آیه 48 سوره انفال درباره ظاهر شدن شیطان در قالب انسان

 

و [یاد آر]، هنگامی‌که شیطان، اعمالشان را در نظرشان زیبا جلوه داد و گفت: امروز هیچ‌کس نمی‌تواند بر شما پیروز شود زیرا من حامی شما هستم! اما وقتی دو سپاه روبه‌رو شدند از حرف خود برگشت و گفت: من از شما بیزارم زیرا چیزی می‌بینم که شما نمی‌بینید! همانا من از خدا می‌ترسم خدایی که مجازاتش سخت و طاقت‌فرساست!

‏كلمه‌ی «جار» به معنای یاور، شریك، همسایه و هم‌سوگند آمده كه در اینجا معنای اوّل مناسب‌تر است. كلمه‌ی‌ «نَكَصَ» به معنای خودداری و برگشت است و «عقب» به معنای پاشنه‌ی پا و «نَكَصَ عَلی‌ عَقِبَیْهِ» یعنی بر پاشنه‌های پا چرخید و پشت كرد.

‏گفتگوی شیطان با طرفدارانش كه در این آیه مطرح شده، ممكن است همان وسوسه‌های شیطانی باشد، یا آنكه شیطان در قالب انسان، اهداف خود را دنبال كند و در قیافه‌ی انسان، به اغوا و وسوسه بپردازد كه روایات هم در این باره وارد شده است. چنانكه شیطان در جنگ بدر، به صورت سراقةبن مالك (از سرشناسان قبیله‌ی بنی‌كنانه) درآمد و مشركان را تشویق و ترغیب می‌كرد و به آنان وعده‌ی همراهی و پیروزی می‌داد، امّا با حضور فرشتگان در آستانه‌ی پیروزی سپاه اسلام، پا به فرار گذارد. پس از شكست كفّار، در مكّه به او می‌گفتند: تو سبب شكست ما شدی! و او قسم می‌خورد كه حتّی از مكّه بیرون نیامده است. پس معلوم شد كه شیطان در قیافه‌ی سراقه، به آنان وعده‌ی پیروزی داده، سپس فرار كرده است.

‏شیطان برای جبهه‌ی باطل كار تبلیغاتی می‌كند و در آغاز مبارزه به آنان روحیّه می‌دهد، ولی به هنگام دیدن امدادهای الهی، آنان را رها كرده و عقب‌نشینی می‌كند.

‏پیام‌ها:
‏۱-  آری، نیكو پنداشتن كارهای بد وناهنجاری‌ها، نشانه‌ی نفوذ شیطان در افكار انسان است.

‏۲- شیطان و شیطان‌صفتان، دیگران را برای فساد، توجیه وتحریك می‌كنند. «زَیَّنَ‌، لا غالِبَ‌، جارٌ لَكُمْ»

‏۳- ایمان، حمایت فرشتگان را به دنبال دارد و كفر، حمایت شیطان را. «جارٌ لَكُمْ»

‏۴- شیطان، منافق، فریب‌كار، دروغگو و بی‌وفاست. جارٌ لَكُمْ‌ ... بَرِی‌ءٌ مِنْكُمْ‌

‏۵- شیاطین، آتش فتنه را روشن می‌كنند، ولی خود را در معركه قرار نمی‌دهند.

‏«إِنِّی بَرِی‌ءٌ مِنْكُمْ»

‏۶- توكّل بر غیر خدا، سبب رها شدن انسان در مشكلات می‌شود. إِنِّی جارٌ لَكُمْ‌ ... إِنِّی بَرِی‌ءٌ مِنْكُمْ‌

‏۷- روابط غیر الهی، ناپایدار وغیر قابل اطمینان است. «قالَ إِنِّی بَرِی‌ءٌ مِنْكُمْ»

‏۸- شیطان، از قدرت فرشتگان آگاه است. «إِنِّی أَری‌ ما لا تَرَوْنَ» و مشاهده‌ی قدرت‌فرشتگان، سبب عقب‌گرد او شد. «قالَ إِنِّی بَرِی‌ءٌ مِنْكُمْ»

‏۹- شیطان، قادر بر مشاهده‌ی برخی امور پنهانی است. «إِنِّی أَری‌ ما لا تَرَوْنَ»

‏۱۰- شیطان، به خداوند معتقد و به شدّت عقوبت او آگاه است. «إِنِّی أَخافُ اللَّهَ وَ اللَّهُ شَدِیدُ الْعِقابِ» به گفته ابن عباس: «شیطان به دروغ ادّعای ترس از خداوند را داشت، وگرنه كار او به اینجا نمی‌كشید».

منبع: تفسیر نور