نماد اجزای سفره هفت سین در فرهنگ ایرانیان

پهن کردن سفره هفت‌سین در عید نوروز اهمیت زیادی دارد، زیرا بیانگر ذوق و سلیقه ما ایرانیان است و هر سین در این سفره نماد مفهومی دارد که ریشه در فرهنگ ما داشته و رسم و باوری کهن است.

سفره‌ی سفید رنگ، هفت‌سین که نماد گستردگی جهان، پاکی و سفید بختی است و هفت سینی که در آن گذاشته می شود، نماد و مفهومی دارد. از سنت های مرسوم دیگری که ایرانیان به آن بسیار پایبند هستند این است که همه‌ی اعضای خانواده در زمان تحویل سال نو، در خانه‌ی خود در کنار سفره‌ی هفت‌سین گرد هم جمع می‌شوند.

 

رسم و رسومات پهن کردن سفره هفت سین 

عدد7 عدد؛ جاودانگی و کمال است و برای ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد، هفت‌سین سفره‌ای است که ایرانیان هنگام نوروز می‌آرایند، این سفره ممکن است روی زمین یا روی میز گذاشته شود.

اعضای خانواده معمولاً لحظهٔ تحویل سال را در کنار سفرهٔ هفت‌سین می‌گذرانند، بعضی سفره را در مدت سیزده روز نوروز نگه می‌دارند و در پایان این دوره، در روز سیزده نوروز، سبزه را به آب می‌دهند.البته سفرهٔ هفت‌سین فقط منحصر به نوروز نیست و بعضی این سفره یا مشابهش را برای مراسم ازدواج یا شب چله تهیه می‌کنند، ملت‌های دیگری که با ایرانیان فرهنگ و سنت‌های مشترک دارند، مانند افغانان، تاجیکان، و ارمنیان این سفره را حاضر نمی‌کنند و این سفره حتی بین کردها و زرتشتیان که هر دو معمولاً از حافظان سنت‌های باستانی ایرانی بوده‌اند نیز معمول نبوده است، هر چند اخیراً سفرهٔ هفت‌سین در میان زرتشتیان شهرنشین معمول شده است.

هفت سین را به هفت سینی نیز نسبت داده‌اند یا اصلش را هفت میم تلقی کرده‌اند. برخی منابع هم آن را از ریشه هفت‌چین به معنی هفت چیدنی روی سفره می‌دانند. نکته دیگر این است که در زمان ساسانیان عدد هفت مقدس شمرده می‌شده است. 

همچنین ایرانیان در اقوام مختلف و گاه بر حسب موجودی اقلام در منزل، سین‌های دیگری نیز در سفره استفاده می‌کنند که می‌توان به سماق که نشان برکت آشپزخانه و پخت و پز است یا سپند (اسفند) که نمادی برای پیشگیری از چشم زخم است اشاره نمود. 

اما هر کاری را فلسفه‌ای است و چیدمان سفره هفت سین نیز فلسفه خاص خود را دارد. هرچیزی که سر سفره چیده می‌شود، از هر ‌سین گرفته تا قرآن و ماهی و آینه حکمتی دارد. 

هر یک از اجزای سفره هفت سین، نماد و سمبل چیست؟

سنجد
سنجد را به این نیت در سفره هفت سین می گذارند که هر کسی با خویشتن عهد کند، با آغاز سال جدید هر کاری را سنجیده انجام دهد؛ چرا که سنجد نماد سنجیده عمل کردن و نشانه گرایش به عقل است.

سنجد نماد فرزانگی و زایش میوه‌ای است که وقتی بارور می‌شود و بویش در فضا پراکنده می‌شود، پرورش دهنده قوای احساسی آدمی نیز هست.

به همین دلیل برخی بر این باورند که سنجدی که سر سفره هفت سین گذاشته می‌شود، نماد عشق انسان‌ها به یکدیگر نیز است.خوب است که بدانیم این سین هفت سین دارای خواص بسیاری می باشد. از جمله خواص سنجد برای ترمیم شکستگی، ترک استخوان و پوکی استخوان بی‌نظیر است؛ پودر هسته سنجد، غضروف‌ساز بوده و برای ترمیم مفاصل و کمردرد می‌توان آنرا با شیر میل کرد.

سیب
سیب، نماد سلامتی و زیبایی است و سیبی که سر سفره می گذارند، نشان از دوری از گزند و آسیب دارد، رسم است که سیب را مادر یا پدربزرگ خانواده سر سفره بگذارند؛ به این دلیل که همیشه بزرگترهای یک خانواده نگران سلامتی اعضای خانواده شان هستند.

سیب میوه‌ی سلامتی است و مشهور به میوه‌ی بهشتی است، در احادیث ما آمده است "خوردن سیب شما را از پزشک بی‌نیاز می‌کند". زیرا هر چه از خاصیت این میوه بهشتی بگوییم کم گفته‌ایم.

سبزه
سَبزه گیاهی است که از حبوبات  می روید و از نشانه‌های نوروز و اجزای سفره هفت‌سین است. سبزه از جوانه گندم، جو و عدس رویانده می‌شود.

سبزه نشان از تولد دوباره، حیات دوباره و زایش و سبزی است، سر سفره گذاشتنش به این دلیل است که سال آینده سالی شاداب، سرسبز و خرم باشد، رنگ سبز هم ارتعاش افکار ما را موزون نگه می دارد و به ما آرامش می دهد.

ایرانیان معتقدند که وجود سبزه در سفره هفت‌سین، شادابی و خرمی را در طول سال به همراه دارد، مرسوم است که سبزه را تا روز سیزدهم نوروز که سیزده‌ به‌ در خوانده می‌شود نگاه داشته و همراه با آن بدی‌ها و کدورت‌ها را دور بریزند، همچنین برخی معتقدند که گره زدن سبزه در روز سیزده‌ به‌ در باعث بخت گشایی جوانان می شود. 

سمنو
سمنو نماد قدرت و سمبل خیر و برکت است، سمنو غذایی مقوی است که از آرد و گندم تهیه می شود، به آن غذای مرد آفرین می گویند و سرشار از ویتامین E و مواد مغذی است و سمنو به عنوان نماینده ای از جهان صبر، عدالت، مقاومت و قدرت بر سفره می گذارند.

سمنو را از آن جهت که قدرت توان افزایی در تن آدمی دارد نماد "قدرت”" می دانند و از طرف دیگر چون پخت آن بسیار سخت است و برای تهیه‌ی آن نیاز به کمک دوستان و همسایگان است، از این دریچه سمنو نماد توجه به دیگران و همکاری و همبستگی نیز تلقیمی شود.

سیر
سیر، گیاهی دارویی است و به عنوان ماده‌ای گندزدا به کار می رود و به دو دلیل سر سفره هفت سین گذاشته می شود، اول؛ نشان از تندرستی و میکروب زدایی دارد و دوم؛ برای رعایت حدود و مرزها سر سفره گذاشته می شود.

سیر نماد مناعت طبع شناخته می شود؛ یعنی انسان همواره باید مناعت طبع پیشه کند. سیر نشانه قناعت و یادآوری سیر چشمی است.

سرکه
سرکه نماد قبول سختی و ناملایمات زندگی است و سمبل تسلیم و رضاست. از سرکه در ادبیات و تمثیل ایرانی در توصیف اضطراب و اشک و گریه استفاده می‌شود و مولانا از گریه و آزار با عنوان سرکه فشانی یاد می‌کند.

خداوند، زمین و آسمان و انسان را آسوده و بی غم نیافرید و در هر مشقتی که می رسد، در آن حکمتی نهفته است و سرکه گویای تسلیم در برابر حکمت خداوند بزرگ است، سرکه سر سفره نوروزی ما را به پذیرش ناملایمات زندگی دعوت می کند.

سماق
سماق که رنگ طلوع آفتاب است؛ سمبل صبر و بردباری است و مظهر طلوع و آغاز دوباره معنی می شود، سماق چاشنی و محرک شادی در زندگی به شمار می رود.

جالب است بدانید این ادویه علاوه بر اشتها‌آور بودن برای جوان‌سازی پوست، از بین بردن لکه‌های روی پوست، کاهش چربی خون، کبد و لاغری هم مفید است، یکی از دلایلی که سماق را بر سر سفره هفت سین استفاده می‌کنند خواص و کاربرد آن است.

سایر اجزای سفره هفت سین نماد و سمبل چه چیزی هستند؟

قرآن کریم
قرآن را به نشانه توکل و توسل به خدای متعال بر سفره قرار می دهند و درخواست بهترین ها را از خالق خویش دارند. نشانه استواری ایمان، زینت‌بخش سفره نوروزی مسلمین است که پس از تحویل سال همه آن را بوسیده و چند آیه‌ای برای تبرک می‌خوانند.

شمع
مظهر فروغ و روشنایی است. به تعداد اعضای خانواده برای آرزوی شادی و روشنایی زندگی آنهاست. شعله افروخته نماد روشنایی جاودانه است.

نان
بنیاد تغذیه است و در سفره نشانه برکت و روزی است.

گندم
نماد روزی، فراوانی و برکت.

ماهی
نماد زایش، تازگی، شادابی و تکاپو است. ماهی قرمز در تنگ بلورین، نماد روزی حلال است.

کوزه‌ای پر از آب
نشانه درخواست باران و فراوانی آب است.

آینه
آینه نماد روشنایی است و حتما باید بالای سفره جای گیرد.

تخم مرغ رنگ شده
نشانه رنگارنگی نژادهای مختلف بشری و تاکید بر این که بنی‌آدم اعضای یکدیگرند.

سکه
سکه، سین مدرن سفره هفت سین است و جزو هفت سین به حساب نمی آید؛ بعد‌ها به سفره اضافه شده است تا نمادی برای افزایش ثروت و دارایی باشد.

جامی پر از آب با چند قطره گلاب
نشانه تازگی و نماد باروری و وجود زندگی.چند برگ نارنج به نشانه آرزوی سرسبزی روی آب شناور است. وجود نارنج شناور در آب، نماد شناوری زمین در کیان است.

---