان همدان را به تصرف خود درآوردند دروازه شهر را به کلی تخریب کردند. مردآویج دیلمی قصد داشت یکی از آنها را به ری منتقل کند  ولی چون موفق نشد پنجه‌های یکی از شیرهارا شکست و دیگری را به طور کامل تخریب کرد،مجسمه آسیب دیده تا سال ۱۳۲۸ هجری شمسی بر روی زمین افتاده بود تا اینکه مهندس سیحون طراح و معمار آرامگاه بوعلی‌سینا آن را در جایگاه کنونی قرار داد.

سراب گیان

سراب در لغت به این معناست که در بیابان، خیال و تصور آب ویا آبادی به چشم بخورد. معمولا در بیابان و جاهای گرم که آفتاب مستقیم به زمین می تابد،منظره آب و یا برکه به چشم می خورد ولی وقتی به سمت ان آب یا برکه حرکت می کنیم، هرچه نزدیکتر شویم از نظر محو می شوند. این منظره را سراب می‌گویند. درواقع سراب فریب طبیعت است که در شرایط معین چشم را دچار خطای دید می‌کند. البته برخی از افراد سراب یا سرآب را در معنای سرچشمه یا منبع آب می‌دانند.

گاهی چشمه‌های پرآب در ایران هستند که وجودشان واقعی است و به آنها سراب می گویند. نامیدن سراب به این چشمه‌های زیبا در معنای سرچشمه بودن آن‌ها است. یکی از این چشمه‌های پرآب و زیبا، سراب گیان همدان است که هم سرچشمه  به حساب می آید و هم چشم‌اندازی خیال‌انگیز دارد. این سراب از جاهای دیدنی نهاوند است.

این سراب یکی از زیباترین و پرآب‌ترین سراب‌های استان همدان است. این چشمه آب بسیار فراوان دارد که آب آن برای مصارف آشامیدنی و کشاورزی استفاده می شود و اضافه ی آن  به رودخانه گاماسیاب می‌ریزد. این سراب در ثانیه یک متر مکعب آب دارد و در سال نیز آبدهی آن چیزی حدود 2500 لیتر در ثانیه می باشد. از همین رو به یکی از پرآب ترین چشمه های غرب کشور شهرت یافته است .همچنین  در اطراف این سراب درختان چنار کهن و جنگلی زیبا و رویایی و درختان بلند و تنومندی مشاهده می شود.

نام چشمه یک نام لکی است است. کلمه ی  گیان در گویش لکی نهاوند، به معنای جان است که به دلیل زیبایی‌هایی که این منطقه دارد به نام سراب جان یا سراب گیان نام گرفته است.

 اگر می خواهید ساعاتی از روز را خوش بگذرانید، پیشنهاد می کنیم که به این چشمه ی زیبا و پر آب بروید. از دل کوه و از دل صخره‌های بزرگ سنگی آب زلال از قسمت‌های مختلف بیرون می‌آید درختان کهنسال چنار نشان از قدمت طولانی منطقه دارد. آب چشمه در بالای سراب از دل کوه بیرون می‌آید و از پایین تا بالای سراب جنگل‌های بلوط و میوه کوهی وجود دارد که بقایای جنگل‌های زاگرس هستند.

بهترین فصل سفر به این منطقه اردیبهشت تا اوایل آبان است. در اردیبهشت چشمه سراب گیان پرآب‌ترین روزهای خود را سپری می‌کند و طبیعت نیز زیباترین و سرسبزترین چهره خود را نشان می‌دهد. در پاییز برگ‌های درختان زرد و نارنجی شده و زمین اطراف سراب را می‌پوشانند و تصویری رویایی را از طبیعت به وجود می آورد. زمستان ها کمی قضیه متفاوت است آب رودخانه در برخی نقاط یخ می زند و به دلیل بارش برف نیز قسمت هایی از جاده یخ زده و مسدود می شود و کمی دسترسی به سراب گیان مشکل می شود.

 در دو کیلومتری سراب گیان،تپه ی باستانی گیان قرار گرفته است که این تپه قدمتی طولانی دارد و به 3700  سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد. این تپه باستانی به مکانی برای اکتشافات و تحقیقات باستان شناسان تبدیل شده است. کسانی که اهل تاریخ و باستان شناسی هستند، پیشنهاد می کنیم از این منطقه تاریخی دیدن کنند.

پل کوریجان همدان

در 22 کیلومتری شمال همدان و در سمت چپ جاده همدان به تهران ،پل تاریخی کوریجان به چشم می خورد. این پل در روستایی به همین نام و بر روی رودخانه قره چای از دوران صفوی به یادگار مانده است. این پل را که با نام پل خانم هم می‌شناسند، 5 دهانه بزرگ و 4 دهانه کوچک دارد. در ساخت پل کوریجان ،از آجر و دهانه‌های جناغی استفاده کرده‌اند. دشت‌ها و مناظر اطراف پل کوریجان چشم‌اندازهای خیره کننده ای  دارد که در فصل بهار بسیار دیدنی است.

برج قربان همدان

برج قربان همدان،یکی از آثار تاریخی قرون هفتم یا هشتم هجری می باشد. این اثر زیبا جزیی از یک مجموعه بزرگ متشکل از مدرسه، مسجد، کتابخانه، خانقاه و … بوده، که امروزه تنها بنای باقیمانده از این مجموعه عظیم، بنای تاریخی برج قربان است. دلایل زیادی برای نامگذاری این برج به قربان وجود دارد.برخی از مورخان معتقدند در فتنه افغان شخصی به نام قربان، برج را سنگر قرار داده و با کمک مردم به مقابله با افغان ‌ها پرداخته است، برخی دیگر این گونه نظر دارند  که مردم در روزهایی معین شتری را در آنجا قربانی می‌ کرده ‌اند، برخی دیگر معتقدند قربان نام معمار بنا بوده است. به نظر می‌رسد این بنا مدفن یکی از بزرگان و مفاخر همدان به نام حافظ ابوالعلاء همدانی باشد. همچنین این برج آرامگاه جمعی از امیران سلجوقی است و شاید اشاره به قبور طغرل دوم یا مسعود سلجوقی و یا هر دو باشد و همچنین مقبره شیخ السلام حسن بن عطار از بزرگان ادب نیز در این مکان قرار دارد.

برج تاریخی قربان دارای نقشه‌ای دوازده ضلعی بوده و از سه طبقه سرداب، گنبدو بدنه تشکیل شده است. هریک از ضلع‌های برج ۲ متر عرض دارد و در داخل هر ضلع طاق نما قرار گرفته است. این طاق نماهای بیرونی، از نوع طاق نمای جناغی بوده و ارتفاع هر یک به ۶ متر می‌رسد. البته بر روی این طاق‌نماها تزئینات خاصی وجود ندارند. گنبد هرمی شکل برج تاریخی قربان نیز ارتفاعی ۸ متری دارد و در تمام قسمت‌های آن از آجر و ساروج استفاده شده است.

در هنگام بازسازی برج تاریخی قربان درسال ۱۳۲۹هجری شمسی مرمتکاران متوجه سردابی شدند که در زیربنا قرار داشت. ورودی این سردابه از سمت شمال غربی بنا بوده و مانند دیگر قسمت‌ها تزئینات ساده‌ای دارد.

آرامگاه حیقوق نبی در همدان

یکی از جاهای دیدنی و آثار تاریخی ایران در شهر تویسرکان، آرامگاه حیقوق نبی در همدان می باشد. حیقوق نبی (ع) از پیامبران صاحب کتاب بنی‌اسرائیل و از نسل حضرت موسی (ع) بوده است. نام پدرشان یشوعالیت و نام مادرشان شونامیت بوده است. ایشان بعد از شعیای نبی (ع) مبعوث شده و با دانیال نبی (ع) و الیاس نبی (ع) معاصر بوده است. این پیامبر الهی در زمان خودش نگهبان معبد سلیمان (معبد بزرگ یهودیان) در اورشلیم (بیت‌المقدس کنونی) بوده است و به همین جهت شان و مقام مذهبی خاصی نزد پیروان دین یهود دارد و نام ایشان در کتاب تورات عهد عتیق که برای یهودیان بسیار معتبر است، ذکر شده است.

حیقوق یا حَبَقّوق به زبان عبری به‌معنای «در آغوش گرفته شده» است و دلیل این نامگذاری هم این می باشد که ایشان در زمان کودکی از دنیا می‌روند اما به اذن الهی دوباره زنده شده و به حیات خود ادامه می‌دهند. چگونگی این واقعه به دو صورت روایت شده است که هر در هر دو صورت این پیامبر بعد از مرگ در آغوش گرفته شده و سپس دوباره زنده می‌شود.

 عده ای از مورخین این گونه نقل کرده اند که الیاس نبی (ع)، کودک از دنیا رفته را در آغوش می گیرد  و از خدای متعال می‌خواهد که او را برگرداند و این دعا در دم مستجاب می‌شود، و عده دیگری این گونه نقل می کنند که مادرشان طفل بی‌جان را در آغوش گرفته، او را در بسترش می‌خواباند. او به عبادت می‌ایستد و پیش از آنکه عبادتش تمام شود، کودک زنده می‌شود.در هر دو نقل می بینیم که کودک دوباره زنده می شود و از این رو به این حضرت حیقوق می گویند.

ساختمان آرامگاه حیقوق نبی (ع) مربوط به دوره‌ سلجوقیان، قرن هفتم هجری قمری، است. این بنا بدنه‌ای هشت‌ضلعی شامل هشت ترکه‌ آجری به‌عنوان ستون‌های اصلی بنا و سقفی مخروطی‌شکل دارد. ارتفاع این بنا از سطح زمین، ۱۲ متر است و سقف آن که گنبدی با انحنا و تحدب کم است، از ارتفاع ۷ متری شروع می‌شود و در قسمت انتهای پیشانی بنا، چندین کنگره‌ آجری برجسته به‌شکل مثلث دارد.

---