سنگ‌های آذرین درونی چگونه تشکیل می‌شوند؟ علوم پایه هشتم

سنگ ها، اجسام طبیعی، غیرزنده و جامدی هستند که از یک یا چند نوع کانی تشکیل شده اند. سنگ ها از نظر شکل و اندازه، چگالی، جنس، کاربرد، مقاومت و ترکیب مواد تشکیل دهنده با هم متفاوت هستند، خوب است بدانید سنگ ها از نظر نحوه تشکیل نیز با هم تفاوت دارند.

سه گروه اصلی سنگ ها عبارتند:
- سنگ های رسوبی،
- سنگ های آذرین،
- سنگ های دگرگون شده.

سنگ های آذرین از انجماد و سرد شدن مواد مذاب (ماگما) در سطح زمین یا در زیر طبقات زمین به دست می آیند. اگر انجماد و سرد شدن مواد مذابی که از عمق دویست کیلومتری زمین حرکت می کنند در خارج از پوسته زمین باشد به آنها سنگ های آتش فشانی یا آذرین بیرونی می گویند؛ مانند بازالت، آندزیت، ریولیت.

ولی سنگ های آذرین درونی بر اثر سرد شدن مواد مذاب در داخل زمین به وجود می‌آیند مثل سنگ گرانیت – گابرو ویژگی این سنگ‌ها این است که دارای بلورهای درشت می‌باشند و خیلی سفتند و بیشتر رنگ روشن دارند و بسیار زیباتر هستند.

سنگ‌های آذرین چگونه تشکیل می‌شوند؟

سنگ های آذرین مادر سنگ های زمین هستند. سنگ‌های آذرین سنگ‌هایی هستند که از مواد مذاب درون زمین تشکیل می‌شوند، هرچه به مرکز زمین نزدیکتر می‌شویم دما بالا می‌رود،گرمای زیاد باعث می‌شود که سنگ‌های موجود در لایه‌های زیرین پوسته زمین به ماگما یا مواد مذاب تبدیل شوند.

این مواد مذاب، طبیعی، داغ، متحرک و سرشار از گاز است. ماگما به دلیل داشتن گاز فراوان و حرارت زیاد، نسبت به سنگ های اطراف سبک تر است و به سمت بالا حرکت می کند و پس از سرد شدن، سنگ های آذرین را تشکیل می دهد.

سنگ های كوه هایی مانند دماوند و الوند از نوع آذرین است، سنگ های آذرین از بلورهای ریز یا درشت تشكیل شده اند. همانطور که قبلا اشاره کردیم؛ در زمین‌ شناسی به سنگ‌های حاصل از انجماد مواد مذاب، سنگ‌های آذَرین می‌گویند.

سنگ‌های آذرین به دو بخش  تقسیم می‌شوند:
- سنگ های آذرین درونی.
- سنگ های آذرین بیرونی.

سنگ های آذرین درونی
اگر مواد مذاب در داخل زمین باقی بمانند و در همانجا سرد و متبلور شوند به سنگ های آذرین درونی تبدیل می شوند که نسبتا درشت بلورند و کانی های آن ها بدون میکروسکوپ قابل رویت هستند.

سنگ های آذرین بیرونی
اگر مواد مذاب از راه شکستگی ها و شکاف های موجود در سنگ کره به سطح زمین راه پیدا کند به سنگ های آذرین بیرونی تبدیل می شوند. این سنگ ها ریز بلورند.

بافت سنگ‌‌های آذرین به چه عواملی بستگی دارد؟

بافت سنگ های آذرین از عواملی مانند ترکیب و سرعت سرد شدن ماگمای اولیه تأثیر می‌پذیرد، ماگماهایی که در اعماق زمین قرار دارند به آهستگی سرد می‌شوند.در این ماگماها بلور کانی‌های مختلف کم و بیش یک اندازه هستند و می‌توانند تا حد چند سانتی‌متر یا بیشتر نیز برسند

ولی برعکس، ماگمایی که به سطح زمین می‌رسد، به سرعت سرد می‌شود و بلورها زمان کوتاهی را برای رشد کردن در اختیار دارند. بلورهای تشکیل شده در چنین مواردی عمدتاً کوچک هستند که به ندرت می‌توان بدون میکروسکوپ آن‌ها را مشاهده کرد.

این گونه سنگ‌ها حالتی دانه ریز و توده‌ای شکل دارند و در صورتی که عمل سرد شدن ماگما خیلی سریع اتفاق بیفتد، مثلاً هنگامی که گدازه به داخل آب دریا یا دریاچه جریان یابد، بلورها تقریباً هیچ زمانی برای تشکیل شدن پیدا نمی‌کنند، سنگی که در این حالت پدید می‌آید یک شیشه طبیعی است.

در صورتی که عمل سرد شدن ماگما در چند مرحله و با سرعت‌های مختلف انجام شود، نوع دیگری از بافت ایجاد می‌شود. این مورد معمولاً به این صورت است که ابتدا عمل سرد شدن ماگما به کندی انجام می‌شود، ولی پس از آن سرعت سرد شدن افزایش می‌یابد.

در نتیجه وقوع این پدیده، دو اندازه مختلف از بلورها تشکیل می‌شود. به بلورهای درشت‌تر که در مرحله سرد شدن آهسته ماگما تشکیل شده‌اند، درشت بلور می‌گویند. این درشت بلورها توسط بلورهای ریزتر که در زمان سرد شدن سریع ماگما تشکیل شده‌اند، احاطه می‌شوند.

تفاوت سنگ های آذری درونی با سنگ های آذرین بیرونی چیست؟

سنگ های آذرین هیچ تفاوتی در ترکیب شیمیایی ندارند چون هر دو از سرد شدن ماگما به دست می آیند. سنگ های آذرین درونی در درون زمین سرد می شوند اما سنگ های آذرین بیرونی به سطح زمین می‌رسند و سرد می شوند 

سنگ های آذرین درونی رنگشان روشن است ولی سنگ های آذرین بیرونی تیره رنگ هستند و این سنگ ها، مثل گابرو و گرانیت دارای بلورهای نسبتا درشت هستند و کانی هایشان بدون میکروسکوپ قابل مشاهده است.

سنگ های آذرین بیرونی از دانه های ریزی تشکیل شده اند ولی سنگ های آذرین درونی درشت دانه اند، این سنگ ها مانند ریولیت و بازالت دارای بلور های نسبتا ریزی هستند.

این سنگ ها به سطح سنگ کره راه پیدا می کنند و به سنگ آذرین بیرونی تبدیل می شوند. کانی این سنگ ها با میکروسکوپ قابل مشاهده نیست و به میکروسکوپ های بسیار دقیقی نیاز هست.

سنگ های آذرین بیرونی حاصل فرآیند آتشفشانی هستند و به بیرون می ریزد، ولی سنگ های آذرین درونی دارایی ماگما آشیانه و سرد شده هستند.

سنگ های آذرین بیرونی در سطح زمین فرصت کافی برای سرد شدن ندارند اما سنگ های آذرین درونی به اندازه کافی فرصت برای سرد شدن دارند.

سوالات درس علوم پایه هشتم

سنگ ها از چه نظر با هم تفاوت دارند؟
نوع و جنس، شكل ظاهر، مدت زمان تشكیل آن، رنگ و استحکام.

به چه دلیل گفته می شود سنگ ها تغییر می كند؟
زیرا سنگ های دگرگونی كه منشأ رسوبی یا آذرین دارند، در اثر گرما و فشار زیاد تغییر یافته اند.

کدام سنگ منشا تمام سنگ های روی زمین می باشند؟
- رسوبی آواری.
- رسوبی تبخیری.
- دگرگونی.
- آذرین.

چرا گاهی سنگ های آذرین بلورهای درشت دارند؟
اگر مواد مذاب در نزدیكی سطح زمین به تدریج سرد شوند بلورهای درشت پیدا می كنند.

سنگ پا و پوکه معدنی از کدام دسته سنگ ها می باشند؟
- دگرگونی.
- آذرین.
- رسوبی آواری.
- رسوبی تبخیری.

تفاوت اصلی سنگ‌های آذرین بیرونی و درونی کدام است؟
تفاوت اصلی سنگ‌های آذرین درونی با آذرین بیرونی در اندازه بلور کانی‌های آن‌ها می‌باشد. سنگ‌های آذرین درونی دارای کانی‌های با بلورهای بزرگ‌تر نسبت به سنگ‌های آذرین بیرونی می‌باشند.

گرما باعث می شود که سنگ ها به چه چیز تبدیل شوند.
- سنگ اذرین.
- سنگ رسوبی.
-  ماگما.
- سنگ دگرگونی. 

باتوجه به نام سنگ های زیر، گزینه ی درست را انتخاب کنید:
ریولیت - سنگ آهک - گابرو
- دگرگونی - رسوبی آواری - آذرین درونی.
- آذرین درونی - رسوبی تبخیری - سنگ نمای ساختمان.
- آذرین ریز بلور- حاصل واکنش های شیمیایی - آذرین درونی.
- حاصل دگرگونی گابرو - حاصل واکنش های شیمیایی - آذرین درشت بلور.

یک ویژگی سنگ آذرین بیرونی  را نام ببرید؟
- درشت بلور.
- ریزبلور.
- دارای فسیل.
- لایه لایه.

---