چگونه از روزهای پایانی ماه رمضان استفاده کنیم؟

ماه مبارک رمضان ماهی پربرکت است و خداوند در این ماه بندگان مومنان خود را مورد رحمت و غفران خود قرار می دهد. این ماه در نزد پروردگار برترین ماه ، روز و شب هایش بالاترین و ساعت هایش برترین ساعت به حساب می آید.این ماه آنقدر فضیلت دارد که نفس های مومنان حکم ثواب تسبیح دارد. همچنین خواب مومن در این ماه عبادت و کار نیکش مورد قبول و دعایش مستجاب می شود.پس مومنان باید از این روزها و شبهای آن بهره ی کامل را ببرند.

در روایات اسلامی آمده است رمضان ماهی است که ابتدایش رحمت و میانه اش مغفرت و پایانش آزادی از آتش جهنم است. در این ماه  درهای جهنم بسته و درهای بهشت باز می شوند و شیطان به بند کشیده می شود.

 در این ماه شبهای لیله القدر از فضیلت بیشتری برخوردار است و مومنان تلاش می کنند تا در این شبها مورد رحمت الهی قرار گیرند. علاوه بر لیله القدر ، روزهای پایانی ماه مبارک هم از اهمیت بالایی برخوردار است و عبادت در این روزها اهمیت زیادی دارد.

در روایات آمده است زمانی که دهه آخر ماه رمضان فرا می رسید، پیامبر رخت خواب خویش را جمع می کرد و خود را کاملاً آماده عبادت می کرد و در زیر سایبانی که برای ایشان فراهم می شد، عبادت می کرد.

 آن حضرت بر اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان مداومت داشت و می فرمود:هر کس در ماه رمضان ده روز معتکف شود، ارزش آن معادل دو حج و دو عمره است.

ماه مبارک رمضان با تمام این فضیلتها و برکات، روزهای پایانی خود را سپری می کند. در ادامه مطلب اعمالی که برای روزهای پایانی و شب آخر ماه مبارک توصیه شده است را بیان می کنیم:

امام رضا(ع) دراین زمینه می فرمایند: پدرم در دهه آخر ماه رمضان در هر شب بیست رکعت به نمازهاى مستحبّى شبهاى ماه رمضان مى‏افزود.

 همچنین آن حضرت می فرماید: امیر المؤمنین علیه السلام سه شب را نمی خوابید : شب بیست و سوم ماه رمضان ، شب عید فطر و شب نیمه ماه شعبان ؛ در این شبها ، روزیها تقسیم و مدّت عمر و هر آنچه در آن سال رخ خواهد داد ،تعیین مى‏شود.

اعمال آخرین شب ماه مبارک رمضان

 شب آخر ماه مبارک رمضان ،شب بابرکتی است برای این شب عظیم هم اعمالی سفارش شده است تا بندگان مومن با انجام آن از فضیلت این شب بی بهره نمانند.

غسل کردن

زیارت امام حسین(ع)

خواندن سوره های "انعام" "کهف" و "یس"

گفتن صد مرتبه"أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ" از خدا آمرزش می جویم و به سوی او می پویم.

 خواندن دعای" اللَّهُمَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ وَ قَدْ تَصَرَّمَ وَ أَعُوذُ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا رَبِّ أَنْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیْلَتِی هَذِهِ أَوْ یَتَصَرَّمَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ لَکَ قِبَلِی تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُرِیدُ أَنْ تُعَذِّبَنِی بِهِ یَوْمَ أَلْقَاکَ"  خدایا این است ماه رمضان، که قرآن را در آن نازل کردی، اینک در حال گذشتن است، و من به ذات کریمانه ات پناه می آورم از اینکه سپیده این شب طلوع کند، یا ماه رمضان بگذرد، و نزد تو برایم نتیجه کار ناشایست یا گناهی باشد که بخواهی مرا به سبب آن روزی که ملاقاتت کنم عذاب نمایی.   این دعا از امام صادق (ع) روایت شده است.

 خواندن دعای یَا مُدَبِّرَ الْأَمُورِ یَا بَاعِثَ مَنْ فِی الْقُبُورِ یَا مُجْرِیَ الْبُحُورِ  یَا مُلَیِّنَ الْحَدِیدِ لِدَاوُدَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی كَذَا وَ كَذَا اى مدبر كارها اى برانگیزنده هر كه در قبرهاست اى روان كننده دریاها اى نرم كننده آهن براى داود درود فرست بر محمد و آل محمد و بكن با من چنین و چنان.

خواندن دعاهای وداع با ماه رمضان

علمای بزرگ در کتابهای خود دعاهای زیادی نقل کرده اند که بهترین این دعاها، دعای چهل و پنجم صحیفه سجادیه می باشد.این دعا را امام سجاد (ع) هنگام وداع با ماه مبارک رمضان می خواند. در این دعا  امام سجاد (ع) به نعمتهای خداوند در حق انسان‌ها و بی‌نیازی او از بندگان اشاره کرده و برخی از فضائل این ماه و وظایف مومن بیان کرده است.  امام سجاد (ع) در این دعا با تعبیرهای احساسی؛ با این ماه خداحافظی کرده است .

حضرت زین العابدین(ع) در این دعا علاوه بر اینکه فضائل ماه رمضان را بیان می کند ، به وداع با آن می‌پردازد و از خدا می‌خواهد که رمضان سال آینده را نیز درک کند. لزوم توبه در عید فطر و دعا برای دیگران و همچنین صلوات بر محمد(ص) و آل او از دیگر مضامین این دعا است.

ابتدای این دعا :" اَللَّهُمَّ یَا مَنْ لاَ یَرْغَبُ فِی الْجَزَاءِ وَ یَا مَنْ لاَ یَنْدَمُ عَلَى الْعَطَاءِ وَ یَا مَنْ لاَ یُكَافِئُ عَبْدَهُ عَلَى السَّوَاءِ مِنَّتُكَ ابْتِدَاءٌ وَ عَفْوُكَ تَفَضُّلٌ وَ عُقُوبَتُكَ عَدْلٌ وَ قَضَاؤُكَ خِیَرَةٌ  إِنْ أَعْطَیْتَ لَمْ تَشُبْ عَطَاءَكَ بِمَنٍّ، وَ إِنْ مَنَعْتَ لَمْ یَكُنْ مَنْعُكَ تَعَدِّیاً. تَشْكُرُ مَنْ شَكَرَكَ وَ أَنْتَ أَلْهَمْتَهُ شُكْرَكَ. وَ تُكَافِئُ مَنْ حَمِدَكَ وَ أَنْتَ عَلَّمْتَهُ حَمْدَكَ. تَسْتُرُ عَلَى مَنْ لَوْ شِئْتَ فَضَحْتَهُ، وَ تَجُودُ عَلَى مَنْ لَوْ شِئْتَ مَنَعْتَهُ، وَ كِلَاهُمَا أَهْلٌ مِنْكَ لِلْفَضِیحَةِ وَ الْمَنْعِ غَیْرَ أَنَّكَ بَنَیْتَ أَفْعَالَكَ عَلَى التَّفَضُّلِ، وَ أَجْرَیْتَ قُدْرَتَكَ عَلَى التَّجَاوُزِ   "

  اى خداوندى كه در برابر نعمتهایى كه بندگانت را ارزانى مى‏ دارى به پاداشت رغبتى نیست.اى خداوندى كه از بخشیدن پشیمان نمى‏ شوى. اى خداوندى كه پاداش عمل بنده را نه برابر عمل، بلكه بیش از آن مى‏ دهى نعمتت بى‏ هیچ سابقه است و عفو تو بر مقتضاى فضل و احسان توست و عقوبتت بر آیین عدالت است و هر چه تقدیر كنى خیر ما در آن است. اگر عطا کنی، عطایت را به منّت آلوده نمی‌کنی؛ و اگر منع کنی، منعت بر پایه تجاوز نیست. کسی که تو را سپاس-گزاری کند، پاداشش می‌دهی؛ در حالی که خودت سپاسگزاری را به او الهام کردی و کسی که تو را ستایش کند، تلافی و جبران می‌کنی؛ در صورتی که ستایش را خودت به او آموخته‌ای. پرده می‌پوشی بر کسی که اگر می‌خواستی رسوایش می‌کردی؛ جود و کرم می‌کنی بر کسی که اگر می‌خواستی منعش می‌فرمودی؛ در حالی که هر دوی این‌ها از سوی تو سزاوار رسوایی و منع‌اند؛ امّا چنین نمی‌کنی، چون تمام کارهایت را بر پایۀ لطف و احسان بنا نهادی و قدرتت را بر آیین گذشت به جریان انداختی.
وداع امام صادق: علاوه بر دعای چهل و پنجم صحیفه سجادیه که وداع امام سجاد با ماه رمضان است، از امام صادق (ع) هم دعایی در وداع با این ماه نقل شده است. امام صادق (ع) از خدا می‌خواهد وداع با این ماه را آخرین وداع قرار ندهد.
در این دعا از خدا می خواهیم قبل از این که ماه رمضان به پایان برسد، خداوند گناهان را ببخشد. همچنین می خواهیم ماه رمضان را از جهت برکت در نگهداری دینمان و رهایی جسم و جانمان و رواشدن حاجتمان و پذیرفته‌شدن شفاعت در خواهش‌هایمان و کامل‌شدن نعمت‌ها، و برگرداندن بدی‌ها عظیم‌ترین رمضان قرار دهد.

 ابتدای این دعا: " اللَّهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ فِی كِتَابِكَ الْمُنْزَلِ عَلَى نَبِیِّكَ الْمُرْسَلِ وَ قَوْلُكَ الْحَقُ‏ «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ‏ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ‏ وَ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ قَدِ انْصَرَمَ‏ فَأَسْأَلُكَ بِوَجْهِكَ الْكَرِیمِ وَ كَلِمَاتِكَ التَّامَّاتِ إِنْ كَانَ بَقِیَ عَلَیَّ ذَنْبٌ لَمْ تَغْفِرْهُ لِی وَ تُرِیدُ أَنْ تُحَاسِبَنِی بِهِ‏ أَوْ تُعَذِّبَنِی عَلَیْهِ أَوْ تُقَایِسَنِی بِهِ أَنْ یَطْلُعَ‏ فَجْرُ هَذِهِ اللَّیْلَةِ أَوْ یَنْصَرِمَ هَذَا الشَّهْرُ إِلَّا وَ قَدْ غَفَرْتَهُ لِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ ". خدایا تو در کتاب مُنزَل بر پیامبر مرسلت صلّی اللَّه علیه و آله فرموده‌ای و گفتهٔ تو حقّ است: و آن ایام که روزه‌داشتنش بر شما واجب شده، ماه رمضان است که قرآن به‌عنوان راهنما برای مردم و به صورت آیات بینات از هدایت، و جداسازی حقّ از باطل نازل شده است.و این ماه رمضان است که سپری گشته است، پس تو را به حرمت ذات کریمت و کلمات تامّاتت (مخلوق کامل) مسئلت می‌کنم که اگر گناهی بر ذمّه‌ام باقی مانده باشد که آن را بر من نیامرزیده باشی، و بخواهی که مرا به علّت ارتکاب آن مورد محاسبه قرار دهی، یا مرا برای آن عذاب فرمایی، یا به تحمّل درد و رنج گرفتار سازی، از تو می‌خواهم که پیش از طلوع فجر این شب، و سپری‌شدن کلّی این ماه آن گناه را بر من ببخشی،‌ ای مهربان‌ترین مهربانان.

 از امام صادق(ع) روایت شده است که هرکه در شب آخر ماه رمضان، آن ماه شریف را وداع گفته و بگوید:"اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِیَامِی لِشَهْرِ رَمَضَانَ وَ أَعُوذُ بِکَ أَنْ یَطْلُعَ فَجْرُ هَذِهِ اللَّیْلَةِ إِلا وَ قَدْ غَفَرْتَ لِی "خدایا این ماه را آخرین بار روزه ام در ماه رمضان قرار مده، و به تو پناه می آورم از اینکه سپیده این شب سر زند، مگر اینکه مرا آمرزیده باشی. پیش از آنکه سپیده بر آید، حق تعالی او را بیامرزد، و توبه و بازگشت نصیب وی کند.
خواندن ده رکعت نماز:
از رسول خدا صلى الله علیه و آله روایت شده است که هر کس در شب آخر ماه رمضان، ده رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت یک مرتبه سوره «حمد» و ده مرتبه سوره «قل هو اللَّه احد» را بخواند و در رکوع و سجود ده مرتبه بگوید:سُبْحانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا الهَ الَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ اکْبَرُ، و بعد از هر دو رکعت، تشهّد بخواند و سلام دهد و هنگامى که تمامى ده رکعت به پایان رسید، هزار مرتبه بگوید:أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ و بعد از استغفار سر به سجده بگذارد و بگوید:«یا حَىُّ یا قَیُّومُ، یا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ، یا رَحْمنَ الدُّنْیا وَ الْاخِرَه…؛اى زنده اى پاینده اى صاحب جلالت و بزرگوارى اى بخشاینده دنیا و آخرت ...

آن حضرت در ادامه فرمود: «هر کس چنین کند، سوگند به حقّ آن کس که مرا به نبوّت مبعوث کرد که جبرئیل مرا خبر داد از اسرافیل و اسرافیل از پروردگار خود، که هنوز این شخص سر از سجده برنداشته است که خداوند او را بیامرزد و ماه رمضان را از او قبول فرماید، و از گناهانش بگذرد.

---