چگونه کودک خود را مستقل تربیت کنیم؟
کودکان در سنین پایین تر،به ندرت متوجه مفهوم مسئولیت پذیری در کارها و انجام به موقع آنها می شوند و اغلب والدین نمیدانند چگونه، بدون ایجاد ناراحتی یا آسیب روانی، کودکی مستقل تربیت کنند.
خیلی از والدین كارهایی كه فرزند خودش میتواند انجام دهد، برایش انجام میدهند مثلا به جای او کیف مدرسهاش را آماده یا هر روز صبح تختش را مرتب میکنند.
متاسفانه امروزه برخی از والدین از فرزند خود می خواهند که فقط درس بخواند و کار دیگری انجام ندهد، در صورتی که این بزرگ ترین اشتباه هر پدر و مادری است. انسان سالم باید بتواند نیازهای پایهای خود را برطرف كند و مستقل باشد. پدر و مادر باید به فرزندشان اجازه دهند تا كمی از تفریح و سرگرمیاش بزند و به جای آن درس بخواند در غیر این صورت پرتوقع میشود.
کودکانی مستقل هستند که ذاتاً انگیزه دارند، چون اجازه دارند دلایل خودشان را پیدا کنند. این کودکان تصمیم گیرندگان خوبی هستند، به این دلیل که از طرف والدین خود اجازه داشته اند تا گزینه های مختلفی را در نظر بگیرند و با حمایت و راهنمایی والدین خود تصمیم بگیرند.
کودکان وابسته
کودکانی که برای انجام دادن و رسیدن به کارهایشان به دیگران وابسته هستند. آنها حتی برای شادی هایشان هم ،به دیگران وابسته هستند؛ زیرا هیچ مالکیت زندگی و مسئولیت کوچک برای افکار, عواطف و اعمال خود ندارند. اصولا این کودکان با جایزه های نامناسب و بدون محدودیت و در نظر گرفتن رفتارشان تقویت می شوند.کودکان وابسته، در تصمیم گیری ضعیف هستند؛چون والدینشان فکر می کنند آن ها همیشه می دانند که چه چیزی بهتر است و بدون جلب خواسته های فرزندانشان تصمیم گیری می کنند.
برخی از والدین می خواهند این وابستگی را زیاد کنند. در واقع آنها با این کار می خواهند مطمئن شوند که در زندگی فرزندشان احاطه دارند و آنها را کنترل می کنند.
کودکان مستقل
کودکانی مستقل هستند که ذاتاً انگیزه دارند، چون اجازه دارند دلایل خودشان را پیدا کنند. این کودکان تصمیم گیرندگان خوبی هستند، به این دلیل که از طرف والدین خود اجازه داشته اند تا گزینه های مختلفی را در نظر بگیرند و با حمایت و راهنمایی والدین خود تصمیم بگیرند.این کودکان بیشتر از یک رابطه کنترل شده با والدینشان دارند؛همکاری دارند، زیرا که در آن ها عقاید و خواسته های کودکان مورد استقبال و بررسی قرار می گیرد.والدین به کودک مستقل خود پاداش های برونی درست و کم می دهد و به او این باور را داده است که لایق و قادر به مراقبت از خودش است.در واقع آنها به کودک خود آزادی را داده اند تا زندگی را به طور کامل تجربه کند و درس های مهم بسیاری را یاد بگیرد.
استقلال چیزی نیست که کودکان خودشان به تنهایی بتوانند بدستش بیاورند. آن ها چشم انداز, تجربه و مهارت های توسعه مستقل را ندارند. بلکه این هدیه ای است که پدر و مادر به کودکان خود می دهند که از کل زندگی شان بهره مند خواهند شد.
والدین با عشق و احترام گذاشتن به فرزند خود و همچنین اعتماد داشتن به توانایی های او می توانند او را در کسب استقلال کمک کنند. آنها باید به فرزند خود بیاموزند که بر زندگیشان کنترل دارند و آنها را راهنمایی می کنند و سپس آزادی را برای تصمیم گیری به آن ها می دهند.
دلایل وابستگی کودکان به والدین
کودکان در سالهای اول زندگی اش وابستگی زیادی به پدر و مخصوصا مادر خود دارند.این وابستگی دلایل متفاوتی دارد. گاهی برخی از کودکان تک فرزند هستند و همین دلیل باعث علاقه ی زیاد دو طرف به یکدیگر می شود و وابستگی کودک را زیاد می کند. گاهی هم خود والدین در سالهای اولیه زندگی ،به کودک خود وابسته می شوند و این وابستگی را به فرزند خود منتقل می کنند و مشکلاتی را برای کودک خود به وجود می آورند و استقلال را از آنها سلب می کنند.چرا کودکان باید مستقل بودن را یاد بگیرند؟
کودک، در سالهای اول زندگی خود کوچک و کم سن و سال است،اما او به تدریج بزرگ می شود و به جامعه وارد می شود. یادگیری مهارتهای زندگی در سالهای اولیه زندگی میتواند آنها را برای مسئولیتهای دوران بزرگسالی آماده کند.آنها برای اینکه مفاهیم حق انتخاب و تصمیمگیری را درک کنند، به زمان نیاز دارند. اگر والدین شرایط را به گونهای فراهم کنند که کودک از همان سالهای اول زندگی با مفهوم حق انتخاب و انتخاب کردن آشنا شود، میتواند خود را بهتر شناسد. همچنین، او متوجه میشود که چه چیزی باعث خوشحالیاش و چه چیزی باعث ناراحتیاش میشود.او باید بداند که زندگی همیشه شادی و لذت نیست، بلکه لحظاتی هم هست که ممکن است او در انجام وظایف مورد انتظار با شکست روبرو شود، اما اگر او مستقل باشد، اشتباهاتش را شناسایی میکند، از پدر و مادر خود کمک میخواهد و برای عملکرد بهتر، از راهنماییهای آنها استفاده میکند.
در واقع این کار کمک می کند عزت نفس فرد از همان دوران کودکی رشد پیدا کند و اگر کودک به خودش و تصمیماتش ایمان داشته باشد، این عزت نفس قویتر میشود. مستقل بودن به این روند کمک میکند و سبب میشود کودک از ابتدا احساس خودارزشی کند. این موضوع نشان میدهد که تربیت کودک مستقل میتواند باعث ایجاد و افزایش عزت نفس در کودک شود.
مستقل بودن و کسب اعتماد به نفس؛ دو موضوع هم جهت و هم زمان هستند. یعنی اگر والدین و اطرافیان؛ اعتمادبهنفس کودکی را خدشهدار کنند،او به استقلال نخواهد رسید اما متاسفانه امروزه غرور و پرتوقعی بچهها به اعتمادبهنفس تعبیر میشود درحالی که اگر کودک را پرتوقع بار بیاورید، در واقع اعتمادبهنفس او را خدشهدار کردهاید.
رسیدن به استقلال و اعتماد به نفس
والدین باید این را بدانند که کودک مانند لوح سفیدی نیست که هر چه آنها دوست داشته باشند،بر روی آن بکشند.در واقع هر کودک با ژن ها و خلق و خوی مخصوص به خود به دنیا می آید و هیچ گاه دو کودک شبیه به هم نیست. والدین باید با در نظر گرفتن توانمندی های کودک خود، آنها را شجاع و مستقل بار بیاورند.آنها برای این کار باید کودک خود را با دیگر کودکان مقایسه نکنند و اعتماد به نفس را در او تقویت کنند.مستقل بودن و کسب اعتماد به نفس؛ دو موضوع هم جهت و هم زمان هستند. یعنی اگر والدین و اطرافیان؛ اعتمادبهنفس کودکی را خدشهدار کنند،او به استقلال نخواهد رسید اما متاسفانه امروزه غرور و پرتوقعی بچهها به اعتمادبهنفس تعبیر میشود درحالی که اگر کودک را پرتوقع بار بیاورید، در واقع اعتمادبهنفس او را خدشهدار کردهاید. بچههای پرتوقع در بزرگسالی نیز همیشه میخواهند دیگران کاری برای آنها انجام دهند و این موضوع با استقلال و اعتماد به نفس در تضاد است.
برای اینکه در عین بالا بردن اعتماد به نفس کودک، آنها را پر توقع بار نیاورید، باید به ویژگی های مثبت آنها توجه کنید و زمانی که کار صحیحی انجام داد، او را تشویق کنید. البته باید به این نکته توجه داشته باشید که تشویق کودک به اندازه باشد و اگر در مرحله ای دچار شکست شد، او را سرکوفت نزنید؛چون همین کار باعث می شود که او حس کند از همه پایین تر است و اعتمادبهنفسش را از دست میدهد.
والدین برای اینکه اعتماد به نفس کودک خود را بالا ببرند، باید به او نشان دهند هر چه باشد، برای انها پسندیده و مطلوب است. شاید از بعضی از کارهایش راضی و از بعضی دیگر ناراضی باشند، اما مهم این است که از خود او راضی باشند،چون فرزندشان است. در این شرایط کودک اعتمادبهنفس خود را حفظ میکند و در جهت بهترشدن قدم برمیدارد.
مسئولیت های والدین و کودک برای تربیت مستقل او
والدین برای اینکه کودک مستقلی را تربیت کنند،مسئولیتهایی دارند. در وهله ی اول والدین باید به کودک خود فرصت دهند و ابزارهایی را در اختیار او قرار دهند و از او حمایت و پشتیبانی کنند، تا کودک به اهداف خود برسد . به او عشق بورزند و احترام بگذارند ، او را راهنمایی کنند و بعد از انجام مسئولیتش او را تشویق کنند.در قبال والدین، کودک هم مسئولیت هایی را دارند تا به استقلال برسند.آنها باید از فرصت هایی که در اختیارشان قرار می گیرد، استفاده کنند و نهایت تلاش خود را کنند و در انجام کار مسئولیت پذیر باشند و آن کار را با دقت و نظم خاصی انجام دهند و کلیه وظایف و تمرین ها را به دقت انجام دهد و از تلاش های دیگران مخصوصا پدر و مادرش قدردانی و تشکر کند.
چگونه کودکان را با شب های قدر آشنا کنیم؟ چگونه کودکان را با ماه مبارک رمضان آشنا کنیم؟چرا برخی از کودکان قهر می کنند؟
روش هایی برای تربیت کودک مستقل
روشهای بسیاری برای تربیت کودک مستقل وجود دارد، بدون اینکه به کودک سختی برسد و بتواند از دوران کودکی خود لذت ببرد.
سپردن مسئولیت هایی که کودک از عهده انجام او بر آید
والدین برای اینکه کودک مستقلی بار بیاروند باید مسئولیت هایی را که کودک از عهده ی انجام آن بر می آید را به او بسپارند. نیازی نیست کودک امور مالی خانه را به دست بگیرد یا برای خانواده تصمیمات بزرگ بگیرد. استقلال باید از خود کودک شروع شود و اینجاست که والدین میتوانند به او کمک کنند. اگر برای رفتن به گردش برنامهریزی میکنند و به کمک کودک نیاز دارند، میتوانند وظایف سادهای مانند تهیه فهرستی از وسایل مورد نیاز یا جمع کردن وسایلش را به او محول کنند.
والدین از مداحله در هر کاری خودداری کنند
یکی دیگر از روش ها برای تربیت کودک مستقل این است که والدینشان از مداخله کردن در هر کار کودک خودداری کنند. بسیاری از والدین راهنمایی کردن را با مداخله و دخالت غیرضروری در انجام کارهای کودک اشتباه میگیرند و مدام، وقتی کودک کار اشتباهی انجام میدهد یا برای انجام کاری بیشتر از حد نیاز زمان صرف میکند، وارد عمل میشوند.
والدین در سالهای اول زندگی کودک خود، میتوانند با ارائه دستورالعملهای ساده یا پیشنهاداتی کودک را راهنمایی کنند تا با روشهای ساده انجام کارها آشنا شود. همانطور که کودک بزرگ میشود، بگذارند وقتی به کمک نیاز دارد به آنها مراجعه کند، بهجای اینکه در انجام کارهایش مداخله غیرضروری داشته باشند.
والدین برای اینکه کودک مستقل بار بیاروند، گاهی باید اجازه دهند خودش تصمیم بگیرد. والدین ممکن است ترجیح دهند کودک اول تکالیفش را بنویسد و بعد سراغ بازی برود، اما ممکن است او ترجیح دهد اول بازی کند و بعد به انجام تکالیفش بپردازد.
قرار دادن انتخاب های محدود در اختیار کودک
در بعضی موارد بهتر است والدین انتخاب های محدود را در اختیار کودک قرار دهند. مثلا وقتی به یک فروشگاه می روند به جای اینکه از او بپرسند چه چیزهایی می خواهد، چند مورد را انتخاب کنندو از اوبخواهند از بین اینها چه چیزی می خواهد.چون وسایلی که در فروشگاه وجود داردبسیار زیاد و متنوع است و ممکن است کودک بلاتکلیف و سردرگم شود. گزینههای محدود به کودک کمک میکند راحتتر انتخاب کند و برای انتخاب گزینههای جدیدتر یا شرایط پیچیدهتر، آماده شود.
اجازه دهید خودش تصمیم بگیرد
والدین برای اینکه کودک مستقل بار بیاروند، گاهی باید اجازه دهند خودش تصمیم بگیرد. والدین ممکن است ترجیح دهند کودک اول تکالیفش را بنویسد و بعد سراغ بازی برود، اما ممکن است او ترجیح دهد اول بازی کند و بعد به انجام تکالیفش بپردازد.
بهتر است والدین هرازگاهی به کودک آزادیهای کوچکی مثل انتخاب لباس یا انتخاب عصرانه بدهند و تا وقتی کودک به قول خود برای انجام وظایفش پایبند بود، برای انتخابهایش ارزش قائل باشند و مداخلهای نکنند.
همدلی کردن با کودک
پدر و مادر برای تربیت مستقل کودک باید با او همدلی کند. کودک بهتازگی طعم استقلال را چشیده است و احتمالا این شرایط جدید برایش آسان نیست. توجه داشته باشند که نباید او را تحقیر کنندو سرزنش کنند،حتی در مواردی که از پس انجام کار کاملا سادهای برنیامده است. هوای او را داشته باشند و در صورتی که کمک خواست، بدون قضاوت به او کمک کنند.
شکست های کودک را بزرگ نکنید
والدین برای تربیت کودک مستقل نباید شکست های کودک را بزرگ جلوه دهند. کودکان در انجام بعضی کارها ناموفق خواهند بود، اشتباهاتی مرتکب خواهند شد و ممکن است حتی با وجود هشدارهای پدر و مادر، این اشتباهات را تکرار کنند. پدر و مادر نباید بر شکستهای کودک تمرکز کنند و اجازه دهند کودک بداند چه کارهایی را بهتر میتواند انجام دهد. او را به چشم فردی ناموفق نبینند، زیرا این کار ممکن است بهشدت بر عزت نفس کودک تاثیر بگذارد.
به او یاد دهند مشکلاتش را خودش حل کند
والدین باید کودک را متوجه این موضوع کند که برخی از مشکلاتش را باید خودش به طور مستقل حل کند، مشکلاتی مثل مشکلات مربوط به مدرسه یا مسائلی که با خواهر و برادرها یا دوستانش دارد و آنها نمیتوانند در این موارد به او کمک کنند. در صورت نیاز، میتوانند با ارائه نظرات خود، به کودک کمک کنند.
وقتی کودک تمام کارهایی را که قول داده بود بهدرستی و به صورت مستقل انجام میدهد، به او بگویید که چقدر به وجودش افتخار میکنید. همین تشویق و بازخورد مثبت به کودک در شکلگیری شخصیت او نقش بهسزایی دارد و او را کودک مستقلی بار می آورد.
ایجاد یک برنامه روزمره مناسب
بهتر است والدین برای تربیت کودک مستقل ،برنامه روزمره مناسب برای او ایجاد کنند؛چون اگر کودک نتواند به ترتیب کارها فکر کند در تصمیم گرفتن دچار مشکل میشود. اما میتوان این موضوع را با ایجاد روتین ثابت و یک برنامه منظم مدیریت کرد. به محض اینکه کودک متوجه شود باید چه کاری را در چه روزی و چه ساعتی انجام دهد، بهتدریج میتواند این برنامه روزمره را به طور مستقل دنبال کند.
به کودک مذاکره کردن را آموزش دهید
بهتر است والدین کودک را با توافق و مذاکره آشنا کنند، تا در شرایط مختلف، بهترین انتخابها را داشته باشد.چون بسیاری از کودکان دنیا را محل بردن و باختن میبینند. مثلا روزی که قصد دارید به گردش بروید، کودک میتواند یا محل گردش را انتخاب کند یا ناهار گردش را، ولی نمیتواند هر دو را با هم انتخاب کند. این موضوع به او برای الویتبندی انتخابهایش نیز کمک خواهد کرد.
کودک را تشویق کنید
وقتی کودک تمام کارهایی را که قول داده بود بهدرستی و به صورت مستقل انجام میدهد، به او بگویید که چقدر به وجودش افتخار میکنید. همین تشویق و بازخورد مثبت به کودک در شکلگیری شخصیت او نقش بهسزایی دارد و او را کودک مستقلی بار می آورد.