تبیان، دستیار زندگی

زنبور عسل چگونه به گرده افشانی کمک می‌کند؟

گرده‌افشانی فرآیندی‌ست که در تولید مثل گیاهان موثر است، گرده افشانی به انتقال دانه‌های گرده که عضو نر گیاه محسوب می‌شود به کلاله مادگی همان گل یا گل دیگری از همان گونه گفته می‌شود.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
گرده افشانی
بسیاری از افراد مهمترین کار زنبور عسل را تولید عسل می دانند ولی در حقیقت 90 درصد کار زنبور عسل، گرده افشانی است. این حشره گرده گل را به گل ها و گیاهان دیگر منتقل می کند، زیرا بدن مودار زنبور عسل گرده را جذب و به گل ها انتقال می دهد. 

در مجموع مهارت زنبورهای عسل در انجام این کار به اندازه‌ای است که در عمل تنها چهار درصد از گرده‌های جمع آوری شده از یک گل خاص توسط آن‌ها، هنگام نشستن دوباره روی گل دیگری از همان نوع، قادر به جذب شدن توسط بخش‌های مولد گل دوم خواهد بود. 

گرده گل که در واقع اسپرم گیاهان هستند به پرزهای بدن زنبور می چسپند و یا زنبور خودش آنها را جمع آوری می کند و در بازدیدش از گل های دیگر گرده های گل باعث باروری آن گل می شوند. در بسیاری از درختان میوه مثل سیب یا گیلاس و غیره، 90 درصد کار گرده افشانی و بارورسازی را زنبورعسل انجام می دهد.

با رشد روز افزون و مدرنیزه شدن صنعت کشاورزی در جهان و استفاده از سموم شیمیایی جهت مبارزه با آفات و گسترش روش تک زراعی، جمعیت بسیاری از حشرات گرده افشان کاهش یافته است. زنبورهای عسل، مهمترین حشرات گرده افشان برای تولید تجاری میوه­ هستند، و از آنها در هر زمان و هر مکان می ­توان بهره گرفت.

گرده افشانی

عوامل موثر در گرده افشانی

البته گرده افشانی در گیاهان و درختان به روش های مختلفی انجام می شود که گرده افشانی به وسیله حشرات و مخصوصا زنبورعسل مهمترین روش القاح گیاهان می باشد. زنبورعسل در هر پروازش به بیرون کندو در جستجوی شهد و یا گرده گل از گل های زیادی بازدید می کند. 

عواملی كه باعث گرده افشانی و به بار نشستن گل ها می شوند عبارتند از:- باد
- نیروی جاذبه زمین
- حیوانات
- حشرات
- انسان و غیره.

گرده افشانی

مهمترین دلایل نیاز گیاهان به گرده افشانی

- در بعضی از گلها، اندام نر زودتر می­رسد.
- در بعضی از گلها، اندام ماده زودتر می­رسد.
- در بعضی از گلها، دانه گرده قدرت باروری همان گل را ندارد.
- در بعضی از گیاهان، گلهای نر و ماده، از هم جدا هستند.
- شکل خاص قرار گرفتن پرچم ها و مادگی (در بعضی از گیاهان کلاله مادگی، بالاتر از پرچم ­ها قرار گرفته است).

 

انواع مختلف گرده افشانی

انواع مختلف گرده افشانی 

گرده افشانی مستقیم:  (قرار گرفتن گرده یک گل، بر روی کلاله همان گل یا گل های دیگر از همان گیاه یا گیاهان هم نوع) که ممکن است به دو صورت انجام شود:

- بدون دخالت عوامل گرده افشان.
- با کمک عوامل گرده افشان.

گرده افشانی غیر مستقیم: (انتقال دانه گرده از بساک گل یک گیاه به کلاله مادگی گیاه دیگر که دارای فرمول ژنتیکی متفاوتی است). این عمل، همیشه به وسیله عوامل خارجی گرده ­افشان و معمولاً توسط حشرات و باد انجام می ­شود.

گرده افشانی

عوامل موثر در گرده افشانی توسط زنبور عسل 

گرده افشانی توسط زنبور عسل، علاوه بر ازدیاد محصول، کیفیت محصول را بالا برده و گاهی مانع از آفت زدگی محصول می­ گردد.چون زنبور عسل خود حشره ­ای تمیز و پاک بوده و هرگز به محیط ­های آلوده نزدیک نمی ­شود تا عامل انتقال آفات گردد. اگر زنبورعسل نباشد میزان کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی به شدت کاهش می یابد و طبق نظر کارشناسان محصولات کشاورزی به 25 درصد کاهش میابند یعنی زنبورعسل نقش مستقیم در تولید 75 درصد محصولات کشاورزی مورداستفاده انسان را دارد. 

بسیاری از غذاهای اصلی، میوه ­جات، سبزیجات و بعضی علوفه دام ها، به طور مستقیم یا غیر مستقیم، برای گرده افشانی وابسته به زنبور عسل هستند. همچنین بسیاری از گیاهان مرتعی، برای تولید بذر و بقای خود، نیاز به گرده افشانی حشراتی مانند زنبور عسل دارند. بنابر این، این حشرات، در حفظ منابع طبیعی نیز بسیار مفیدند.

گیاهان گل‌دار نیازمند به گرده افشانی شدن توسط حشرات، پرندگان، انسان ها و سایر جانوران هستند. در سایر کشورها، عموم کشاورزان و باغداران از اهمیت واقعی گرده افشانی بسیاری از گیاهان توسط زنبور عسل، به عنوان یک موضوع بدیهی، اما تعیین کننده کمیت و کیفیت محصولات خود آگاهی دارند و هیچ محصول نیازمند به زنبور عسل، در غیاب این حشره دوره گل دهی خود را سپری نمی کند.

گرده افشانی، پدیده ای است که با انجام آن، یاخته نر گیاهان (گرده) از پرچم یک گل به مادگی همان گل یا گل دیگر از همان گیاه یا گیاهی از همان گونه منتقل و باعث بارور شدن تخمک موجود در تخمدان گل ماده می شود. بدیهی است در اثر گرده افشانی نشدن یا گرده افشانی ناقص، از میزان تولید محصولات گیاهی به شدت کاسته می شود و محصولاتی که از گرده افشانی ناقص تولید می شوند، فاقد مرغوبیت و بازار پسندی خواهند بود.

شمار زیادی از درختان میوه، محصولات زراعی و گیاهان جنگلی و مرتعی توسط حشرات گرده افشانی می شوند که به طور میانگین و در صورت استفاده صحیح و موثر از زنبورعسل، این حشره به تنهایی سهمی معادل ۸۰٪ و سایر حشرات سهمی معادل ۲۰٪ در این نوع گرده افشانی دارند.

انواع مختلف گرده افشانی

دلایل برتری و موفقیت بیشتر زنبور عسل نسبت به سایر حشرات گرده افشان 

- شعاع پرواز زنبور عسل.
- جمعیت زیاد کلنی­ های زنبور عسل.
- وفاداری زنبوران عسل به یک منطقه.
- سهولت جابجائی کندوهای زنبور عسل.
- سازش و فعالیت در هر گونه شرایط آب و هوائی.
- فعالیت زمستانی زنبوران (در روزهای گرم زمستان).
- اطلاعات بیشتر انسان در مورد پرورش، تکثیر و نگهداری زنبور عسل.
- وفاداری زنبور عسل به یک گونه گیاه تا پایان زمان گل­دهی آن گیاه.
- تاثیر کمتر سموم حشره کش بر روی زنبور عسل به دلیل تولید مثل بالا و رفتار آن ها.
 
تاثیرات گرده افشانی زنبور عسل در اقتصاد ملی

تاثیرات گرده افشانی زنبور عسل در اقتصاد ملی

چنانچه گرده افشانی با زنبور عسل انجام نشود و سایر حشرات نیز دخالتی در گرده افشانی نداشته باشند، حتی اگر شرایط مناسب فعالیت سایر حشرات باشد؛ یعنی، کشاورزان و باغداران با سموم شیمیایی به جان حشرات مفید نیفتند، مابقی حشرات قادر نخواهند بود که بیش از ۵۰٪ کارآیی را در گرده افشانی داشته باشند.

بنابراین در غیاب زنبور عسل، در بهترین شرایط ممکن، به طور میانگین حدود ۵۰٪ تولید و مرغوبیت از گیاهان گلدار نیازمند به گرده افشانی شدن با حشرات قابل حصول است. حال اگر خسارت این ناکارایی در تولید محصولات کشاورزی در سطح ملی بررسی شود،  یک رقم فوق کلانی به دست می آید.
 
- در امان ماندن سلامت هموطنان از مصرف محصولات آلوده به سموم گیاهی. 

- صرفه جویی ارزی و ریالی در هزینه های واردات، تولید و کاربرد سموم گیاهی.

- در امان ماندن سلامت آب ها و خاک های کشور از آلوده شدن با سموم گیاهی.

- افزایش جمعیت حشرات مفید گرده افشان و ایجاد شرایط مبارزه طبیعی حشرات و کنترل جمعیت حشرات غیر مفید با روش مبارزه بیولوژیکی.

- امکان استقرار کندوهای زنبور عسل در مزارع و باغ ها بدون ترس از قتل عام آن ها توسط سمپاشی کشاورزان و باغداران.

- گرده افشانی شدن کافی کلیه محصولات زراعی، باغی و مرتعی توسط جمعیت های کافی از حشرات گرده افشان، به خصوص زنبور عسل.

- افزایش تعداد بذور تولیدی توسط هر بوته و تعداد میوه های هر درخت به علاوه تو پر شدن بذور تولیدی و درشت و خوش ترکیب شدن میوه های درختان و بهبود طعم و مزه آن ها که منجر به افزایش بسیار قابل توجه در کمیت و کیفیت تولیدات زراعی و باغی خواهد شد.

تاثیرات گرده افشانی زنبور عسل در اقتصاد ملی

اهمیت زنبور عسل در گرده افشانی محصولات باغی و زراعی

اهمیت زنبور عسل در گرده افشانی محصولات باغی و زراعی به قدری است که بدون حضور زنبور عسل تکثیر بسیاری از گیاهان با مشکل رو به رو میشود.

بدون حضور زنبور عسل، تولید محصولات زراعی بذری و درختان میوه ای که توسط حشرات گرده افشانی می شوند، به میزان حدود ۵۰ تا ۸۰ درصد کاهش می یابد. در بعد ملی، اهمیت زنبور عسل در گرده افشانی محصولات و بالطبع میزان تولید و مرغوبیت محصولات زراعی و باغی چنان عظیم است که ارزش ریالی تولید عسل توسط این حیوان کوچک در مقابل نقش گرده افشانی آن، بسیار اندک به حساب می آید.

مزایا و منافع پرورش زنبور عسل در افزایش تولید محصولات زراعی و بارآوری درختان میوه و حفظ مراتع و جنگل ها به قدری زیاد و انکار ناپذیر است که بدون حضور زنبور عسل، به طور میانگین بیش از نیمی از تولید در بخشهای کشاورزی، باغداری، علوفه کاری، مرتع داری، طیور و پرورش آبزیان کاهش خواهد یافت.

بنابراین، کارآمد بودن پرورش زنبور عسل، فقط شامل تولید عسل و ایجاد شغل و درآمد برای شماری از مردم نمی شود، بلکه مهم ترین بازده پرورش زنبور عسل در اقتصاد ملی هر کشور، مربوط می شود به استفاده موثر و صحیح از این حشره در گرده افشانی محصولات زراعی و باغی و گونه های مرتعی و جنگلی.

همچنین ناگفته آشکار است که عموم دست اندرکاران بخش های دامداری، پرورش طیور و آبزی پروری نیز بدون داشتن خوراک دام کافی امکان تداوم کار نخواهند داشت و انواع خوراک های دامی نیز ایجاد نخواهد شد، مگر با داشتن کشاورزی، علوفه کاری و مرتع داری کارآمد و همان طور که به طور مکرر یاد آوری شد، چون عمده محصولات گیاهی اقتصادی باید توسط حشرات و به خصوص زنبور عسل گرده افشانی شوند و بدون گرده افشانی کافی،تولید در این بخش ها کارآمد نخواهد بود، لذا باید قبول کنیم که زنبورداری به طور مستقیم روی تولید در بخش های کشاورزی، باغداری، مرتع داری و تا حدی جنگل داری تاثیر بسیار عمده ای دارد و به طور غیر مستقیم روی تولیدات حیوانی موثر است.

این مطلب صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر شده و محتوای آن لزوما مورد تایید تبیان نیست .