فضائل و اعمال مشترک ماه مبارک رمضان
رمضان در لغت از "رمضاء" گرفته شده و به معنای شدت حرارت گرفته شده و سوزانیدن می باشد.از آنجایی که در این ماه گناهان انسان بخشیده می شود، به این ماه رمضان می گویند.در واقع این ماه گناهان انسان را می سوزاند.
ماه رمضان در نزد مسلمانان از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. این ماه، ماه خداست و خداوند در این ماه در نهایت مهربانی ،میزبانی بندگان خود را می کند.
مومنان در این ماه دلهای خود را خانه تکانی و پاک می کنند. ماه مبارک رمضان فرصتی است که همه ما باید به اصل وجود خود توجه کنند و خانه دل را آباد و تمیز سازند و شب های بزرگ قدر در این ماه بهترین فرصت برای تزکیه و خودسازی است.
مؤمنان با مقدمه سازی و فراهم کردن زمینه های معنوی در ماه های رجب و شعبان خود را برای ورود به این ماه شریف و پربرکت آماده می کنند .
انسان با ورود به این ماه و شب زنده داری و عبادت، تلاوت قرآن، دعا، استغفار، دادن صدقه، روزه داری،کمک به نیازمندان و اطعام به آنها می تواند روح و جان خود را از سرچشمه فیض الهی سیراب کند.
در واقع برای ورود به ماه مبارک رمضان باید قلب را از کدورتها پاک کرد تا برای دریافت نورانیتهای الهی آماده شد.
انسان با ورود به این ماه و شب زنده داری و عبادت، تلاوت قرآن، دعا، استغفار، دادن صدقه، روزه داری،کمک به نیازمندان و اطعام به آنها می تواند روح و جان خود را از سرچشمه فیض الهی سیراب کند.
فلسفه ی روزه گرفتن ، برابر شدن ثروتمند و مستضعف است .امام صادق علیه السلام در این زمینه فرموند: "انما فرض الله الصیام لیستوى به الغنى و الفقیر ؛ خداوند روزه را واجب کرده تا بدین وسیله دارا و ندار (غنى و فقیر) مساوى گردند."
با روزه گرفتن ، چشم ، گوش و همه اعضای بدن هم باید روزه باشند. امام صادق علیه السلام فرمود: آنگاه که روزه مىگیرى باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه دار باشند. یعنى از گناهان پرهیز کند.
بنده باید برخی ریاضت ها مانند کم خوری، غیبت نکردن، نگاه حرام نداشتن، زبان به غیبت نگشودن، نشنیدن محرمات، دل نبستن به دنیا، کنترل شهوات را متحمل شود و با این کارها کمتر به بعد جسمانی توجه کند ؛وقتی توجه به بعد جسمانی کمرنگ شود، بعد روحانی تقویت می شود و درهای رحمت و معارف الهی به روی انسان گشوده میشود.
فضائل ماه رمضان
این ماه به عنوان ماه خدا فضیلت های بسیار زیادی دارد.این ماه سرشار از حس و حال معنوی است که حسنات فراوانی را برای انسان به همراه دارد. در ادامه برخی از این فضائل را بیان می کنیم:برترین ماه
ماه رمضان ؛نهمین و برترین ماه قمری می باشد.این ماه ویژگی های منحصر به فردی دارد و یکی از آنها نزول قرآن می باشد. "شهر الرمضان الذی انزل فیه القرآن هدی للناس" «ماه رمضان ماهی است که قرآن برای هدایت انسانها در آن نازل شده است.»( سوره بقره، آیه 185)
اگر شخصی در ماه مبارک رمضان تنها یک از آیه از قرآن را بخواند، مانند این می ماند که در سایر ماه ها کل قرآن را قرائت کرده است.
پیامبر گرامی(صلی الله علیه و آله) درباره ماه رمضان می فرماید: ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورد، ماهی که نزد خدا از همه ماه ها برتر و روزهایش بر همه روزها و شب هایش بر همه شب ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهی است که شما در آن به میهمانی خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته اید، نفس های شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است…. بهترین ساعاتی است که خداوند به بندگانش نظر رحمت می کند.
شب قدر؛ شبی است که اولین آیات قرآن بر پیامبر اسلام، محمد نازل شد.این شب پربرکت هم در ماه رمضان می باشد.قدر به معنای سرنوشت و نیرو و توانایی است. شب قدر به این جهت «قدر» نامیده شده، که قدر و شرافت عظیمی دارد و همه مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین میشود.
نزول کتب آسمانی
یکی دیگر از فضائل رمضان این است که در این ماه، کتب آسمانی نازل شده است . همان طور که گفتیم قرآن در این ماه نازل شده است. علاوه بر قرآن دیگر کتب آسمانی مانند: تورات، انجیل، زبور، صحف در این ماه نازل شده است.
حضرت امام صادق(علیه السلام) می فرماید: «کل قرآن کریم در ماه رمضان به بیت المعمور نازل شد، سپس در مدت بیست سال بر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و صحف ابراهیم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجیل در روز سیزدهم ماه رمضان و زبور در روز هیجدهم ماه رمضان نازل شد.
وجود شب های قدر در ماه رمضان
شب قدر؛ شبی است که اولین آیات قرآن بر پیامبر اسلام، محمد نازل شد.این شب پربرکت هم در ماه رمضان می باشد.قدر به معنای سرنوشت و نیرو و توانایی است. شب قدر به این جهت «قدر» نامیده شده، که قدر و شرافت عظیمی دارد و همه مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین میشود.
آیات ۳ و ۴ سوره «دخان» میفرماید:إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَة مُبارَکَة إِنّا کُنّا مُنْذِرینَ * فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْر حَکیم: ما این کتاب مبین را در شبی پر برکت نازل کردیم، و ما همواره انذار کننده بودهایم * در آن شب که هر امری بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین میگردد.در این شب عظیم رزق و روزی و سرآمد عمرها، و امور دیگر بنده، تفریق و تبیین میشود.
حضرت امام صادق(ع) می فرماید: «تقدیر مقدرات در شب نوزدهم و تحکیم آن در شب بیست و یکم و امضاء آن در شب بیست و سوم است.
روزه گرفتن
یکی دیگر از فضیلت ها ی ماه رمضان روزه گرفتن می باشد. بندگان مومن خداوند سی روز ، توفیق روزه داری در این ماه را پیدا می کنند.روزه گرفتن علاوه بر اینکه روح و روان انسان را آرام می کند، برای جسم و بدن او مفید می باشد.در حقیقت مردم 11 ماه به خوردن و آشامیدن می پردازند و از نعمت های الهی بهره مند می شوند. یک ماه را بنا به دستور شرع باید روزه داری کنند، تا روح خود را از هرگونه فساد و آلودگی پاک سازند. روزه داری نیز علاوه بر تعالی روح، به لحاظ پزشکی برای جسم نیز فواید بسیار ارزشمندی دارد.
مهم ترین فایده ای که روزه دارد بهبود سیستم قلب است. روزه داری سکته قلبی را کاهش می دهد. به این صورت که، میزان هموسیستئین که دلیل اصلی سکته قلبی است، کاهش می یابد. از طرف دیگر، روزه داری نارسایی قلبی را بهبود می بخشد، روزه داری با کاهش فشار خون و بهبود تپش قلب بیماری های قلبی را کاهش می دهد.
روزه داری از لحاظ معنوی هم فواید زیادی دارد. روزه ای که خداوند متعال برای انسان واجب کرده است، نه تنها به لحاظ جسمی، بلکه به لحاظ روحی هم فواید و برکاتی دارد.
همان گونه که جسم برای ادامه حیات به غذا نیاز دارد، معنویت روح هم نیاز اساسی برای انسان است. برای رسیدن به این معنویت روحی، باید دستورات خداوند متعال را انجام داد که روزه داری در ماه رمضان یکی از واجبات این دستور ها می باشد.
روزه گرفتن در ماه رمضان سبب رهایی از هرگونه افکار شیطانی، رهایی از تجملات دنیویمی شود و غلبه کردن بر نفس خود را امکان پذیر می کند.همچنین سبب آرامش قلبی، تقویت اراده در انسان، صبر و تحمل و آمادگی انسان برای سایر عبادت ها را فراهم می کند.
روزه گرفتن در ماه رمضان سبب رهایی از هرگونه افکار شیطانی، رهایی از تجملات دنیویمی شود و غلبه کردن بر نفس خود را امکان پذیر می کند.همچنین سبب آرامش قلبی، تقویت اراده در انسان، صبر و تحمل و آمادگی انسان برای سایر عبادت ها را فراهم می کند.
بهار قرآن
قرآن در ماه رمضان نازل شده و تلاوت قرآن در این ماه فضیلت بسیار زیادی دارد. بسیاری از افراد سعی می کنند تا با خواندن روزی یک جز قرآن ، حداقل تا پایان ماه رمضان یک بار از ثواب قرائت آن بهره مند شوند.
از ماه رمضان به عنوان بهار قرآن یاد شده است؛ چنان که حضرت امام باقر(ع) می فرماید: «هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.
تنها کسانی از فضیلت ها و ثواب های ماه مبارک برخوردار می شوند که حقیقت این ماه را درک کرده باشند و به آن عمل می کنند و در گفتار و کردار آن را به کار می گیرند.
اعمال مشترک ماه مبارک رمضان
در این ماه اعمال بسیاری سفارش شده است که در ادامه کارهایی که توصیه شده هر روز آنها را انجام دهیم تا از فضیلت این ماه بهره مند شویم را بیان می کنیم:قرآن خواندن
همان طور که گفتیم یکی از اعمالی که در این ماه بسیار به آن سفارش شده قرآن خواندن است. تلاوت یک آیه قرآن در ماه مبارک رمضان مانند تلاوت کل قرآن در ماه های دیگر است، ماه مبارک رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده و قرآن خواندن مانند دیگر عبادات در این ماه ثوابی چندین برابر دارد.
علاّمه مجلسی فرموده: در روایت است که بعضی از امامان (علیهمالسلام) در این ماه چهل ختم قرآن میکردند و بلکه زیادتر و اگر ثواب هر ختم قرآنی را به روح مقدس یکی از چهارده معصوم هدیه کند ثوابش دو چندان گردد؛ و از روایتی چنین برداشت میشود که پاداش چنین کسی آن است که در روز قیامت با آنان باشد.
از امام هشتم (علیه السلام) روایت شده که فرمود: نیکى ها در ماه رمضان پذیرفته ، و بدیها در آن آمرزیده است، کسى که در ماه رمضان آیه اى از کتاب خداوند بخواند همانند کسى است که در ماه هاى دیگر قرآن را ختم کرده و کسى که در این ماه در روى برادر ایمانى خود بخندد (و او را خوشحال کند) در روز قیامت او را دیدار نکند جز آنکه در روى او بخندد (و او را خوشحال کند) و .....
آماده شدن برای ماه مبارک رمضان در ماه شعبان با انجام چه اعمالی خود را برای میهمانی خدا آماده کنیم؟چه اعمالی برای شب و روز عید مبعث سفارش شده است؟
سید بن طاوس از حضرت امام جعفر صادق و امام موسى كاظم ـ علیهم السلام ـ روایت کرده كه فرمودند: پس از هر نماز در ماه رمضان دعای اَللّـهُمَّ ارْزُقْنی حَجَّ بَیْتِكَ الْحَرامِ فِی عامی هذا وَفی كُلِّ عامٍ ما اَبْقَیْتَنی فی یُسْرٍ مِنْكَ وَعافِیَةٍ، وَسَعَةِ رِزْقٍ، وَلا تُخْلِنی مِنْ تِلْكَ الْمواقِفِ الْكَریمَةِ، وَالْمَشاهِدِ الشَّریفَةِ، وَزِیارَةِ قَبْرِ نَبِیِّكَ صَلَواتُكَ عَلَیْهِ وَآلِهِ، وَفی جَمیعِ حَوائِجِ الدُّنْیا وَالاَْخِرَةِ فَكُنْ لی، اَللّـهُمَّ اِنّی اَساَلُكَ فیـما تَقْضی وَتُقَدِّرُ مِنَ الاََمْرِ الَْمحْتُومِ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ، مِنَ الْقَضاءِ الَّذی لا یُرَدُّ وَلا یُبَدَّلُ، اَنْ تَكْتُبَنی مِنْ حُجّاجِ بَیْتِكَ الْحَرامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، الْمَشْكُورِ سَعْیُهُمْ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، الْمُكَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئاتُهُمْ، واجْعَلْ فیـما تَقْضی وَتُقَدِّرُ، اَنْ تُطیلَ عُمْری، وَتُوَسِّعَ عَلَیَّ رِزْقی، وَتُؤدِّی عَنّی اَمانَتی وَدَیْنی آمینَ رَبَّ الْعالَمین.
و دعای
یا عَلِیُّ یا عَظیمُ، یا غَفُورُ یا رَحیمُ، اَنْتَ الرَّبُّ الْعَظیمُ الَّذی لَیْسَ كَمِثْلِهِ شَیءٌ وَهُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ، وَهذا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَكَرَّمْتَهْ، وَشَرَّفْتَهُ وَفَضَّلْتَهُ عَلَى الشُّهُورِ، وَهُوَ الشَّهْرُ الَّذی فَرَضْتَ صِیامَهُ عَلَیَّ، وَهُوَ شَهْرُ رَمَضانَ، الَّذی اَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنَ، هُدىً لِلنّاسِ وَبَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى وَالْفُرْقانَ، وَجَعَلْتَ فیهِ لَیْلَةَ الْقَدْرِ، وَجَعَلْتَها خَیْراً مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ، فَیا ذَا الْمَنِّ وَلا یُمَنُّ عَلَیْكَ، مُنَّ عَلَیَّ بِفَكاكِ رَقَبَتی مِنَ النّارِ فیمَنْ تَمُنَّ عَلَیْهِ، وَاَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.
و همچنین خواندن این دعا هم بسیار سفارش شده : اَللّـهُمَّ اَدْخِلْ عَلى اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ اَللّـهُمَّ اَغْنِ كُلَّ فَقیرٍ، اَللّـهُمَّ اَشْبِعْ كُلَّ جائِعٍ، اَللّـهُمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْیانٍ، اَللّـهُمَّ اقْضِ دَیْنَ كُلِّ مَدینٍ، اَللّـهُمَّ فَرِّجْ عَنْ كُلِّ مَكْرُوبٍ، اَللّـهُمَّ رُدَّ كُلَّ غَریبٍ، اَللّـهُمَّ فُكَّ كُلَّ اَسیرٍ، اَللّـهُمَّ اَصْلِحْ كُلَّ فاسِدٍ مِنْ اُمُورِ الْمُسْلِمینَ، اَللّـهُمَّ اشْفِ كُلَّ مَریضٍ، اللّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنا بِغِناكَ، اَللّـهُمَّ غَیِّر سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِكَ، اَللّـهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّیْنَ وَاَغْنِنا مِنَ الْفَقْرِ، اِنَّكَ عَلى كُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ.
علاوه بر این دعا ، خواندن دعای های مخصوص همان روز بعد از نمازهای واجب، دعای ابوحمزه ثمالی، دعای جوشن کبیر در شبهای قدر ، دعای سحر و افتتاح در سحرهای ماه رمضان، دعای مجیر در زمان افطار ،در این ماه پر برکت بسیار سفارش شده است.
کارهای دیگری که باید در ماه رمضان به جا بیاورید این است که:
بهتر است افطار بعد از خواندن نماز صورت بگیرد،مگر اینکه شخص دچار ضعف شده باشد و یا جمعی منتظر او باشند.
همچنین با چیز پاكیزه و حلال و به دور از شبهات افطار کند. و بهتر آن است كه با خرماى حلال افطار كند تا ثواب نمازش چهارصد برابر شود. اگر با خرما، آب، رطب، شیر، حلوا، نبات و با آب گرم، و یا هر كدام از این ها افطار كند، نیز خوب است.
درهنگام افطار دعای اللهم لك صمت و على رزقك افطرت و علیك توكلت(خدایا براى تو روزه گرفتم و با روزى تو افطار مى كنم و بر تو توكل دارم. تا خدا ثواب هر كسى را كه در این روز روزه داشته است، به او عطا كند.
همچنین دعای اللهم رب النور العظیم هم در هنگام افطار بسیار سفارش شده است.
خواندن دعای بسم الله الرحمن الرحیم; یا واسع المغفرة اغفر لى در هنگام لقمه اول ،توصیه شده است.
همچنین علاوه بر این دعاها، در هنگام افطار بسیار سوره قدر را بخوانید و اگر توانستید در هر شب هزار بار این سوره مبارک را قرائت کنید.
خواندن دعای های مخصوص همان روز بعد از نمازهای واجب، دعای ابوحمزه ثمالی، دعای جوشن کبیر در شبهای قدر ، دعای سحر و افتتاح در سحرهای ماه رمضان، دعای مجیر در زمان افطار ،در این ماه پر برکت بسیار سفارش شده است.
همچنین در وقت افطار صدقه بدهد و روزه داران را ؛ اگر چه به چند دانه خرما یا شربتى آب ؛ افطار دهید. از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) روایت شده كسى كه روزه دارى را افطار دهد, مثل اجر آن روزه دار براى وى خواهد بود; بدون آن كه چیزى از آن كم شود و نیز از آنِ او خواهد بود ثواب كار نیكویى كه به جا آورد آن افطار كرده كه فرمود: مومنى كه لقمه اى را در ماه رمضان به مومنى بدهد، حق تعالى براى او اجر كسى را مى نویسد كه سى بندهء مومن آزاد كرده باشد و نیز از آن او است نزد حق تعالى یك دعاى پذیرفته شده.
اگر ممكن باشد در هر شب صد مرتبه سوره دخان را بخواند. همچنین خواند سوره انا فتحنا در نماز مستحبی که هر کس این کار را انجام دهد، آن سال حفاظت گردد.
از اعمال مستحبی که در بهتر است در شب هاى ماه رمضان به جا آورده شود، خواندن هزار ركعت نماز در سرتاسر این ماه است.