شکم‌درد بچه‌ها چه زمانی نگران‌کننده است؟

از کجا باید بفهمیم شکم درد کودک نشان‌دهنده‌ی مشکلی در سلامتی اوست یا دردی بی‌خطر است که خودش برطرف خواهد شد؟
بچه‌ها نمی‌توانند احساس دردی را که در بدن خود دارند خوب بیان کنند و به ما انتقال بدهند، چون هنوز یاد نگرفته‌اند. اما این به عهده‌ی شماست که به دنبال علامت‌هایی بگردید که ممکن است لازم باشد کودک را به پزشک برسانید.
همچنین لازم به یادآوری است که شکم درد در بچه‌ها اغلب به دلیل استرس است که نیازی به مراجعه به پزشک ندارد. شکم درد کودکان می‌تواند ناشی از اندوه، استرس و یا اضطراب باشد. هرچند این نوع درد بیشتر در میان بچه‌های سنین دبستان شایع است، اما بچه‌های کوچک‌تر از پنج سال هم می‌توانند به خاطر استرس زیاد دچار شکم درد شوند. علائم زیر را بررسی کنید تا متوجه شوید باید شکم درد کودک را جدی بگیرید یا نه.
اگر این نشانه‌ها را ندیدید بدانید که شکم درد کودک می‌تواند بیشتر جنبه‌ی روانی داشته باشد تا جنبه‌ی فیزیکی. اما اگر این علائم وجود داشتند باید آن‌ها را جدی بگیرید. پدر و مادر نباید خودشان میزان شدت درد را قضاوت و سنجش کنند و طبق آن تصمیم بگیرند به کودک دارو بدهند یا نه. بلکه اگر فکر می‌کنند شکم درد کودک به دلیل چیزی ساده مثلاً کار نکردن شکم است، ضرری ندارد که به کودک ملین بدهند. اگر شکم درد کودک زیاد بود، بهترین کار این است که کودک را به پزشک نشان دهید. علائم به شرح زیر است:

کودک دائم از شکم دردش می‌نالد

اگر کودک شما بیشتر از حد معمول از شکم درد شکایت می‌کند ممکن است علامت این باشد که درد او شدید است. ببینید آیا می‌توانید حواس کودک را از دردی که دارد پرت کنید. اگر بازی یا کارتون مورد علاقه‌اش نتوانست توجه او را از دردی که دارد پرت کند، پس احتمالاً علتش این است که شکم درد واقعاً اذیتش می‌کند. اگر شکم درد شدید است و کودک نمی‌تواند به آن بی‌توجه باشد، با پزشک تماس بگیرید. اگر درد آن‌قدر زیاد نیست، به سن کودک توجه کنید. بچه‌هایی که نمی‌توانند درد خود را به خوبی بیان کنند باید سریع‌تر به پزشک رسانده شوند. اما بچه‌هایی که می‌توانند به شما توضیح بدهند دردشان در چه قسمتی است و چه احساسی دارد، به شما فرصتی جهت ارزیابی می‌دهند که تصمیم بگیرید او را فوراً به پزشک برسانید یا نه.

شکم درد کودک در قسمت پایین سمت راست شکم اوست

مهم است که بفهمید ناحیه‌ی درد کجاست. زیرا درد در قسمت‌های خاصی از شکم می‌تواند علامت مشکلی جدی‌تر باشد. اگر درد در قسمت پایین سمت راست شکم باشد، خصوصاً اگر نسبت به لمس حساس شده باشد، باید فوراً اقدام کنید. این درد می‌تواند نشان‌دهنده‌ی مشکلی مانند آپاندیسیت یا پیچش تخمدان باشد. پیچش تخمدان زمانی است که تخمدان خودش پیچ می‌خورد و در نتیجه رگ‌های خونرسان به آن مسدود می‌شوند.

شکم درد کودک در پشت یا کشاله ران نیز احساس می‌شود

اگر درد در پشت یا ناحیه کشاله ران کودک نیز احساس می‌شود، پس شاید شکم درد کودک به قسمت‌های دیگری از بدن او ربط داشته باشد، مثلاً کلیه‌ها یا مثانه و سیستم ادراری. ممکن است در این قسمت‌ها عفونتی رخ داده باشد یا مشکلی مانند سنگ کلیه وجود داشته باشد.
علامت دیگر هم این است که کودک با درد ادرار کند. اگر کودک ابراز می‌کند که هنگام ادرار کردن شکم درد دارد ممکن است به دلیل عفونت مجاری ادراری باشد. در مورد پسربچه‌ها، اگر شکم درد همراه با درد در کشاله ران باشد، باید بیضه‌ها را از جهت درد یا تورم و یا تغییر رنگ بررسی کنید.

کودک زیاد استفراغ می‌کند و شکم درد دارد

استفراغ هیچ‌وقت شوخی نیست و نمی‌توان آن را سرسری گرفت. بعضی از بچه‌ها کلاً نسبت به بچه‌های دیگر بیشتر استفراغ می‌کنند؛ اما استفراغ بیش از حد، یعنی کودک بارها و بارها استفراغ کند، می‌تواند علامت هشداردهنده‌ای باشد؛ خصوصاً اگر کودک نتواند مایعات یا غذایی را در معده‌اش نگه دارد.
استفراغ در کودکان فوراً منجر به دهیدراته شدن بدن می‌شود که نشان‌دهنده‌اش، کم شدن ادرار در طول روز است. اگر مقدار ادرار به اندازه‌ی قابل توجهی کاهش یافته، می‌تواند علامت دهیدراته شدن بدن باشد.

کودک تب و شکم درد دارد

بچه‌ها زیاد تب می‌کنند. تب، شیوه‌ی بدن برای واکنش نشان دادن به یک عفونت یا درد است و می‌تواند نسبتاً بی‌خطر باشد. اما به هر حال نباید آن را نادیده بگیرید، خصوصاً اگر با شکم درد همراه باشد. بچه‌هایی که تب همراه با شکم درد شدید دارند باید از جهت هر نوع عفونت شکمی یا عفونت‌های ادراری و کلیوی معاینه و بررسی شوند. درد در قسمت بالای شکم همراه با تب و سرفه می‌تواند علامت عفونت در قسمت پایین ریه باشد که به صورت شکم درد احساس می‌شود. شکم درد همراه با تب باید جدی گرفته شده و توسط پزشک بررسی شود.
اگر متوجه شدید کودک شما تب دارد، شکم درد دارد، زیاد خواب‌آلود است و در مدفوعش خون وجود دارد با پزشک تماس بگیرید. این علائم می‌توانند نشان‌دهنده‌ی عفونت یا حتی پایین بودن فشارخون و یا خونریزی باشند.

کودک شکم درد و نفخ دارد

شکم‌دردی که با نفخ زیاد همراه است می‌تواند علامت یبوست شدید باشد که این را نیز نباید نادیده بگیرید. خصوصاً در مورد کودکانی که هنوز خوب حرف نمی‌زنند و نمی‌توانند احساس درد و ناراحتی خود را بیان کنند.
شکم درد با نفخ می‌تواند نشان‌دهنده‌ی مشکل بی‌خطری مانند یبوست باشد اما یبوست هم گاهی می‌تواند جدی و خطرناک شده و حتی لازم شود مدفوعی که گیر کرده خارج شود.
شما باید به تغییرات مدفوع کودک نیز دقت کنید. علائم یبوست جدی شامل سخت شدن مدفوع، مدفوع ساچمه مانند، یا خون در مدفوع می‌شود که به دلیل یبوست، پارگی‌های کوچکی در اطراف مقعد یا هموروئید داخلی یا خارجی ایجاد شده است.

کودک شکم درد دارد و رنگ استفراغش عادی نیست

نه تنها باید به تعداد دفعات استفراغ کودک توجه کنید بلکه باید به رنگ آن نیز دقت نمایید. استفراغ سبز می‌تواند علامت انسداد در روده باشد. گاهی افراد هنگام استفراغ، ماده‌ای زرد و سبزرنگ نیز بالا می‌آورند؛ اما شکم درد همراه با استفراغ سبز چیزی است که هرگز نباید آن را نادیده بگیرید و باید هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید.
استفراغ خونی نیز علامت این است که مشکل جدی‌تری وجود دارد. بچه‌هایی که زیاد استفراغ کرده‌اند می‌توانند گاهی خون بالا بیاورند. علت خون در استفراغ بچه‌ها می‌تواند ناشی از خونریزی بینی یا خونریزی در دهان ناشی از افتادن دندان هم باشد. شکم درد و استفراغ خونی چیزی است که بررسی پزشکی لازم دارد، حتی اگر اورژانسی نباشد.

شکم درد کودک با خون در مدفوع همراه است

هرچند خوشایند نیست اما اگر کودکتان شکم درد دارد باید مدفوع کودک را از جهت وجود خون بررسی کنید. خون در مدفوع، مانند خون در استفراغ، می‌تواند دلایل خطرناک یا بی‌خطر داشته باشد. اگر کودک یبوست دارد، فشار آوردن مدفوع و زور زدن برای بیرون راندن مدفوع از رکتوم می‌تواند باعث شود خون همراه با مدفوع خارج شود.
اگر خونی که در مدفوع می‌بینید بیشتر از یک رگه است، با مدفوع قاطی شده یا مدفوع دارای ظاهری سیاه‌رنگ و قیرمانند است، این‌ها علامت مشکلی جدی هستند که سبب خونریزی شده، مثلاً عفونت یا التهاب در روده. در این موارد قطعاً مراجعه به پزشک یک ضرورت است.

شکم درد کودک با علائمی از آلرژی همراه است

شاید عجیب به نظر برسد؛ اما شکم درد می‌تواند علامتی از آلرژی هم باشد که البته به معنی این نیست که نادیده‌اش بگیرید. به کودک توجه کنید و ببینید علائم دیگری از آلرژی را دارد یا نه، مثلاً کهیر، سرگیجه، تهوع، مشکل در تنفس، استفراغ یا بی‌حالی. این علائم می‌توانند با یک واکنش آلرژیک شدید مرتبط باشند که به آن آنافیلاکسی می‌گویند و باید هر چه سریع‌تر با اورژانس تماس بگیرید. اگر می‌دانید کودکتان آلرژی دارد و دچار آنافیلاکسی شده و اپی نفرین در دسترس دارید باید سریع‌تر آن را تزریق کنید تا جلوی عوارض شدیدتر یا مرگ را بگیرید.

کودک خیلی کوچک است

در مورد بچه‌های کوچک که نمی‌توانند حرف بزنند و دردشان را بگویند، نمی‌توانید متوجه شوید چه زمانی شکم درد دارند، چه برسد به اینکه متوجه شوید دردشان شدید یا خفیف است. اسهال و استفراغ در کودکی که کمتر از سه ماه دارد نیازمند معاینات پزشکی است. در مورد کودک زیر سه سال که تب کرده است نیز همین طور است.

شکم درد کودک مدام تکرار می‌شود

کودکتان به طور مداوم همین شکم درد را دارد؟ شاید هر دو سه روز یا یک روز در میان رخ می‌دهد اما اگر متوجه شدید علائم مشابهی مکرراً وجود دارند باید به پزشک مراجعه کنید، حتی اگر این علائم خفیف به نظر برسند. هر شکم دردی که ادامه‌دار شود، خصوصاً به مدت یک هفته، نیاز به بررسی پزشکی دارد. شکم‌دردهای مکرر می‌توانند به دلیل یبوست، اسهال، بیماری التهابی روده، عدم تحمل یک ماده غذایی، ریفلاکس اسید، عفونت مجاری ادراری یا بسیاری از عوامل دیگر باشد. اگر کودک رنگ‌پریده است، تب‌دار است، نمی‌تواند چیزی بخورد، زیاد خسته است یا وزن کم کرده، او را به پزشک نشان دهید.
البته علت شکم‌دردهای مکرر به راحتی تشخیص داده نمی‌شود و نیاز به پیگیری دارند، یعنی خوب است چیزهایی مانند علائم، چه زمانی از روز رخ دادن شکم‌دردها گذشته، غذاهایی که کودک می‌خورد، عوامل استرس برانگیز یا رفتارها و آخرین باری که شکم کودک کار کرد را یادداشت کنید. این اطلاعات همراه با مشاهدات والدین به احتمال زیاد به تشخیص دقیق‌تر کمک می‌کنند.

شکم درد کودک با مشکلات تنفسی همراه است

احتمالاً فکر می‌کنید پنومونی فقط مشکلات تنفسی ایجاد می‌کند اما این بیماری می‌تواند باعث شکم درد هم بشود، خصوصاً در بچه‌های بسیار کوچک. اگر کودکتان به سختی نفس می‌کشد، سرفه‌های غیرقابل کنترل دارد و تب نیز کرده است، یا استفراغ همراه با سرفه دارد حتماً به پزشک مراجعه کنید.

---