چرا در ماه رمضان خواندن دعای افتتاح سفارش شده است؟

دعا بهترین راه برای ارتباط با خدا و سخن با اوست. دعا کردن آثار ارزشمند روحی و روانی زیادی در فرد ایجاد می کند و در واقع  انسان با دعا به یک منبع غنی معرفت متصل می‌شود . ماه مبارک رمضان یکی از ماه هایی است ارتباط بنده با خداوند متعال بیشتر از هر زمان دیگری است. یکی از دعایی که سفارش شده است در شبهای ماه مبارک رمضان خوانده شود،دعای افتتاح می باشد.

 راوی دعای افتتاح

 در روایات ، راوی دعای افتتاح ؛ محمد بن عثمان عمری، از نایبان امام زمان (عج) است.هر چند این دعا به حضرت حجت علیه السلام نسبت داده نشده؛ ولى چون محمد بن عثمان از یاران نزدیک امام عصرعلیه السلام است به احتمال قوى این دعا را از آن بزرگوار، نقل کرده است.
سّیدبن‌طاووس در کتاب "الاقبال بالاعمال الحسنه" به سند خویش این دعا را از کتاب دعای ابوجعفر محمد بن ‌عثمان‌بن‌سعید عمری رضی‌الله عنه نقل کرده، که در شبهای ماه رمضان خوانده می‌شود.
با توجه به اینکه محمد بن عثمان عمری از نواب اربعه، به خواندن این دعا مداومت داشته و نیز با توجه به مضامین عالیه دعا و اعتماد سید بن طاووس، می‌توان مطمئن بود که این دعا از ناحیه امام زمان(عج) و یا از سایر معصومان(ع) به دست او رسیده است.
سیدبن طاووس مى‏گوید: «من از آن كتاب دعاهاى فراوانى را نسخه‏ بردارى كردم و یکی از آنها همین دعاى افتتاح است كه در شبهاى ماه رمضان خوانده مى‏شود.

 نام گذاری این دعا

همان طور که گفتیم یکی از مضامین این دعا حمد و ثنای الهی می باشد. در واقع این دعا با حمد پروردگار آغاز شده است؛اَللَّهُمَّ إِنِّی أَفْتَتِحُ الثَّنَاءَ بِحَمْدِك وَ أَنْتَ مُسَدِّدٌ لِلصَّوَابِ بِمَنِّك خدایا، من با سپاس تو ستایش را آغاز می‌كنم و تویی كه با كرمت به سوی درستی توجّه دهی؛ و دلیل نام‌گذاری این دعا به نام «افتتاح» همین حمد و ثنای پروردگار می باشد.

مضامین دعای افتتاح

دعای افتتاح درباره حمد و ثنای پروردگار متعال و رحمت و نعمتهای بی پایان خداوند می باشد و شامل مضامین مختلف در ابعاد فردی، اجتماعی، اعتقادی و توحیدی است.این دعا درباره حمد و ثناى الهى و بیان کمالات و صفاتِ جمال و جلال حق و لطف و احسان او به بندگانش است.

حمد و ثنای پروردگار
دعا افتتاح با این عبارت آغاز می شود:«اللهم إنّى افتتح الثناء بحمدک و انت مسدّد للصواب بمنّک و ایقنت انّک ارحم الراحمین فى موضع العفو و الرحمة و اشدّ المعاقبین فى موضع النکال و النقمة و اعظم المتجبّرین فى موضع الکبریاء و العظمة»؛
«خدایا! من مدح و ثناى ذات پاکت را با حمد و ستایش تو آغاز مى کنم و تو با لطف و کرمت، کار درست و نیک را استوار ساخته و استحکام مى بخشى، و من یقین دارم که تو در جایگاه گذشت و رحمت از همه مهربان تر و در هنگام کیفر و انتقام از همه سخت گیرتر و در بزرگى و عظمت از همه سرآمدى».

در قسمت بعدی که به حمد و ثنای پروردگار اشاره شده:«الحمد لله الفاشى فى الخلق امره و حمده، الظاهر بالکرم مجده، الباسط بالجود یده الذى لاتنقص خزائنه ولا تزیده کثرة العطاء الاّ جوداً و کرماً انّه هو العزیز الوهاب»؛ «ستایش از آنِ خداوندى است که فرمان و ستایشش، در میان آفریدگان گسترده و عظمت و بزرگى اش با لطف و کرمش هویدا گشته است. خدایى که گنجینه هایش بى پایان است و فزونى بخشش و عطاى او، بر سخاوت و لطفش مى افزاید. بى تردید او قدرتمند و بسیار بخشنده است».
"اَلْحَمْدُ لِلهِ الَّذِی هَدَانَا لِهَذَا وَ مَا كنَّا لِنَهْتَدِی لَوْ لا أَنْ هَدَانَا اللَّهُ الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِی یخْلُقُ وَ لَمْ یخْلَقْ وَ یرْزُقُ وَ لا یرْزَقُ وَ یطْعِمُ وَ لا یطْعَمُ وَ یمِیتُ الْأَحْیاءَ وَ یحْیی الْمَوْتَی وَ هُوَ حَی لا یمُوتُ بِیدِهِ الْخَیرُ وَ هُوَ عَلَی كلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ "سپاس خدای را كه ما را به شناخت خویش هدایت فرمود و اگر خدا ما را هدایت نكرده بود، هرگز هدایت نمی‌شدیم. سپاس خدای را كه می‌آفریند و خود آفریده نشده، و روزی می‌دهد،و خود روزی داده نمی‌شود و می‌خوراند و خود خورانده نمی‌شود و زنده‌ها را می‌میراند، و مردگان را زنده می‌كند، و اوست زنده‌ای كه هرگز نمی‌میرد، خیر تنها به دست اوست، و او بر هر چیز تواناست.
اذن خداوند به بنده 
در دعای شریف افتتاح، پس از اینکه اوصاف جمالیه و جلالیه حق تعالی بیان شد و حمد و ستایش خداوند ذکر شد، رابطه ی بنده با حق تعالی بیان می شود."اللَّهُمَّ أَذِنْتَ لِی فِی دُعَائِك وَ مَسْأَلَتِك فَاسْمَعْ یا سَمِیعُ مِدْحَتِی وَ أَجِبْ یا رَحِیمُ دَعْوَتِی وَ أَقِلْ یا غَفُورُ عَثْرَتِی "خدایا در خواندنت، و در درخواست از حضرتت به من اذن دادی، پس‌ای شنوا بشنو ستودنم را، و‌ ای مهربان اجابت كن دعایم را، و‌ ای آمرزنده بیامرز لغزشم را.
انسان برای اینکه با حق تعالی ، ارتباط برقرار کند باید در نفس خود تحولاتی را به وجود آورد که این تحولات در قالب این الفاظ که در دعا آمده بیان شده است . در واقع انسان زمانی که دعا می کند و با خدای خود راز و نیاز می کند، تحولاتی در نفس خود ایجاد می کند و با این دعا کردنها می تواند با حق تعالی انس بگیرد.انسان برای اینکه مورد عنایت خدای خود قرار بگیرد باید دعا کند و با الفاظی که به کار می برد، با خدای خود ارتباط برقرار کند
مثلا در روابط دوستانه بین افراد و شخص بزرگی که می‌خواهیم موردعنایت او قرار بگیریم شخصی که دارای مرتبه پایین‌تر است گاه تعبیراتی به کار می‌بندد تا نظر او را به خویش جلب کند، این‌گونه مسائل در دعاها و مناجات معصومین (علیهم‌السلام) نیز فراوان دیده شده است ؛آن‌هم با تعبیرات بسیار لطیف که این تعبیر هم یکی از آن تعابیر است که در قالب واقعیت این‌گونه اظهار می‌کند.

رحمت خداوند بر بنده
در این دعا درباره کسی که این دعا را می خواند و به ویژگی ها،شرایط و کم کاری ها و کاستی هایی که برابر خدا انجام داده و لطف و عنایاتی که پروردگار نسبت به بنده ی خود داشته اشاره کرده است.
«فکم یا الهى! من کربة قد فرّجتها و هموم قد کشفتها و عثرة قد اقلتها و رحمة قد نشرتها و حلقة بلاء قد فککتها»؛ «خداى من! چه بسیار ابرهاى غم و اندوه که از آسمان دلم پراکندى و ناراحتى هایى که از من زدودى و لغزش هایى که بر من بخشیدى و رحمتى که بر من گستردى و زنجیر بلایى که آن را گسستى».

«یا ربّ انک تدعونى فاُوَلّى عنک و تتحبّب إلىّ فاتبغض الیک و تتوددّ إلىّ فلا اقبل منک کانّ لى التطول علیک فلم یمنعک ذلک من الرحمة لى و الاحسان إلىّ و التفضّل علىّ»؛ «پروردگار من! تو مرا به خود مى خوانى، ولى من از تو رو مى گردانم! تو با من محبت مى کنى و من با تو دشمنى مى ورزم! تو با من مهربانى و دوستى مى کنى؛ ولى من از تو نمى پذیرم! گویى من بر تو منت دارم؛ ولى این گستاخى ها و نادانى ها، لطف و رحمت تو را از من باز نداشت و مرا از فضل و عطایت بى بهره نساخت».

اَللَّهُمَّ إِنَّ عَفْوَك عَنْ ذَنْبِی وَ تَجَاوُزَك عَنْ خَطِیئَتِی وَ صَفْحَك عَنْ ظُلْمِی وَ سَتْرَك عَلَی [عَنْ] قَبِیحِ عَمَلِی وَ حِلْمَك عَنْ كثِیرِ [كبِیرِ] جُرْمِی عِنْدَ مَا كانَ مِنْ خَطَای [خَطَئِی] وَ عَمْدِی أَطْمَعَنِی فِی أَنْ أَسْأَلَك مَا لا أَسْتَوْجِبُهُ مِنْك الَّذِی رَزَقْتَنِی مِنْ رَحْمَتِك وَ أَرَیتَنِی مِنْ قُدْرَتِك وَ عَرَّفْتَنِی مِنْ إِجَابَتِك فَصِرْتُ أَدْعُوك آمِنا وَ أَسْأَلُك مُسْتَأْنِسا خدایا بخششت از گناهم، و گذشتت از خطایم، و چشم‌پوشی‌ات از تجاوزم، و پرده‌افكنی‌ات بر كردار زشتم، و بردباری‌ات از فراوانی جرمم از آنچه كه از خطا و گناه عمدی‌ام بود مرا به طمع انداخت، كه از درگاهت چیزی را كه شایسته آن از سوی تو نیستم درخواست كنم، آنچه كه از رحمتت نصیبم نمودی و از قدرتت نشانم دادی، و از اجابتت به من شناساندی، پس بر آن شدم كه با اطمینان بخوانمت.

درود و صلوات بر پیامبر و خاندانش
در بخشی از دعا  بر پیامبرصلى الله علیه وآله و خاندان پاکش درود و صلوات فرستاده و جایگاه والا و فضایل و کمالات آنان را بیان کرده است:«اللهم صلّ على محمد عبدک و رسولک و امینک و صفیّک و حبیبک و خیرتک من خلقک و حافظ سرّک و مبلغ رسالاتک افضل و احسن و اَجْمَلَ و اکمل و ازکى و انمى و اطیب و اطهر و اسنى و اکثر ما صلّیت و بارکت و ترحّمت و تحنّنت و سلّمت على احد من عبادک و انبیائک و رسلک و صفوتک و اهل الکرامة علیک من خلقک»؛ «خدایا! هم سنگِ برترین، نیکوترین، زیباترین، کامل ترین، پاکیزه ترین، بالنده ترین، بهترین، پاک ترین و والاترین درود و برکت و رحمت و عطوفتى که نسبت به بنده اى و پیامبرى و فرستاده اى و انسان برگزیده و شایسته لطف و کرامتى داشته اى، بر محمدصلى الله علیه وآله - که بنده و فرستاده و امانتدار و برگزیده و محبوب تو و اختیار شده تو از میان آفریدگانت و نگهبان راز و رساننده پیام هاى تو است درود و رحمت فرست».
دعا برای امام زمان(عج)
و در بخش دیگری از این دعا  برای امام زمان (عج) و فرج آن حضرت و تشکیل حکومت آن حضرت و رفع گرفتاری های شیعیان در زمان غیبت آن امام عصر دعا کرده است. در این دعا درباره حضرت ولى عصر(عج) و شکوه از غیبت و دعا براى تعجیل در ظهور و آرزوى استقرار دولت حق و حکومت عدل آن بزرگوار و خدمت گزارى در دولت کریمه آمده است.
از مهم‌ترین بخش‌های دعای افتتاح،بحث مهدویت و انتظار می باشد. قطعا خواندن این دعا در خودسازی انسان به‌منظور زمینه‌سازی برای حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) بسیار اثرگذار است.
 در زمان غیبت امام زمان (عج) گرفتاری های شیعیان بسیار زیاد می شود و فتنه‌ها، گرفتاری‌ها و مشکلات بسیاری جهان اسلام را تهدید می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها به فتنه‌های اعتقادی و مسائل اخلاقی برمی‌گرد‌د.در واقع با خواندن دعای افتتاح انسان برای ظهور امام زمان(عج) و تحقق عدلش آماده می‌شود و از خدا می‌خواهد که زمینه ظهور را فراهم سازد تا با ظهورش عدالت، ارزش‌های الهی و سنت نبوی را در همه جهان بگستراند.

«اللهم اَعِزَّه و اَعْزِزْ به و انصُرُه و انتصر به و انصره نصراً عزیزاً و افتح له فتحاً یسیراً و اجعل له من لدنک سلطاناً نصیراً»؛ «خدایا! او را (امام عصرعلیه السلام) عزیز گردان و به واسطه او مؤمنان را. او را یارى فرما و با او دیگران را. او را با اقتدار و سربلندى پیروز گردان و گشایشى آسان بهره اش ساز و از جانب خود سلطنتى چیره، برایش قرار ده».
با خواندن دعای افتتاح ، انسان متوجه می شود که برای رسیدن به قله های کمال و همچنین قرب الهی ، علاوه بر اینکه باید دعا کند، باید بسیار تلاش کند.
«اللهم إنا نرغب الیک فى دولة کریمة تُعِزّ بها الاسلام و اهله و تذلّ بها النفاق و اهله و تجعلنا فیها من الدعاة إلى طاعتک و القادة إلى سبیلک و ترزقنا بها کرامة الدنیا و الآخرة»؛ «خداوندا! از تو حکومت شایسته و بزرگوارانه اى درخواست مى کنیم که در سایه آن، اسلام و مسلمانان را عزیز و سربلند گردانى و نفاق و اهلش را خوار و زبون کنى و ما را در آن حکومت، از دعوت کنندگان به پیروى ات و پیشوایان راهت قرار دهى».

«اللهم المم به شعثنا و اشعب به صدعنا و ارتق به فتقنا و کثّر به قلّتنا و اعزز به ذلّتنا و اغن به عائلنا و اقض به عن مغرمنا و اجبر به فقرنا و سُدَّ به خلّتنا و یسّر به عسرنا و بیّض به وجوهنا و فکّ به اسرنا و انجح به طلبتنا و انجز به مواعیدنا و استجب به دعوتنا و اعطنا به سؤلنا و بلّغنا به من الدنیا و الاخرة آمالنا و اعطنا به فوق رغبتنا»؛ «خدایا! به وسیله آن امام، ما را از پراکندگى به جمعیت برسان. رخنه میان ما را پر کن و جدایى ما را به وصل بدل ساز. تعداد کم ما را افزون گردان. ما را از خوارى به سربلندى نایل ساز. نیاز ما را به بى نیازى تغییر ده. بدهى مان را ادا و ندارى مان را جبران کن. راه تهى دستى مان را ببند و سختى مان را آسان گردان. به ما آبرو ببخش و از اسارت آزادمان کن. خواسته هایمان را برآورده کن. وعده هایمان را عملى و دعایمان را برآورده ساز. درخواست مان را عطا فرما. به آرزوهاى دنیا و آخرت مان برسان و به واسطه او افزون بر میل و خواهش مان به ما ببخش».

در خواست های بنده
در قسمت پایانی دعای شریف افتتاح، بنده ؛از خدای متعال در خواست هایی دارد."اَللَّهُمَّ مَا عَرَّفْتَنَا مِنَ الْحَقِّ فَحَمِّلْنَاهُ وَ مَا قَصُرْنَا عَنْهُ فَبَلِّغْنَاهُ" خدایا آنچه از حق به ما شناساندی تاب تحملش را نیز عنایت كن، و آنچه را در رسیدن به آن كوتاهی كردیم، ما را به آن برسان ...
"یا خَیرَ الْمَسْئُولِینَ وَ أَوْسَعَ الْمُعْطِینَ اشْفِ بِهِ صُدُورَنَا وَ أَذْهِبْ بِهِ غَیظَ قُلُوبِنَا وَ اهْدِنَا بِهِ لِمَا اخْتُلِفَ فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِك"ای بهترین خواسته‌شدگان، و گشاده‌دستترین بخشندگان، سینه‌های ما را به او شفا بخش، و كینه دلهایمان را به او برطرف كن، و ما را به مدد او به حقیقت آن‌چه كه در آن اختلاف افتاده از حق به اذن خود راهنمایی فرما.

نکات آخر:

 ماه مبارک رمضان،ماه امید برای فرج حضرت ولی عصر (عج) می باشد و بنده در این ماه باید بسیار دعا کند.یکی از دعاهای با ارزشمندی که مهدوی بودن ماه رمضان را به بنده گوشزد می کند، دعای افتتاح می باشد.
در واقع دعای افتتاح ،دعای تمنا برای ظهور امام زمان (عج) می باشد.در این دعا بنده از خداوند به شیوه ی دقیق تر و عمیق تر از هر دعای دیگری، نجات از ظلم را تمنا می کند و اوج نجات از ظلم هم چیزی جز فرج و ظهور امام زمان نمی باشد.
در دعای افتتاح مضامین با ارزشی آمده است که از مضامین ارزشمند دعای عهد و ندبه هم بالاتر است و کاملا معلوم است که این مضامین عالی از ناحیه اولیاء خداست.

---