نماز جمعه واجب است یا مستحب؟

یکى از اجتماعات هفتگى مسلمانان "نماز جمعه" است، و نمازگزاران در روز جمعه مى توانند به جاى نماز ظهر، نماز جمعه بخوانند، و برتر از نماز ظهر است. نماز جمعه عبادتی است که جزء نمازهای یومیه به حساب می‌آید و در زمان غیبت امام عصر(عج) واجب تخییری است، به این معنا که مکلف در روز جمعه مخیّر است که نماز جمعه را بخواند، (در صورتی که شرایطش وجود داشته باشد) یا نماز ظهر بجا آورد و نماز جمعه فضیلتش بیشتر است و اگر نماز جمعه را به جا آورد، کفایت از نماز ظهر می‏ کند و لازم نیست نماز ظهر بخواند.

نماز جمعه عبادتی است همچون نمازهای دیگر كه در ظهر روز جمعه با شرایطی خاص انجام می شود، نماز جمعه و دو خطبه آن، نظیر حجّ و مراکز تجمّع آن و نمازهاى عید فطر و قربان و غیره، از سنگرهاى بزرگى است که متأسّفانه مسلمانان از وظایف مهمّ خود در برابر آن غافل مانده اند. 

نماز جمعه در نزد بسیاری از شیعیان واجب تخییری است و حضور در آن در زمان غیبت امام واجب نیست و معنای آن این است که مکلَف در ادای فریضه واجب ظهر جمعه بین خواندن نماز جمعه یا نماز ظهر مخیر است.[۱] ولی در نزد اهل سنت واجب عینی است و باید حتماً در آن شرکت کنند.

شیوه و طریقه اقامه نماز جمعه

این نماز باید حتماً به صورت جماعت خوانده شود و به تنهایی نمی‌توان آن را خواند، حداقل تعداد افراد برای برپایی نماز جمعه "پنج نفر" می‌باشد، یعنی یک نفر امام، و چهار مأموم. تمام شرایطی که در نماز جماعت باید رعایت شود، در نماز جمعه هم معتبر است.نماز جمعه دو رکعت است و دو قنوت مستحبی دارد، یکی در رکعت اول، قبل از رکوع و دیگری در رکعت دوم، پس از رکوع. خواندن دو خطبه، توسط امام جمعه، قبل از نماز، واجب است و ترتیب اعمال در نماز جمعه بدین شرح است: تکبیرةالاحرام، حمد و سوره جمعه، قنوت، رکوع، دو سجده، سوره منافقون، رکوع، قنوت، دو سجده، تشهد و سلام.

خطبه
نمازجمعه با خطبه اول آغاز می‌شود و همهٔ نمازگزاران باید دو خطبه را در حالت آرامش گوش دهند. خواندن دو خطبه، توسط خطیب جمعه، قبل از نماز، واجب است. پس از خطبه‌ها نماز شروع می‌شود.

از آنجایی که نماز جمعه به جای نماز ظهر خوانده می‌شود، دو خطبهٔ نماز به جای دو رکعت اول نماز ظهر و نماز دو رکعتی جمعه، به جای دو رکعت دیگر نماز ظهر در نظر گرفته می‌شود. در بیش‌تر موارد خطیب و امام جمعه یک نفر هستند. اگر کسی به خطبه اول یا هر دو خطبه نرسد، بازهم، شرکت در نماز جمعه فضیلت دارد و جایگزین نماز ظهر می‌شود.

نماز
نماز جمعه دو رکعت است. بعد از نیّت و آغاز نماز و تکبیرةالاحرام (که باید دو دست را تا گوش‌ها بالا آورده و گفته‌شود الله اکبر) دیگر لازم نیست کاری توسّط مأموم انجام شود. امام جماعت سوره جمعه یا سوره‌ای دیگر و سوره را می‌خواند و مأموم باید سکوت کند.

بعد از این‌که حمد و سوره خوانده شد، قنوت گرفته می‌شود. قنوت به این معناست که دو دست را بالا آورده و روبه‌روی صورت می‌گیرند و دعایی می‌خوانند (یا صلوات می‌فرستند).

بعد از این‌که قنوت انجام شد، نوبت رکوع است که همهٔ نمازگزاران خم می‌شوند و دست‌هایشان را بر زانو می‌گذارند و می‌گویند «سُبْحانَ رَبّیَ العَظیمِ وَ بِحَمْدِه» یا «سبحان الله، سبحان الله، سبحان الله».

بعد از رکوع می‌ایستند و سپس دو بار به سجده می‌روند و هربار در سجده، در حالی که پیشانی بر مُهر گذاشته‌شده، می‌گویند «سُبْحانَ رَبِّیَ الاَعلی وَ بِحَمْدِه» یا «سبحان الله، سبحان الله، سبحان الله».

بعد از این‌که سجده‌ها انجام شد، بلند می‌شوند و باز سوره منافقون یا سوره دیگرو سوره توسّط امام جمعه خوانده می‌شود و مأموم‌ها سکوت می‌کنند.

در این مرحله پس از تمام‌شدن حمد و سوره به همراه جماعت، به رکوع می‌روند، سپس قنوت می‌گیرند و بعد از قنوت، برای دو بار به سجده می‌روند.

بعد از دو سجده هم تشهّد و سلام خوانده می‌شود. یعنی در حالی که دوزانو نشسته‌اند و دست‌ها روی دو پا قرار دارند، می‌گویند «اشهَدُ اَن لا اِلهَ الا اللهُ وَحدهُ لا شریکَ لَهُ، و اشهدُ انٌ محمداً عبدُهُ وَ رَسُولُهُ، اللّهُمٌ صَلٌ علی محمَدٍ والِ مُحمٌد، السّلامُ عَلَیْکَ اَیُّها النّبیُّ وَ رَحمةُ اللهِ و برکاتُه، السّلامُ علیْنا و عَلَی عِبادِاللهِ الصّالِحین، السّلامُ علیْکُمْ وَ رحمةُ اللهِ و بَرَکاتُه». نماز تمام می‌شود.

شرایط نماز جمعه

- آن که به جماعت باشد و فرادى‏ صحیح نیست.‏

- عدد است، به این معنا که حداقلّ نمازگزاران که امام هم یکى از آن ها است باید پنج نفر باشند و به کمتر از آن منعقد نمى ‏شود.

- آن که مسافت بین دو نماز جمعه کمتر از یک فرسخ نباشد. 

شرایط امام جمعه

تمامى صفات معتبر در امام جماعت؛ از جمله عدالت، حلال‌زادگى و مرد بودن، در امام جمعه نیز شرط است. البته مرد بودن در امام جمعه به طور مطلق شرط است؛ یعنی زن، حتى براى زنان نمى‌تواند امام جمعه باشد.

ضمن اینکه مستحب است امام جمعه از صفات بلاغت، شجاعت، مواظبت بر اوقات نماز برخوردار بوده و عامل به سخنان خود باشد.

زمان اقامه نماز جمعه‏

اوّل وقت نماز جمعه زوال آفتاب است.برجستگی نماز جمعه در تاریخ شیعه به دوره انقلاب اسلامی ایران بازمی‌گردد، روح‌الله خمینی با احیا و انتشار گسترده آن در همه شهرهای ایران، از آن به عنوان رسانه‌ای فراگیر برای انتشار سلطه دینی – سیاسی ولی فقیه استفاده کرد. 
 

سوالات درس هدیه های آسمانی پایه هفتم

آیا شرکت در نماز جمعه واجب است؟
نمازجمعه در زمان حضور پیامبر (ص) و امام معصوم (ع) و نایب خاص او واجب عینى است، اما در زمان غیبت كبرى واجب تخییرى است، یعنى میان نماز جمعه و نماز ظهر مخیر است، ولى در زمانى كه حكومت عدل اسلامى باشد احتیاط واجب آن است كه ترک نشود.

شیوه ی اقامه نماز جمعه چگونه است؟
نمازجمعه مانند نماز صبح دو رکعت است و  پس از تکبیرةالاحرام امام جمعه، ما نیز نیّت می کنیم واللّٰه اکبر می گوییم.  سپس هنگامی که امام جمعه حمد و سوره نماز را می خواند ما سکوت می کنیم. پس از حمد و سوره امام، قنوت می خوانیم، سپس به رکوع  می رویم و بعد سجده ها را به جا می آوریم و برمی خیزیم. در رکعت دوم نیز هنگام قرائت حمد و سوره امام سکوت می کنیم. پس از حمد و سوره امام، به رکوع می رویم و بعد از برخاستن از رکوع، به همراه امام قنوت می خوانیم و پس از قنوت به سجده می رویم و سپس تشهّد و سلام نماز را می خوانیم.

نماز جمعه چند خطبه دارد؟ توضیح دهید.   
دو خطبه دارد که به اضافه دو رکعت نماز جمعه، جایگزین نماز ظهر می شود. بنابراین دو خطبه جزء نماز جمعه است.

پنج مورد از احکام نماز جماعت را بنویسید.
- نیت
- قیام
- تکبیرت الاحرام
- رکوع
- سجود

مأموم یعنی چه؟
به کسی که نمازش را به امام جماعت اقتدا می کند.

خطبه یعنی چه؟
به سخنرانی های امام جمعه قبل از نماز جمعه می گویند.

امام جمعه در خطبه اول به چه نکاتی اشاره می کند؟
دعوت مردم به تقوا و مسائل اخلاقی و اجتماعی و خواند ن یک سوره ی کوچک.

خطبه های نماز جمعه در چه موضوعی می باشد؟  
امام جمعه پس از ستایش خداوند و صلوات بر پیامبر و اهل بیت علیهم السلام مردم را به تقوا دعوت می کند آنگاه در خطبه اول در باره مسائل اخلاقی و اجتماعی و در خطبه دوم در باره مسائل مختلف ایران و جهان با مردم صحبت می کند.

آیا دو خطبه جزء نماز جمعه هستند؟
بله و باید با دقت به ان ها گوش فرا داده شود.

وظیفه ما در هنگام خواندن خطبه ها چیست؟
ساکت باشیم و گوش دهیم و دقت نماییم.

امام جمعه در خطبه دوم به چه مسائلی اشاره می کند؟
ستایش خدا صلوات بر پیامبر؛ دعوت به تقوا و گفت و گو درباره ی مسائل ایران و جهان و خواندن یک سوره ی کوچک.

قنوت های نماز جمعه چه هنگامی خوانده می شوند؟
اولی را بعد از حمد و سوه می خوانیم و دومی را بعد از بلند شدن از رکوع.

مستحب است قبل از شرکت در نماز جمعه چه کاری انجام دهیم؟
غسل جمعه را به جا آوریم.

نماز جمعه بر چه کسانی واجب نیست؟
نماز جمعه بر "مسافران"، "زنان"، "بیماران" و "از كارافتادگان" واجب نیست، ولى اگر آن ها در نماز جمعه حاضر شوند نمازشان صحیح است، امّا احتیاط واجب آن است كه پنج نفر اصلى نماز جمعه (امام و چهار نفر دیگر) غیر آن ها باشد.

آیا نماز جمعه کفایت از نماز ظهر می کند؟
نمازجمعه در روز جمعه جانشین نماز ظهر مى‏ شود.اگر نماز جمعه و عید فطر یا عید قربان، هم زمان بودند کدامیک را باید خواند؟
نماز جمعه ساقط می شود. ولی خواندن آن اشکال ندارد.

---