چگونه مهارت های تصمیم گیری در کودکان را تقویت کنیم؟

 هرچه کودک بزرگتر شود، تصمیمات بیشتری را می گیرد که حتی ممکن است شامل خانواده ، دوستان و اطرافیان خود شود.این تصمیمات می تواند بر سلامت روانی کودک و موفقیت و روابط او با دیگران اثر بگذارد.بنابراین یاد گرفتن مهارت تصمیم گیری خوب به کودکان کمک می کند تا سریعتر و بیشتر مستقل و مسوئیلت پذیر باشند.

فرد برای رسیدن به موفقیت در زندگی باید انتخاب های درستی داشته باشد؛ از اینرو میزان موفقیت در بزرگسالی تا حد زیادی با میزان مهارت تصمیم‌گیری آموخته شده در کودکی ارتباط دارد.

والدین باید مهارت تصمیم گیری را به کودکان خود آموزش دهند ؛چون اگر فرزند بیاموزد که به درستی تصمیم بگیرد در آینده راحت‌تر مسیر استقلال از خانواده را طی می کند و به انتخاب‌های بهتری نیز خواهد رسید.

اهمیت تصمیم گیری کودکان

یکی از مهمترین مهارت های انسانی تصمیم گیری است. فرزند برای اینکه به فردی بالغ و سالم تبدیل شود، نیاز دارد که از همان دوران کودکی برای زندگی خود تصمیم بگیرد و این مهارت را در خود پرورش دهد.

تصمیم‌ گیری از آن جهت اهمیت زیادی دارد که مسیر درست زندگی را به  کودک نشان می‌دهد. والدین نباید در این مورد نگرانی داشته باشند، اگر آنها تصمیم گیری صحیح را به فرزندشان آموزش دهند. در واقع با آموزش صحیح تصمیم گیری به فرزند،کاری می کنند که آنها در زندگی‌شان از مزایای با ارزشِ این مهارت بهره‌ ببرند.

زمانی که فرد در زندگی تصمیم درستی می گیرد، احساس رضایت و خشنودی می کند و این رضایت جز با انتخابی درست به‌ وجود نخواهد آمد.

شاید همه اینطور فکر می کنند که بزرگ‌ترها باید در مواقع لزوم برای فرزندان تصمیم بگیرند، شاید این طرز تفکر به‌طور مقطعی مفید باشد اما این نکته را نباید فراموش کنید که زندگی می‌تواند پر از اتفاقات متفاوتی باشد که شخص را مجبور به انتخاب‌هایی مهم می‌کنند. در این میان، آنهایی که از کودکی مهارت تصمیم‌ گیری مناسب را یاد نگرفته اند، تجربیات تلخی در زندگی خواهند داشت.

 البنه این نکته را هم باید توجه داشت که قرار نیست همیشه کودک تصمیم درست بگیرد، و گاهی تصمیم های نادرست کمک می کند تا او بسیاری از چیزها را درک کند و به بلوغ برسد. اما مشکل آنجا دامن‌گیر می‌شود که این تصمیمات اشتباه همچنان ادامه پیدا کنند.

زمانی که والدین یک کودک اجازه ندهند تا او مسئولیت تصمیمات اشتباه خود را به عهده بگیرد، درواقع به جای نجات او باعث می‌شوند تا کودک بیشتر دچار مشکل شود. تا زمانی‌ که کودک یاد نگیرد که مسئولیت تصمیمات غلط خود را بپذیرد، همواره بدون ترس از عواقب انتخاب‌های خود، به انجام کارهای اشتباه ادامه خواهد داد.

 نیاز به مهارت تصمیم گیری در کودک

 همه افراد در طول روز از لحظه ای که از خواب بیدار می شوند تا زمانی که شب می شود و می خوابند، در حال تصمیم گیری هستند، این که چه غذایی بخورند، کجا بروند، چه لباسی بپوشند و ....

 باید این نکته را دانست که مهارت تصمیم گیری خود به خود ارتقا نمی یابد، بلکه کودکان برای شکل دادن یک شخصیت مصمم نیازدارند تا آموزش‌ها لازم را ببینند و از طرف والدین خود حمایت و تشویق شوند.

والدینی که دائما تلاش می‌کنند همه مسئولیت‌های فرزند خود را به عهده بگیرند شاید هیچ قصدی به جز دلسوزی برای کودک خود نداشته باشند اما مراقبت‌های افراطی به طور غیر مستقیم این پیام را به فرزندشان منتقل می‌کند که او نمی‌تواند به تنهایی از پس کارهای خود بربیاید و برای انجام درست هر کاری به پدر و مادر خود نیاز دارد.

اگر والدین کودک خود را به همین منوال تربیت کنند و اجازه ندهند که برای زندگی خود تصمیم بگیرد، این مسئله می‌تواند در بزرگسالی زمینه ساز مشکلاتی مانند شکل گیری شخصیت وابسته شود. به همین خاطر بسیار اهمیت دارد که والدین از کودکی رفتارهای مستقلانه فرزندشان را تشویق کنند و به او نشان دهند که می‌تواند با تلاش و تمرین فردی قابل اعتماد باشد.

تشویق فرزند به تصمیم گیری

تقویت و تشویق فرزند برای تصمیم گیری در امور کارهای خود به سادگی انجام نمی شود.در واقع این کار به همین سادگی " خودت تصمیم بگیر و اختیار با خودت " نیست. والدین باید تصمیم گیری کودکان را مرحله به مرحله و قدم به قدم به آنها واگذار کنند. چون در غیر این صورت ممکن است که فرزند به خطر بیفتد.

والدین نباید نگران باشند، چون آنها می توانند به آسانی و با مرور زمان، مهارت تصمیم‌ گیری درست را به کودک‌شان بیاموزند. برای مثال؛ نباید به فرزند بگویند که می‌تواند هر آب‌نباتی را که دوست داشت از بین آب‌نبات‌های فروشگاه انتخاب کند. در این صورت یا از فرط دودلی، دست‌پاچه و در تصمیم گیری ناتوان می‌شود یا دلش می‌خواهد همه‌ی وسایل داخل فروشگاه را بخرد. آنها باید حق انتخاب از بین چند آب‌نبات مشخص را به کودک بدهند تا او از بین آنها یکی را انتخاب کند.

راهکارهای آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان

نخستین قدم برای ایجاد مهارت تصمیم گیری در کودکان این است که والدین بتوانند تشخیص دهند چه زمانی کودک آنها می تواند تصمیم بگیرد. کودکان با مشاهده والدین و همسالان خود، با مشارکت در گفتگوهایی درباره ارزش‌ گزینه‌های مختلف و در نهایت، با فراهم کردن فرصت‌ انتخاب و تجربه عواقب آن مهارت تصمیم گیری را می‌آموزند.

 البته گاهی ممکن است کودکان در ابتدای کار دچار اشتباهاتی شوند، همانطور که گفتیم این اشتباهات می تواند آنها را در انتخاب تصمیم گیری درست در آینده کمک کند. در واقع آنها از اشتباه خود یاد می‌گیرند و سعی می‌کنند در آینده، تصمیم‌های بهتری بگیرند. مهارت تصمیم‌ گیری کودکان زمانی تقویت می‌شود که با به دست آوردن تجربه و بلوغ، دلایل تصمیم‌های خود را درک کنند.

در حقیقت آموزش مهارت های زندگی به کودکان موضوع مهمی است والدین برای دستیابی به آن نیاز به مشاور های متبحر دارند. فرد برای تصمیم گیری درست هم نیاز به دیدن آموزش و مهارت دارد و اینکه در موقعیت های مختلف زندگی تمرین کند.
در ادامه چند تکنیک موثر برای آمزش مهارت تصمیم گیری به کودکان را بیان می کنیم:

مشخص کردن الزامات

یکی از راه های آموزش مهارت تصمیم گیری در کودکان این است که والدین الزامات را مشخص کنند.آنها باید در جریان آموزش تصمیم‌گیری درست، با فرزندشان گفتگوهای مفیدی داشته باشند و الزامات هر تصمیم را برای او مشخص کنند.

 برای مثال اگر آنها تصمیم دارند که در یک روز سرد  بیرون بروند و فرزندشان اصرار دارد که خود لباسش را انتخاب کند، بهتر است مستقیما با او مخالفت نکنند و بدون اینکه مستقیماً با او مخالفت کنند به او بگویند که می‌تواند خودش انتخاب کند فقط از بین گزینه‌ها تلاش کند تا گرم‌ترین لباس را پیدا کند و به پدر و یا مادرش نشان دهد. در واقع مشخص کردن الزام گرم بودن لباس در فرایند یک گفت و گوی صمیمانه یا یک بازی در شکل‌گیری بهترین روش تصمیم‌گیری کمک بسیاری به کودک خواهد کرد.

قرار دادن گزینه های مختلف پیش روی کودک

یکی دیگر از راه های آموزش مهارت تصمیم گیری به کودک این است که والدین گزینه های مختلف را در مقابل کودک قرار دهند و کودک از بین آن گزینه ها یکی را انتخاب کند.

 در واقع برای آنکه تصمیم گیری در ابتدا برای فرزند راحت‌تر اتفاق بیفتد و او با این فرایند زودتر آشنا شود، بهتر است والدین در تصمیم‌گیری برای کودک چند گزینه ایجاد کنند و از او بخواهند تا از بین آن‌ها انتخاب کند.

برای مثال کودک از دو سالگی دوست دارد مه مستقل شود و کارهای خودش را انجام دهد ، او در این زمان ممکن است بخواهد همه کارها را خودش انجام دهد ، مثلا خودش قاشق بگیرد و غذا بخورد و یا اینکه برای بیرون رفتن ؛ لباس خود را انتخاب کند.در این زمان والدین باید تلاش کنند تا مانع کار  او نشوند. به جای آن چند لباس مناسب را پیش روی او بگذارند و از او بخواهند تا خودش میان آن‌ها یکی را انتخاب کند.

قرار دادن کودک در معرض دنیای واقعی

 والدین باید کودک خود را در معرض دنیای واقعی قرار دهند. در واقع روبه‌رو شدن با واقعیت، بهتر از هر معلمی، به کودک آموزش می‌دهد. اگر دوست دارید کودکتان بفهمد عواقب عمل یا تصمیم اشتباه بد است، باید به‌جای تنبیه یا دعوا، او را با این عواقب مواجه کنید. تنبیه فقط انگیزه کودک را از بین می‌برد و قدرت عمل را از او می گیرد.

چیدن سناریوی بدترین وضعیت

افراد ممکن است هر تصمیم که در زندگی می گیرند با برخی مزایا و یا معایب روبرو شوند.اما آنچه که به آنها در انتخاب درست کمک می‌کند این است که بدانند در بدترین حالت چه اتفاقی رخ خواهد داد.

 برای آموزش مهارت تصمیم گیری به کودک نیز باید این مسئله مورد توجه قرار بگیرد. بهتر است والدین از کودک بپرسند که فکر می‌کند بدترین انتخاب و تصمیم چه خواهد بود و در صورت انجام آن چه اتفاقاتی رخ خواهد داد. پرورش توانایی آینده‌نگری و در نظر گرفتن شرایط به تقویت مهارت تصمیم‌گیری در کودکان منجر می‌شود.

 اجازه دادن به کودک برای اشتباه کردن

یکی دیگر از راه های آموزش مهارت تصمیم گیری به کودک به جای پنهان کردن مشکلات احتمالی؛ اجازه دهید تا آنها اشتباه کنند. وقتی کودکان درس سختی از تصمیم‌های خودشان می‌گیرند، یک چشم‌انداز عالی را به دست خواهند آورد. در این صورت، تجربه هایی را که آنها به دست می آورند؛ معلمشان خواهد بود و به یاد خواهند داشت اشتباهات خود را دوباره تکرار نکنند.

 شناخت علایق کودک

 والدین باید شناخت علایق کودک خود می توانند مهارت های تصمیم گیری را به کودک خود آموزش دهند.والدین وظیفه دارند که در کودکشان انگیزه ایجاد کنند و به او کمک کنند علایقش را پیدا کند.

 با مشاهده افراد موفق، کودکان می فهمند، کار سخت و تعهد؛ کلید موفقیت است و داشتن چنین خصیصه‌هایی باعث گرفتن تصمیم‌های خوب در زندگی می‌شود. اینکه کودک انتخاب می‌کند از افراد تاثیرگذار و موفق الگو بگیرد، به خودی خود یک تصمیم گیری عالی در زندگی به حساب می آید.

تاکید والدین بر حل مسئله به جای سرزنش کودک

همانطور که گفتیم کودک ممکن است در مسیر راه دچار اشتباهاتی شود . والدین باید این موضوع را در نظر بگیرند که توانایی‌های شناختی فرزندان در سنین کودکی همانند توانمندی‌های جسمانی شان محدود و کم است و برای بهبودی نیاز به کمک آنها دارد.

 در واقع همان طور که فرزند برای یادگرفتن راه رفتن بارها زمین می‌خورد و شما هربار باید دست او را بگیرید در مورد مهارت‌های زندگی هم لازم است چنین دیدگاهی را حفظ کنید. پس به جای اینکه به خاطر هر اشتباه کودک؛ او را سرزنش کنید و رفتارش را زیر سوال ببرید تلاش کنید با یکدیگر گفت و گویی صمیمانه برقرار کنید و در مورد گزینه‌های درست صحبت کنید.

 همچنین برای اینکه کودک از اشتباهی که کرده، احساس گناه نکند، به او اجازه دهید به این مسئله فکر کند که چگونه می‌تواند تصمیمات نادرست را جبران کند. وجود این رویکرد تربیتی از جانب والدین باعث می شود اعتماد به نفس فرزند حفظ شود و به آن‌ها در مدیریت درست هیجان‌ها کمک می‌کند.

 به کودک یاد بدهید خودش را بشناسد

یکی دیگر از راه های آموزش مهارت تصمیم گیری در کودک این است که به او یاد دهید تا خودش را  بشناسد. کودک باید یاد بگیرد نقاط قوت و ضعف خود را تشخیص دهد تا با توجه به آن‌ها، بتواند بهتر تصمیمات مهم زندگی‌اش را بگیرد.

 این حرف درستی است که همواره باید فرصت‌های زیادی پیش روی کودک قرار داشته باشد، اما او باید این موضوع را هم درک کند که در همه این گزینه‌ها عالی و بی‌نقص نخواهد بود. یادگیری پذیرش شکست‌ها و موانع و مهارت تصمیم گیری برای مقابله با آن‌ها دو مورد بسیار مهم در تربیت کودکان است.

تقویت تصمیمات درست به جای تمرکز بر اشتباهات

تقویت کردن از طریق تشویق کلامی یا رفتارهایی مانند لبخند زدن، دست زدن، در آغوش گرفتن فرزند و خریدن یک جایزه به عنوان پاداش بیرونی نقش مهمی در شکل گیری رفتار فرزند ایجاد می‌کند. در حالی که تنبیه کردن تاثیر بسیار کمی در پرورش رفتارهای کودک دارد.

در نتیجه به جای اینکه بر این تمرکز کنید فرزندتان چه کارهایی را درست انجام نمی دهد یا چه تصمیمات غلطی می‌گیرد تلاش کنید به تصمیم‌های درست فرزندتان بپردازید و وقتی کودک کاری را به درستی پیش می‌برد آن را نادیده نگیرید و او را تشویق کنید. بازخورد دادن در مورد رفتارهای صحیح فرزند به او نشان می‌دهد که برای گرفتن تصمیمات درست توانمند است و با تمرین بیشتر می‌تواند بر آن‌ها مسلط شود.

گفتگو کردن با فرزند

یکی دیگر از راه های آموزش مهارت تصمیم گیری در کودک این است که با فرزند خود صحبت کنید.در حقیقت ارتباط کلامی مؤثر با کودک مؤلفه‌ای حیاتی در والدگری است. والدین اگر ارتباط و صمیمیت خود را با کودک حفظ کنند و با او به طور واقعی تعامل کنید، چشم‌اندازهای ارزشمندی در آینده کودک ایجاد می‌کنید. این کار شما را قادر می‌کند تصمیم‌های فرزند خود را پیش‌بینی کنید و در صورت لزوم، به او هشدار دهید.

 درگیر کردن کودک در کارهای مختلف

برای تقویت مهارت تصمیم گیری در کودکان، آن‌ها را تشویق کنید تا در سازمان‌های اجتماعی عضو شوند. این کار فرزند را در معرض فشار مثبتی از سمت همسالانش قرار می‌دهد. در عین حال، مشارکت  کردن با فرزند به والدین کمک می کند تا او را بهتر بشناسند و با دغدغه‌های او آشنا شوند. پیدا کردن دغدغه‌ها و علایق کودک در حوزه‌ای که به آن علاقه دارد آینده او را شکل خواهد داد.

 تشکر کردن از کودک خود

والدین نباید تنها بر کارهایی تمرکز کنند که کودک باید انجام دهد. قدردانی و تشکر کردن از کودک باعث می شود اعتماد به نفس او تقویت شود و کمک کند تا کودک تصمیم های درستی را در آینده برای خود بگیرد.

 قرار دادن تجربیات در اختیار کودک

 یکی دیگر از راه های آموزش مهارت تصمیم گیری در کودک این است که والدین تجربیات خود ار در اختیار کودک قرار دهند. در حقیقت بهترین و ارزشمندترین درس‌های زندگی تجربه‌ها هستند.اگر والدین تجربیات خود را در اختیار کودک خود قرار دهند،قدم مهمی در آموزش مهارت تصمیم گیری برای کودک خود برداشته اند و صمیمیتی  میان آنها و فرزندشان ایجاد می‌شود. از طرف دیگر، وقتی کودک از تجربه پدر و مادر عبرت بگیرد ؛ از تکرار اشتباهات مشابه آن پر هیز می کند.

مراقب دوستان فرزند خود باشید

پدر و مادر باید مراقب دوستان فرزند خود باشند. در واقع جهان کودک پیرامون  تعاملات اجتماعی و رابطه ی او با دوستانش می چرخد. دوستان می توانند در تصمیم گیری فرزند تاثیرگذار باشند.افکار و رفتار های کودک بیشتر از هر چیزی از همسالان و دوستان او تاثیر می پذیرد. به همین خاطر باید مراقب باشید تا فرزند ؛ دوستان خوبی را برای خود انتخاب کند و با این کار او را از آسیب های احتمالی نجات دهید.

---