چرا کشور عراق آثار باستانی زیادی دارد؟ مطالعات اجتماعی پایه پنجم

کشور عراق با نام رسمی جمهوری عِراق به آشوری یا همان سریانی یک کشور در خاورمیانه و جنوب غربی آسیا است و پایتخت این کشور شهر بغداد است.

عِراق از جنوب با عربستان سعودی و کویت، از غرب با اردن و سوریه، از شمال با ترکیه و از شرق با ایران همسایه است، عراق در بخش جنوبی خود، مرز آبی کوچکی با خلیج فارس دارد و دو رود مشهور دجله و فرات که سرآغاز تمدن‌های باستانی میان رودان شامل آشوریان و کلدانیان در طول تاریخ کهن این منطقه هستند از کشور ترکیه وارد عراق و به جنوب آن روان شده و با پیوستن به رود کارون، اروندرود را تشکیل می‌دهند و به خلیج فارس می‌ریزند.

تمام شهرها و تمدن های که در عراق بنیان گذاری شدند، اکثریت در کنار رود دجله و فرات تشکیل شد، زیرا آبادانی در کنار رود ها تشکیل می شود. چون کشور عراق دو رود بزرگ دجله و فرات را دارد که با پیوستن به رود کارون اروند رود را تشکیل می دهند و در آخر به دریای خلیج فارس می ریزند.

این دو رود از روزگاران قدیم بوده و باعث به وجود آمدن تمدن های قدیمی و قدرتمند در این مناطق شده است به طوری که امروزه آثار باستانی زیادی در این کشور وجود دارد، به طوری که مشهور ترین آن ها شهر آشرو ، شهر کالح، شهر حضر،کاخ کسریو اور است.اولین تمدن هایی که در عراق کشف شده است به ۳ هزار سال قبل از میلاد می رسد بنابراین کالما طبیعی است که این حکومت های قدرتمند آثار باستانی زیادی را به جای گذاشته باشد.

تاریخ باستانی عراق

تاریخ عراق قدمیت بالغ بر 3000 سال دارد، عراق از باستانی ترین کشورهای جهان محسوب می شود.

بعضی ها از این کشور به عنوان گهواره تمدن یاد می کنند. در ابتدا به این سرزمین میان رودان (به عربی: بین النهرین) گفته می شد.

عراق دارای تمدن و فرهنگ دیرینه پرباری است، تاریخ ایران و عراق از دیرباز تاکنون با هم آمیخته بوده و عراق پیش از اسلام جزئی از ایران بود.

 

مهمترین آثار باستانی عراق

آثار تمدن های باستانی،در سر تا سر شمال و بخش میانی و جنوب عراق پراکنده است. مهمترین این آثار عبارتند از:

شهر بابل
مشهورترین پایتخت دوران باستان عراق است. این شهر (در سال 2350 ق.م)به وجود آمد و به علت موقعیت سوق الجیشی اش، همواره مورد توجه سلسله های حاکم در عراق قرار داشته،از این رو چندین بار پایتخت شد.

این شهر تا (سال 538 ق.م) رونق داشت و در این سال به تسخیر کورش در آمد و بتدریج رونق و اعتبار گذشته خود را از دست داد. نام بابل "باب الله" یا "بیت الله" است که بر گرفته از معبد مهمی است که در میانه این شهر ساخته شده بود و امروزه خرابه های آن دیده می شود.

این شهر اینک در 90 کیلو متری جنوب بغداد ودر فاصله چند کیلو متری شمال شهر حله قرار گرفته است و دارای خیابانهای مستقیم و منظم است که با ماده ای شبیه قیر اسفالت شده است.

خیابان اصلی شهر،که از دروازه شرقی آغاز و از میان شهر عبور می کند و به معبد بزرگ و کاخ ختم می گردد،همچنان پا بر جاست و در دو سوی آن دیوارهای بلندی قرار دارد که با نقوش حیوانات اسطوره ای تزیین یافته است. گویند بهشت های هفت گانه بابل که یکی از عجایب جهان باستان بوده،در کناره این شهر قرار داشته که امروزه اثری از آن بر جای نمانده است.

شهر آشور
در 100 کیلومتری جنوب شهر موصل پایتخت شمال عراق و در سمت راست رودخانه دجله، خرابه های شهر آشور،پایتخت باستانی امپراتوری آشوریان قرار دارد.این شهر که قعله آن در اثر کاوشهای باستان شناسان سر از خاک در آورده،امروزه به نام «قلعه شرقاط »مشهور است.علاوه بر این،تعدادی معبد و بویژه معبد با برج گردان آن،از شهرت ویژه ای برخوردار است.

شهر کالح
این شهر دومین پایتخت امپراتوری آشوریان است که در سمت چپ رودخانه دجله و در فاصله 35 کیلو متری جنوب شرقی شهر موصل واقع است. خرابه های این شهر باستانی، امروزه به نام «خرائب نمرود»شهرت دارد و در نیمه قرن نوزدهم از زیر خاک بیرون آورده شد.

از این شهر آثار باستانی مهمی بیرون آورده شده که بسیاری از قطعات آن زینت بخش موزه های جهان است. شهر نینوا، و آن آخرین پایتخت امپراتوری آشوریان است که خرابه هایش در سمت چپ رودخانه دجله و در برابر شهر موصل کنونی قرار دارد، بگونه ای که هنگام ورود به شهر موصل باید از میان دیوارهای قطور برج و باروی آن گذشت.

این شهر در سال 1080 ق.م.پایتخت شد و به سرعت رو به توسعه پیش رفت و در آن آثار معابد و کاخها و قلعه های عظیم و مجسمه های خدایان باستانی را می توان دید.

شهر حضر
این شهر که در آغاز یک پادگان نظامی بود،بعدها بتدریج به شهر مهمی تبدیل گردید. در قرن اول پیش از میلاد در 140 کیلو متری جنوب غربی موصل و در دشت محصور میان دو رودخانه دجله و فرات ساخته شد.در این شهر امروزه آثار باستانی جالب توجهی را می توان دید که عبارتند از:قلعه های سنگی و کاخها و معابد و مقابر حکام و پادشاهان و مجسمه های خدایان و...

طاق کسری یا شهر تیسفون
آنجا پایتخت امپراتوری ساسانیان بوده و امروزه از آن پایتخت با عظمت و شکوه، تنها ایوان عظیم آن باقی مانده است.

بر فراز آن، شکاف عمیقی را که به هنگام ولادت رسول خدا صلی الله علیه و آله به وجود آمده است می توان مشاهده کرد. این طاق در 30 کیلو متری جنوب بغداد و در سمت غرب رودخانه دجله قرار دارد.بلندی این طاق آجری 30 متر و گشادی آن 48 متر و قطر دیوارهای آن 7 متر است و گفته می شود بلندترین طاق آجری جهان است.

این شهر را که عربها مدائن می نامند،از تشکیل چندین شهر به وجود آمده و این کاخ عظیم را نخست شاپور ذو الاکتاف در قرن سوم میلادی بنا نمود و بعدها انو شیروان آن را توسعه داد.

بورسیبا
در 15 کیلو متری جنوبی غربی شهر حله،به سمت نجف،تپه ای دست ساخت از آجر،به ارتفاع 44 متر دیده می شود که به "برس نمرود" یا "برج نمرود" شهرت دارد و گفته می شود این تپه برج گونه جایگاهی است که از روی آن نمرود و حضرت ابراهیم علیه السلام را به آتش افکند و در دشت روبروی این تپه، زمین بسیار وسیعی دیده می شود که همچون آجر پخته می باشد و گفته می شود بر روی این زمین آتش نمرود برای سوزاندن ابراهیم علیه السلام افروخته شده است.

کاخ اخیضر
در 55 کیلو متری جنوب غربی شهر کربلا،ساختمان پادگان نظامی یا کاخ عظیمی دیده می شود که در قرن گذشته سالم از زیر خاک بیرون آورده شد.این ساختمان عظیم درون برج و باروی مربعی قرار دارد که طول اضلاع بارو 170 متر و ارتفاع آن 21 متر و قطر آن/4 متر است و در چهار گوشه آن چهار برج عظیم دیده بانی قرار دارد.

در باره تاریخ این ساختمان،میان محققان اختلاف نظر وجود دارد،برخی آن را ساسانی دانسته و گروهی دیگر از ساخته های دوران عباسیان می دانند.

شهر حیره
در چند کیلو متری شهر کوفه، آثار و خرابه های شهر حیره پایتخت پادشاهان مناذره قرار دارد.این سلسله از پادشاهان دست نشانده امپراتوری ساسانیان بودند و از مرزهای غربی امپراتوری ساسانی دفاع می کردند.

گفته می شود ساختمان های کوفه پس از ظهور اسلام و فتح عراق از آجرهای این شهر ساخته شده است. امروزه می توان آثار یک شهر کامل ولی مخروبه از خیابان ها و کوچه ها و کلیساها و جز آن را در آن مشاهده کرد.

اور
بنا به گفته باستان شناسان،این شهر که "اور کلدانیین" نام دارد کهن ترین شهر جهان بشمار می رود و در پنج هزار سال قبل از میلاد ساخته شده است. این شهر امروزه در سمت غرب رودخانه فرات و در 15 کیلو متری جنوب شهر ناصریه مرکز استان قادسیه قرار دارد و مهمترین آثار باقیمانده از آن دوران،برج زیگورات آن است که نخستین نمونه از این گونه برجها در جهان کهن می باشد.

بصره
بصره نخستین شهر اسلامى ساخته شده در عراق در سال 14 ه.است. این شهر تاریخ اسلامى كهن دارد و نقش مهمى در تاریخ و علوم اسلامى ایفا كرده و مركز یكى از مدارس مهم فقه و كلام و زبان عربى به شمار مى‏ رفته است.

سوالات درس مطالعات اجتماعی پایه هفتم

چرا کشور عراق آثار باستانی زیادی دارد؟
 در طو هزاران سال تمدنهایی مانند سومر و اکد و آشور در سرزمین بین النهرین میان دو رود دجله و فرات به وجود آمد به همین دلیل در این کشور بناهای و آثار باستانی زیادی وجود دارد.

کشور عراق به کدام دریا راه دارد؟
خلیج فارس

مهمترین بندر عراق چه نام دارد؟
بندر بصره

جلگه پهناور عراق از آبروفت کدام رودها پدید آمده است؟
دجله و فرات

دو شهر عراق را که چاه نفت دارند، نام ببرید.
کرکوک، موصل

شهرهای مقدس و زیارتی عراق را نام ببرید.
کربلا، نجف، کاظمین و سامراچرا مردم عراق در شرایط سختی زندگی می کنند؟
مردم عراق به دلیل جنگ های داخلی و حضور گروهای خارجی و ناامنی وضع اقتصادی و اجتماعی نامناسب زندگی سخت و دشواری دارند.

---