روش‌های مختلف تکثیر گیاهان

یکی از بهترین کارها برای داشتن گیاهان بیشتر، استفاده از روش های تکثیر آنها است. تکثیر و پرورش یک گیاه به خصوص در زمانی که گیاه به هرس نیاز دارد و مواد مغذی خاک کم است، سلامت گیاه را تضمین می‌کند، ولی همه گیاهان روش های تکثیر منحصر به فرد خود را دارند.

برای اینکه گیاه تکثیر موفقی داشته باشد:
- داشتن اطلاعات عملی و مهارتهای مورد نیاز جهت تکثیر گیاهان مانند چگونگی کاشت بذر، تهیه قلمه و ریشه دار کردن 
- داشتن اطلاعات کافی در مورد ساختار کلی گیاهان و شرایط مورد نیاز برای رشد بهتر
- داشتن اطلاعات کافی در زمینه انواع روش های تکثیر برای گونه های مختلف گیاهی

روش های مختلف تکثیر گیاه 

قلمه ساقه: معمولترین نوع قلمه است، قسمتی از ساقه را که دارای جوانه جانبی و یا انتهایی است از گیاه مادری جدا نموده ودرمحیط مساعد که اصولا خاک است قرار می‌دهند تا به صورت گیاه مستقلی رشد نماید،برای این منظور گلدانی با زهکش مناسب و پر از خاک کمپوست سبک و یا شن تهیه و قلمه‌های ۱۰-۷سانتیمتری با جوانه انتهایی و حداقل دو جفت برگ از شاخه‌های سالم قطع و جفت پایینی برگ را حذف و قسمت لخت عاری از برگ قلمه را طوری در حفره‌های ایجاد شده در خاک قرار دهید که جفت بالایی برگ با خاک همسطح باشد.

با فشار انگشتان خاک اطراف قلمه را متراکم و سپس آبیاری نمایید، جهت حفظ و ازدیاد رطوبت محیط گلدان را با کیسه و یا چادر پلاستیکی پوشانیده و هر روز ۵ دقیقه کیسه رااز روی خزانه بردارید، بدهی است کاشت این نوع قلمه منحصر به گیاهان علفی مانند برگ بیدی و حسن یوسف و امثال آن می‌باشد و کاشت قلمه‌های چوبی و سخت در آپارتمان مشکل است.

قلمه برگ: برگ سالم و با دمبرگ از بوته جدا و دمبرگ را طوری درون خاک گلدان قرار دهید که سطح زیرین برگ با خاک تماس داشته باشد.

تقسیم بوته: پس از بیرون آوردن گیاه از گلدان با یک چاقوی تیز بوته را به چندین قسمت تقسیم نموده بطوری که هر قسمت دارای مقداری ریشه باشد و بتواند به عنوان گیاهی مستقل به زندگی خود ادامه دهد.

پا جوش یا پا گیاه: در نقاط گوناگون ریشه گیاهان جوانه‌هایی ایجاد می‌گردد که پس از رشد بصورت گیاه‌های کوچک در اطراف گیاه مادری سر از خاک ببرون آورده و با خارج نمودن آنهاو بعضا با مقداری ریشه قدیمی و مادری می‌توانند گیاهان جدیدی را در گلدان‌های جدید بوجود بیاورند.

پاجوش‌ها به گیاه مادر متصل می‌شوند و حصیری متراکم و محکم را تشکیل می‌دهند، از آنجا که وجود بیش از حد از پاجوش‌ها می‌تواند منجر به کاهش اندازه محصول شود، اضافیِ آنها هرس می‌شود. پاجوش‌های بالغ از گیاه اصلی جدا شده و به مکان جدیدی منتقل می‌شوند تا بتوانند گیاهان جدیدی ایجاد کنند، استفاده از پاجوش دو هدف دارد؛ یکی رشد شاخه‌های جدید و دیگری از بین بردن جوانه‌هایی که مواد مغذی را مصرف می‌کنند و جلوی رشد گیاه اصلی را می‌گیرند.

ساقه رونده: عبارت است از ساقه باریکی که از یک گیاه مادری بر روی سطح خاک گسترش می‌یابد، جهت ازدیاد می‌توان گلدان‌های کوچکی تهیه و در کنار گلدان مادری قرار داد و سپس ساقه‌های رونده را در گلدان کنار گلدان کنار گلدان مادری کاشت نمود و پس از شروع رشد در آن‌ها گیاهک‌ها را از مادر جدا کرد.

ساقه زیر زمینی یا ریزوم: ساقه‌ای است که در زیر خاک و یا در سطح گلدان کنار گلدان مادری قرار داد و سپس ساقه‌های رونده را در کنار گلدان مادری کاشت نمود و پس از رشد در آن‌ها گیاهک‌ها را از مادر جدا کرد.

خوابانیدن: در این روش شاخه‌ یا ساقه‌های گیاه به گونه‌ای که زمین را لمس کنند خم می‌شوند. سپس شاخه‌ یا ساقه‌های در تماس با زمین با خاک پوشانده می‌شوند. در قسمت‌هایی که با خاک پوشیده شده، ریشه‌های اکتسابی یا ریشه‌هایی که از ساختار‌هایی به جز ریشه گیاه گسترش می‌یابند، ایجاد می‌شود؛ به این روش خوابانیدن می‌گویند. این نوع خوابانیدن به طور طبیعی نیز اتفاق می‌افتد.

در روش دیگری به نام خوابانیدن هوایی، شاخه‌ها تراشیده و با پلاستیک پوشانده می‌شوند تا اتلاف رطوبت کاهش یابد. در قسمت‌هایی که شاخه‌ها تراشیده شده و از درخت جدا شده و کاشته شده، ریشه‌های جدیدی رشد می‌کنند.

کشت بافت گیاهی: در این روش سلول‌های گیاهی کشت می‌شوند، این سلول‌ها می‌توانند از قسمت‌های مختلف گیاه مادر گرفته شده باشند.بافت در ظرف استریلیزه قرار می‌گیرد و در محیط مخصوص پرورش داده می‌شود تا زمانی كه توده سلولی تحت عنوان کالوس ایجاد شود. سپس کالوس در محیطی مملو از هورمون کشت می‌شود و در نهایت تبدیل به گیاهچه می‌شود. با کاشت این گیاهچه‌ها، گیاهانی کاملاً بالغ ایجاد خواهد شد.

سوالات درس کار و فناوری پایه هفتم

مشاغل مربوط به کشاورزی در چه گروههایی دسته بندی می‌شوند؟
شاغل مربوط به کشاورزی را می توان در چند گروه زراعت، باغبانی، ماشین های کشاورزی، دامپروری، صنایع غذایی و منابع طبیعی دسته بندی کرد. 

دسته بندی کارهای کشاورزی را بنویسید.
- بررسی امکان پرورش یک گیاه در یک ناحیه آب و هوایی
- آماده کردن بستر کاشت
- کاشت
- داشت
- برداشت
- کارهای پس از برداشت

در محیط زندگی گیاهان، چه عوامل و نیازهای مربوط به گیاهان، باید تامین شوند؟
باید همه‌ی عوامل و نیازهای گیاهان (دمای هوا، میزان آب، بستر کاشت، مواد غذایی، رطوبت هوا و سایر نیازها) تأمین شود. 

بستر کاشت چیست؟
به جایی که شرایط الزم را برای جوانه زدن گیاه دارد و بذر در آن کاشته می شود، بستر کاشت می گویند. 

کود چیست؟
موادی که باعث حاصلخیزی بستر گیاه و افزایش محصول و مرغوبیت آن می شوند کود نام دارد. کودها دو دسته آلی و شیمیایی هستند و پیش از کاشت یا پس از آن، به روش دستی یا ماشینی به گیاه داده می شود.

چهار وسیله کاشت را نام ببرید.
شن کش، آب پاش، کج بیل، الک 

پنج روش کاشت (تکثیر) گیاهان را نام ببرید
- کشت دانه
- قلمه زدن
- خوابانیدن
- تقسیم بوته
- گرفتن پاجوش

روش کشت دانه را شرح دهید.
دانه اگر در شرایط مناسب کاشته شود، جوانه میزند و گیاه جدیدی به وجود می آورد.

روش قلمه زدن را شرح دهید
اگر بخشی از ساقه، ریشه و برگ یک گیاه را در شرایط مناسب و در بستر مناسب بکارید و شرایط مورد نیاز آماده شود، قلمه رشد میکند و گیاه کاملی تولید می گردد.

روش خوابانیدن را شرح دهید
شاخه بعضی از گیاهان را، بدون جدا کردن از تنه‌ی گیاه مادر در داخل خاک می‌کارند به گونه‌ای که جوانه‌ی انتهایی شاخه برای تولید گیاه جدید بیرون از خاک بماند.

روش تقسیم بوته را شرح دهید.
بسیاری از ِ گیاهان علفی چندساله مانند گل سجافی را می‌توان از زمین بیرون آورد و با جدا کردن بوته‌های ریشه دار و کاشت آنها، گیاه جدیدی تولید کرد.

روش گرفتن پاجوش را شرح دهید.
روی ریشه برخی از گیاهان مانند درخت خرما شاخه‌هایی رشد میکند که به آن ها پاجوش می گویند. با جدا کردن پاجوش، همراه با بخشی از ریشه و کاشت آن، می‌توان گیاه دیگری تولید کرد.

ویژگی بذر سالم (شوید) را بنویسید
بذر برای جوانه‌زدن باید سالم باشد (بیماری و آفت نداشته باشد، ترک خورده و شکسته نیز نباشد). همچنین ناخالصی نداشته باشد. 

کاشت چیست؟
قرار دادن بذر (دانه یا قلمه) در بستر برای جوانه زدن و رشد گیاه جدید در خاک را کاشت میگویند. گیاهان با روش های دستی یا ماشینی کاشته می شوند: بذرها نیز یا منظم یا درهم کاشته می شوند.  

چه ماهی از سال برای کاشت همه انواع نهال‌ کاملا مناسب است؟ 
اسفند ماه

داشت چیست؟
داشت به کارهایی مانند آبیاری، سله شکنی، وجین کردن، کود دادن، سمپاشی، واکاری و خاک دادن پای بوته ها میگویند که برای نگهداری و پرورش گیاه پس از کاشت انجام میشود. به عبارتی دیگر به کلیه کارهایی که انجام میگیرد تا گیاه تربیت شده و به رشد مناسب برسد، داشت گفته می
شود. 

وجین چیست؟
ز بین بردن علف‌های هرز به‌صورت دستی یا با وسایل مکانیکی.

سم پاشی چیست؟
کنترل علف هرز، حشرات، آفات و بیماری‌ها با سموم شیمیایی.

واکاری چیست؟
دوباره کاشتن بخش‌هایی که به تعداد کافی گیاه در آن سبز نشده است. 

تنک کردن چیست؟
حذف برخی ازگیاهان برای تأمین فاصلۀ مناسب بین بوته‌ها.
 
قیم زدن چیست؟
ریسمان بستن قلمه گیاه به چوب برای نگهداری برخی گیاهان.

هَرَس چیست؟
حذف برخی از شاخه‌ها برای رسیدن هوا و نور بیشتر و آرایش شکل ظاهری.
 
سِله شکنی چیست؟
نرمکردن سطح خاک کشت، درصورتی‌که سخت شده و ترک برداشته باشد.

آبیاری چیست؟
رساندن آب به گیاه

آبیاری نادرست چه عواقبی دارد؟
یكى از كارهاى مهم داشت، آبیاری است. آبیاری باید متناسب با شرایط آب و هوایی و نیاز گیاه انجام شود و غفلت از این کار به خشک شدن یا پوسیدن ریشه و از بین رفتن آن در چند روز، می‌انجامد.

زمان هرس کردن درختان چه موقع است؟
زمان هرس درختان پیش از بیدار شدن آنها از خواب زمستانه است. 

محصولات ارگانیک چه محصولاتی هستند؟
در زمینهٔ کشاورزی، تولید محصوالت ارگانیک که در پرورش آنها موادی مانند کود شیمیایی،سم و مانند آنها به کار گرفته نشده باشد، پر طرفدار است، زیرا امروزه ثابت شده کاربرد بسیاری از مواد شیمیایی در دراز مدت به بدن انسان و طبیعت آسیب میرساند. 

---