چرا اعتماد به نفس برخی از کودکان پایین است؟

 اعتماد به نفس داشتن به این معناست که فرد برای خود ارزش قائل شود و معتقد به این باشد که در دنیای خود چقدر مهم است. کودکان هم در دنیای خود می توانند اعتماد به نفس داشته باشند. در واقع این وظیفه ی هر پدر و مادری است که با تعریف و تشویق کردن تلاش های او  ، صحبت کردن درباره احساسات آنها  و همچنین اجازه دادن برای اشتباه کردن،به کودک خود اعتماد به نفس دهند . اعتماد به نفس دادن به کودک ؛هدیه ای است که هر پدر و مادری باید به فرزند خود دهد. کودکانی که والدین‌شان با مهارت‌های فرزندپروری آشنایی دارند، با اعتماد‌به‌نفس‌تر بار می‌آیند.

البته ناگفته نماند اعتماد‌به‌نفس کودکان فقط از رفتارهای والدین ریشه نمی‌گیرد و عوامل دیگری مانند خصوصیات شخصیتیِ خود کودک و تربیت فرهنگی  هم در شکل‌گیری اعتماد به نفس کودکان نقش دارند.

 گاهی ممکن است به دلایلی؛بسیاری از بچه‌ها در ایجاد و حفظ اعتماد به نفس خود مشکل داشته باشند.کودکانی که اعتماد به نفس کمتری دارند نسبت به خود و توانایی‌های خود احساس اطمینان کمتری می‌کنند. آن‌ها ممکن است  برای کارهایی را که از نظرآنها سخت است،هیچ تلاشی نکنند و انگیزه ای هم برای تلاش کردن نداشته باشند و در برخورد با اشتباهات زمان سختی داشته باشند. در موارد شدیدتر آن‌ها ممکن است باور نکنند که شایسته درمان خوب یا موفقیت آمیز هستند.

کودکان خردسال دوست دارند اعتماد به نفس بالایی داشته باشند، اما زمانی که سال‌های کودکی شروع می شود، ممکن است در آنها اعتماد به نفس پایین بیشتر دیده شود. بسیاری از دلایل وجود دارد که نشان می‌دهد اعتماد به نفس پایین در دوران پیش از بلوغ شروع می‌شود. افرادی که در دوران کودکی اعتماد به نفس پایین داشته اند، در بزرگسالی از فرصت‌های پیشرفت بسیاری، چه در زمینه‌ی زندگی شخصی و چه در زمینه‌ی زندگی شغلی، محروم خواهند شد.

 دلایل پایین بودن  اعتماد به نفس در کودکان

 

احساس بی کفایتی کردن در برابر قلدری بچه های هم سن و سال خود

 همان طور که گفتیم والدین در شکل گیری اعتماد به نفس کودک خود نقش بسزایی دارد. در کنار والدین، معلم هم در شکل گیری اعتماد به نفس کودک نقش دارد و باعث می شود اعتماد به نفس کودک بالا یا پایین رود.

در کنار برخی از والدین و معلمان که باعث می شوند اعتماد به نفس کودک پایین رود، ممکن است برخی از هم سن و سالهای آنها هم احساس قلدری کنند و همین قلدری آنها، احساس کند که کودک توانایی روبرو شدن با آنها را ندارد و همین باعث می شود اعتماد به نفس کودک پایین رود.

در حالی که تأیید والدین، عشق و تشویق آنها ،همچنین تایید شدن از طرف گروه همسالان خود از منابع ایجاد اعتماد به نفس بالا در آنهاست.

گاهی برخی از کودکان از متناسب نبودن از لحاظ نژاد، پیش زمینه، جنسیت، مذهب یا رفتارهای اجتماعی خود می تر سند و همین دلایل باعث می شود که کودک احساس اعتماد به نفس پایینی پیدا می‌کند. از دست دادن اعتماد به نفس نتیجه طبیعی قلدری است.

 آموزشی که همراه ترس باشد
یکی ازمواردی که باعث می شود  اعتماد به نفس کودک پایین بیاید، ترس است. در برخی از محیط‌های یادگیری ، ترس نقش مهمی را ایفا می‌کند. ممکن است کودک در مدرسه و یا هر محیط آموزشی دیگر از این بترسد که اگر درس را یاد نگیرد، مجازات می شود که این ترس با قوانین نامشخص بدتر هم می شود.ممکن است کودک از این بترسد همه ی کارهایی را که او انجام میدهد، اشتباه و شرم آور است.

گاهی هم ممکن است بر کودک فشار زیادی باشد که او بخواهد کاری را انجام دهد ؛ که همین هم عامل کاهش اعتماد به نفس در او می شود.کودک یاد می گیرد که خود را فقط از طریق نمره ها  و یا جایزه ها و یا سیستم هایی که با اعداد و ارقام سروکار دارند، ، ارزشیابی کند. این تأثیر به همان اندازه برای دانش آموزان با موفقیت و دستاورد کم مضر است.

 مخالفت کردن با کودک و نه شنیدن
 گاهی برخی از والدین با کودک خودمخالفت می کنند و در برابر خواسته های آنها نه می آورند. اگر قرار باشد برای هر کاری و یا انجام بازی نه بشنود و اجازه انجام کارهای معمولی را نداشته باشد ، دچار کمبود اعتماد به نفس می شود. در واقع مخالفت و سخت گیری پدر و مادر ممکن است فرزند را به فردی خجالتی تبدیل کند که همیشه نسبت به دیگران احساس کمبود دارد. چرا که هیچ کاری را به اختیار خود انجام نداده و همیشه نیاز به تایید و تصدیق پدر و مادر داشته است.

کودک متوجه عدم پذیرش دیگران شود
بسیاری از کودکان زمانی که کاری را انجام می دهند،پیش پدر و مادر خود می آیند و کار خود را به آنها نشان میدهند و دوست دارند که آنها هم کارشان را تایید کنند. تشویق باعث شکل‌گیری این ذهنیت در کودک می‌شود که فردی با توانایی‌های خاص است. مثلا وقتی یک نقاشی می کشد و یا یک حرکت ورزش جدیدی را انجام می دهد، نزد پدر و مادر خود می آیند و از آنها می خواهند که کارشان را ببینند، در این زمان اگر پدر و مادر کار آنها را دیدند و تحسین کردند ، کودک احساس امنیت می کند و اعتماد به نفس او بالا می رود، اما اگر نقاشی کودک و یا حرکت ورزشی او دیده نشود، و او متوجه شود که از طرف پدر و مادر پذیرفته نشده است و پدر و مادر او را درک نکرده اند، اعتماد به نفس او پایین می رود.

 البته والدینی که فرزند خود را تشویق می کنند، به این نکته توجه داشته باشند که تشویق باید اصولی باشد، چون گاهی تشویق در بعضی از کودکان باعث می‌شود که در پی هر کاری انتظار تشویق داشته باشند و از ارتکاب خطا در برابر والدین و هر کس دیگری بترسند و اگر تشویق نشوند، به توانایی‌های خودشان شک کنند. از این رو والدین باید حد وسط را در نظر بگیرند، تا مبادا کودک‌ برای اینکه همیشه برنده باشد یا خودش را برنده نشان بدهد، به هر وسیله‌‌ای مانند تقلب، بزرگ‌نمایی‌، خودستایی یا داستان‌پردازی چنگ بیندازد .

خشونت و عصبانیت والدین
عواملی مانند طلاق ، مشکلات و مشاجرات خانوادگی ، مشغله های کاری ، کمبودهای مالی و … باعث بروز عصبانیت و ایجاد تنش و نگرانی در والدین می شود. اگر کودک همیشه با پرخاش و عصبانیت پدر و مادر رو به رو شود ، تصور می کند که او را دوست ندارند و با انجام هر کاری چنین واکنشی از آنها خواهد دید. همین عامل باعث می شود که او دچار کمبود اعتماد به نفس شود و سعی کند تا از انجام برخی امور و پذیرفتن مسئولیت ها ، دوری کند. در این صورت فرزند نمی تواند به راحتی در مورد مشکلاتش با پدر و مادر صحبت کند و در نتیجه همیشه نگران خواهد بود ، در تصمیم گیری مشکل داشته و روحیه اش ضعیف خواهد شد.

آسیب دیدگی روحی در دوران کودکی
 بیماری های شدید بلاهای طبیعی، بد اخلاقی ها و سوء استفاده های جسمی از کودک یکی دیگر از مواردی است که باعث می شود اعتماد به نفس کودک پایین بیاید. در واقع این تجربیات به کودک این را می رساند که دنیای اطراف آن‌ها امن نیست و هیچ چیز قابل اعتماد نیست.
همانطور که گفتیم دلایل اعتماد به نفس پایین ریشه در کودکی فرد دارد و اگر کسی در دوران کودکی احساس امنیت نکند و اعتماد به نفس پایینی داشته باشد، در دوران بزرگسالی هم اعتماد به نفس بالایی ندارد.

 سرزنش کردن کودک
یکی دیگر از مواردی که باعث کاهش اعتماد به نفس در کودک می شود این است که او را بیش از حد سرزنش کنید. والدین باید این نکته را در نظر داشته باشند که کودک باید با محیط اطراف خود آشنا شود و با انجام کارهای درست و غلط به تجربه هایی را به دست آورد. البته منظور این نیست که با انجام کارهای خطرناک تجربیات را به دست آورد بلکه پدر و مادر باید صبور باشند و کودک را بابت کارهای اشتباه سرزن نکنند.

فرصت ندادن اطرافیان به کودک برای حل مشکلات خود
در دنیای امروز بسیاری از کودکان در رفاه و آسایش بزرگ می شوند و در واقع پدر و مادر ها تمام تلاش خود را می کنند که زحمتی به دوش کودکشان نیفتد و آنها در آسایش باشند. این کودکان سختی نمی بینند و همه چیز برایشان حاضر و آماده است. این پدر و مادرها ؛حسابی بچه های خود را لوس بار می آورند و باعث می شوند کودک از یادگیری مهارت های زندگی باز بماند و استقلال را از آنها می گیرند. این درحالی است که توانایی‌ حل مسئله‌ کودک‌ به پرورش نیاز دارد و درصورتی‌که این فرصت از او گرفته شود، کودک به‌ فردی وابسته و غیرمستقل تبدیل خواهد شد، یعنی فردی که همیشه به کمک دیگران نیاز دارد و اعتماد به نفس پایینی دارد و به‌عنوان بزرگسال دارای قابلیت‌های ناکافی است.

حرف و عمل پدر و مادر یکی نیست
گاهی برخی از والدین فرزندشان را درمورد رفتار و کردار درست نصیحت می‌کنند، اما خودشان به خلاف چیزی که می‌گویند عمل می‌کنند. آنها باید توجه باشند که حرف و عملشان باید یکی باشد تا نصیحت در کودک تاثیر داشته باشد. در واقع والدین باید به نقاط ضعف خود اذعان کنند و به کودک بیاموزند که منش از شخصیت مهم تر است و با این حرکت کودک هم یاد می گیرد به نقاط ضعف خود اذعان کند و با این کار او به فردی فروتن، معتمد و مسئولیت‌پذیر تبدیل می شود.
کتک زدن و تنبیه کودکان
یکی دیگر از دلایل پایین بودن اعتماد به نفس در کودک این است که مورد تنبیه والدین قرار می گیرد. در واقع کتک زدن و تنبیه کردن یکی از مهمترین دلایل تضعیف اعتماد به نفس در کودک است. در واقع کودکی که در مقابل دیگران و به خصوص خواهر و برادر و هم سن و سالان خود مورد خشونت و تنبیه قرار می گیرد ، به سختی می تواند خود را در بین این افراد بگنجاند و همیشه تصویری از این حادثه را در ذهن دارد و در برابر این افراد دچار ضعف و خجالت خواهد شد.

 نشانه های اعتماد به نفس پایین در کودک

 اعتماد به نفس پایین در کودکان نشانه هایی دارد که در ادامه اشاره ای به بعضی از آنها می کنیم:
یکی از نشانه های اعتماد به نفس پایین در کودک این است که آرزو می کند فرد دیگری باشد و از انجام کارهای جدید دوری می‌کند. این کودک خودش را کوچک و بی ارزش می داند و به آینده امیدوار نیست.

کودکی که اعتماد به نفس پایینی دارد، نمی تواندبرای خود تصمیم بگیرد. همچنین این کودک دوست دارد به کودکان کوچکتر از خود زور بگوید،اما در برابر همسالان خود احساس ضعف می کند و تحت سلطه ی همسالان خود است.

کودکی که اعتماد به نفس پایین دارد ،گوشه‌گیر است و در مهمانی ها و مجالس شرکت نمی‌کند و زمانی که در شرایط جدید قرار می گیرد، مضطرب می شود.او نیاز دارد که دیگران به او توجه کنند و او را تشویق کنند.این کودکان از شکست می ترسند و در مدرسه و کلاس درس، کم حرف می‌زنند و در دوست‌یابی و حفظ دوستان مشکل دارند.

 تقویت اعتماد به نفس در کودک

والدین باید روش هایی را بکار ببرند تا به کودک خود کمک کنند اعتماد به نفس خود را تقویت کند. در ادامه برخی از این راه حل ها را بیان می کنیم:

عشق ورزیدن به کودک
 توجه داشته باشید بی قید و شرط به کودک خود عشق بورزید. عشق ورزیدن به کودک باعث تقویت اعتماد به نفس در او می شود. در واقع اعتماد به نفس كودك وقتی تقویت می‌شود كه نوعی علاقه بی قید و شرط را ببیند، عشقی كه می‌گوید «دوستت دارم ». وقتی  والدین كودك خود را بدون در نظر گرفتن توانایی هایش، مشكلاتش، اخلاقش، یا قدرتش می پذیرید، به او بیشترین كمك را می كنند. بنابراین، او را باید در عشق خود غرق کنند.

 برای اینکه پدر و مادر عشق خود را به او نشان دهند ، تا می‌توانند او را بغل كنند، ببوسند و به پشتش بزنند و به او بگویند كه چقدر دوستش دارند. زمانی که مجبور می شوند در موردی به او تذكر بدهند ، به او بفهمانند تذكر آنها در مورد  رفتارش  است و نه خودش . مثلا، به جای این كه به او بگویند «خیلی پسر شرّی هستی. چرا درست نمی‌شی؟ به او بگویند،لطفا تو خونه فوتبال بازی نكن. فوتبال بازی بیرون از خونه است.
 یاد دادن محدودیت ها به کودک
یکی دیگر از روش های تقویت اعتماد به نفس در کودک این است که والدین محدودیت ها را به او یاد دهند و چند قانون منطقی برای کودک خود وضع کنند. مثلا اگر برای او قانون گذاشته اید که بدون کلاه دوچرخه بازی نکن، اجازه اینکار را بدون کلاه به او ندهید و با این کار به او یاد دهید که بعضی قوانین خانوادگی مانند نقشی بر روی سنگ شده اند و تغییر نمی کند، با این کار کودک هم احساس امنیت می کند و به زودی خود را مطابق با نظرات خانواده می کند. فقط پدر و مادر باید تلاش کنند که واضح و باثبات باشند  و نشان دهند كه به او اعتماد دارند و از او انتظار دارند كه كار درست را انجام دهد.

 توجه کردن به او
توجه کردن به کودک از روش های تقویت اعتماد به نفس در او می باشد. والدین باید وقت و زمانی را برای توجه كامل به كودك خود كنار بگذارند. توجه کردن به کودک در احساس اعتماد به نفس او ، بسیار كمك می كند چون به او این پیام را می رساند كه پدر و مادرش فكر می كنند او مهم و ارزشمند است.

 حتما نباید والدین وقت زیادی را در اختیار کودک خود قرار دهند، همان چند دقیقه ای که تلویزیون را خاموش کنند و با او ارتباط چشمی داشته باشند و به حرف های او گوش دهند و یا سوالش را جواب دهند و به او معلوم کنند که به او توجه می کنند.

 اجازه اشتباه کردن به کودک
 برای اینکه کودکتان حق انتخاب داشته باشند و یا اینکه خطر پذیر باشند، باید اجازه دهید تا کودک اشتباه کند. اینها درسهای باارزشی برای اعتماد به نفس كودكان هستند . بنابراین اگر كودك با وقت تلف كردن در اتاق خوابش از اتوبوس مدرسه جا مانده است، او را تشویق كنند كه فکر کند دفعه بعد چطور رفتار كند بهتر است.با این کار اعتماد به نفس کودک صدمه نمی‌بیند و متوجه می شود كه گاهی می‌شود اشتباه كرد.

مقایسه نکنید
 برای اینکه حس اعتماد به نفس را در کودک خود تقویت کنید، آن را با همسالان خود مقایسه نکنید. هیچ وقت به او نگویید که چرا سعی نمی کنی مثل برادر و یا دوستت باشی؟ با این کار فقط کودک را به یاد مشکلاتش می اندازید و احساس رقابت و حسادت را در او شدت می بخشید. حتی اگر بخواهید کودک را در کارهای مثبت او هم با دیگران مقایسه کنید مثلا به او بگویید تو بهترین دانش اموز کلاسی و یا بهترین بازیکن تیم هستی، این مقایسه مثبت هم آثار مخربی در او می گذارد؛ چون كودك  همیشه نمی تواند بهترین بازیکن تیم و یا بهترین دانش  آموز کلاس باشد و به سختی می تواند همیشه بر طبق این تصویر خود را بسازد. اگر  والدین اجازه دهند که كودكشان بداند كه او را به خاطر منحصر به فرد بودنش تحسین می‌كنند، او هم ارزش بیشتری برای خودش قایل می‌شود.

استقبال از ریسک های سالم
کودک را برای کشف چیزیهای جدید، مثل پیدا کردن دوست جدید، اسکیت سواری و یا خوردن غذایی متفاوت تشویق کنید. با اینکه ممکن است در این کشفیات جدید خود دچار شکست هم شود، اما بدون ریسك كردن هم نمی تواندبه موفقیت دست یابد. پس والدین باید به كودك اجازه‌ ی تجربه‌های كم خطر را بدهند و در مقابل تقاضاهای او در دخالت خود مقاومت كنند.

مثلا وقتی از انجام کاری احساس ناتوانی می کند، سریع کار را برای او انجام ندهند و آن را برای او آسان نکنند و آنها را به خود وابسته نکنند،چون این کارها اعتماد به نفس او را کاهش میدهد.در واقع والدین با برقراری تعادل در نیاز به حمایت از او و نیاز او به تجربه كردن كارهای تازه، اعتماد به نفسش را شكل خواهند داد.

احساس همدردی کردن با کودک
یکی دیگر از مواردی که باعث تقویت اعتماد به نفس در کودک می شود این است که با او احساس همدردی کنند. اگر کودک خودش را با برادر و خواهر  و یا همسالانش مقایسه می کند،مثلا بگوید چرا من مثل برادرم در درسهایم زرنگ نیستم و یا مثل دوستم نمی توانم توپ پرت کنم، بهتر است با او همدردی کنید و توانایی هایش را به یادش بیاورید و روی یکی از این توانایی ها تاکید کنید. مثلا بگویید " آره دوستت خوب توپ پرت می کند، اما تو هم خیلی تند می دوی." این کار به كودك كمك می‌كند متوجه شود كه همه افراد نقاط قوت و ضعفی دارند و لازم نیست كه حتما بی عیب باشد تا احساس خوبی درباره خودش داشته باشد.

 مسئولیت دادن به فرزندان
 یکی دیگر از راه های تقویت اعتماد به نفس این است که به کودک مسئولیت دهید. بچه‌ها باید مسئولیت‌پذیر باشند. یکی از مهم‌ترین راه‌های تقویت اعتماد به نفس در کودکان و ذاتی کردن ارزش‌ها، این است که به کودک کمک کنید تا از فضای زندگی نگه داری کند.والدین باید برخی از کارهای خانه را به فرزندشان بسپارند. با این کار او احساس باارزش بودن می‌کند وهمچنین علاقه‌ی بیشتری به کارهای خوشایندتر و کسب مهارت نشان می‌دهد.  

 بهتر است والدین برای اینکه اعتماد به نفس را در کودک خود تقویت کنند، ماموریت ویژه برای او  در نظر بگیرند و به او بگویند که یک ماموریت برایت دارم؛ تا با این کار کودک‌ علاقه‌ی بیشتری به انجام کاری پیدا کند . کلمه "ویژه" در او تاثیر زیادی خواهد گذاشت و او فکر می کند چون یک کار ویژه ای به او سپرده شده است،پس او آدم خاصی است.  

پرورش دادن استعداد و علاقه ی کودک
والدین با پرورش دادن استعداد و علاقه ی کودک،می توانند اعتماد به نفس را در او تقویت کنند. در واقع والدین با شناخت استعدادها و علاقه های کودک خود، اعتماد به نفس او را تقویت می کنند.ممکن است کودک آنها از بازی فوتبال لذت می برد ، ولی به درس خواندن علاقه نداشته باشد، در این زمان پدر و مادر باید نشان دهند که از بازی فوتیال او لذت می برند و هم زمان او را به درس خواندن تشویق کنند. در واقع اگر کودک در فوتبال خود تشویق شود،اعتماد به نفس او بالا می رود و به تدریج او در  درسهایش تشویق می شود. اگر والدین یکی از استعدادهای ویژه ی فرزندشان را بشناسند و آن را تقویت کنند، این کار باعث می شود استعدادهای دیگر او هم تقویت و شکوفا شود.

 تشویق کردن کودک
همه کودکان نیاز دارند که از طرف اطرافیان و مخصوصا پدر و مادرش مورد حمایت قرار گیرد و این حمایت از جانب آنها این پیغام را به کودک می رساند که ما به تو ایمان داریم و تلاش هایت را می بینیم  و به آن ادامه بده. تشویق به این معنا نیست که به کودک جایزه ای داده شود، بلکه تشویق یعنی اینکه پدر و مادر پیشرفت کودک را تشخیص دهند.مثلا اگر انجام کاری برایش سخت باشد، آن را انجام ندهید بلکه او را تشویق کنید که با تلاش کردن از پس آن کار بر می آید.

 همچنین تشویق یعنی اینکه تلاش کودک را به رسمیت بشناسی.مثلا در بازی فوتبال به جای اینکه بگویند تو بهترین بازیکن هستی ، به او بگویند که من تلاشت را دیدم  و دیدم که چطور حمله می کنی. 

نکته آخر:

کودکانی احساس خوبی در مورد خود دارند، راحت تر می توانند با مشکلات محیط اطراف مقابله کنند.پس والدین باید کاری کنند تا اعتماد به نفس کودک را نسبت به خود و محیط اطراف بالا ببرد .در واقع یک کودک با اعتماد به نفس نیاز به درک مثبت و واقع گرایانه از توانایی هایش دارد.

---