چطور تاثیرات بد و منفی اینترنت بر روی کودکان را کنترل کنیم؟

امروزه پیشرفت تکنولوژی و فناوری در حوزه اینترنت و فضای مجازی سبب شده تا شبکه های اجتماعی به مهمترین بخش زندگی اجتماعی کودکان و نوجوانان تبدیل شود و به همین دلیل والدین همواره نسبت به استفاده کودکان و نوجوانان از شبکه های اجتماعی دچار چالش های فراوانی هستند. نظارت مستمر بر نحوه استفاده کودکان، کنترل عواقب جسمانی و روحی این شبکه ها، استفاده ایمن کودکان و ... مهمترین دغدغه های والدین در رابطه با فضای مجازی و کودکان  می باشد که در محفل های دوستانه و دورهمی های خانوادگی مطرح می شود. در این مطلب در مورد فضای مجازی و کودکان، تأثیر فضای مجازی بر کودکان و نوجوانان  و نحوه مدیریت آن صحبت خواهیم کرد.

 

فضای مجازی و کودکان
در حیطه ارتباط اجتماعی در زبان انگلیسی، دو مفهوم وجود دارد؛ (1) رسانه های اجتماعی یا social media؛ و (2) شبکه اجتماعی social networking. اما فرق این دو در چیست؟

رسانه های اجتماعی بستری برای پخش اطلاعات هستند، در حالی که در شبکه های اجتماعی بستری برای برقراری ارتباط با دیگر افراد فراهم می شود. همچنین می توان گفت رسانه های اجتماعی یک کانال ارتباطی هستند، در حالی که در شبکه های اجتماعی، ارتباطات معمولا ماهیتی دو طرفه دارد. آنچه که ما تحت عنوان رسانه اجتماعی می شناسیم در واقع پلتفرم های معروفی چون Facebook، Twitter، WhatsApp، Instagram، Pinterest، Snapchat، TikTok و سایر پلتفرم هایی هستند که در بین افراد جوان محبوبیت دارند. همچنین بازی های آنلاین از جمله Clash of Clans، League of Legends، بازی ایرانی Quiz of Kings و صدها بازی دیگر که بین چند کاربر اجرا می شود، از جمله رسانه های اجتماعی مهم محسوب می شوند که فضای ارتباطی را برای افراد خصوصا کودکان و نوجوانان فراهم می کند.

اما کودکان و نوجوانان در شبکه های اجتماعی معمولا چه کارهایی انجام می دهند؟
کودکان و نوجوانان با استفاده از رسانه های اجتماعی محتواهای مختلفی را بارگزاری کرده و با دیگران به اشتراک می گذارند. عمدتا، در مقوله فضای مجازی و کودکان، این حیطه دارای فعالیت های زیر می باشد :

 ایجاد پروفایل شخصی در شبکه های اجتماعی

درج نظر روی یک پست یا مطلب خاص و چت کردن

 بارگزاری عکس و ویدئو

به اشتراک گذاشتن و بازنشر محتوای دیگران که عموما در توئیتر و سایر شبکه هایی از این قبیل انجام می شود

 به اشتراک گذاشتن لینک ها

تگ کردن عکس و محتوا

ایجاد یا به اشتراک گذاری تغییرات بازی ها

و میکس مجدد یا تغییر محتوای موجود و به اشتراک گذاری آن

تاثیر فضای مجازی بر کودکان چیست؟

1.  فواید فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان

بر کسی پوشیده نیست که در دنیای کنونی شبکه ها و رسانه های اجتماعی یک بخش مهم و قابل توجه از زندگی اجتماعی و خلاقانه کودکان و نوجوانان را تشکیل می دهد. کودکان و نوجوانان برای سرگرمی، ایجاد و حفظ روابط دوستانه، به اشتراک گذاشتن علایق، کاوش در هویت های موجود در بستر اینترنت و گسترش روابط با خانواده از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند. در واقع شبکه های اجتماعی یک بستر گسترده آنلاین و چهره به چهره را برای کودکان و نوجوانان و بستر ارتباطی آنها فراهم می کند. برای  نوجوانانی که در شرف ورود به دوره جوانی هستند، شبکه های اجتماعی اغلب یک بخش کلیدی برای چگونگی ارتباط با دوستان آنها محسوب می شود.

شبکه های اجتماعی می توانند زمینه ساز ارتباط کودکان و نوجوانان با اجتماع های آنلاین در سطح جهان که براساس علایق اشتراک گذاری شده ایجاد شده اند، باشند. این شبکه ها ممکن است به عنوان شبکه های حمایتی مورد استفاده قرار گیرند که نقش مهمی در کمک به افراد دارای ناتوانی جسمی یا شرایط خاص پزشکی دارند. همچنین این شبکه ها می توانند زمینه ایجاد ارتباط را برای کودکانی که دارای زمینه فرهنگی و آداب و رسوم خاصی هستند فراهم کنند.

علاوه بر این ها، شبکه های اجتماعی به عنوان یک بستر مبتنی بر اینترنت می تواند به کودکان و نوجوانان کمک کند تا بتوانند نظرات و محتواهای خود را در ارتباط علایق خاص شان از جمله بازی ها، سریال های تلویزیونی، موزیک و عادات به اشتراک بگذارند؛ در نتیجه این شبکه ها زمینه انجام فعالیت های سرگرم کننده را برای کودکان و نوجوانان فراهم می کنند.

استفاده از شبکه های اجتماعی علاوه بر سرگرمی می تواند برای کودک و نوجوان شما مزایای دیگری هم داشته باشد، از جمله:

ایجاد و افزایش سواد رسانه های دیجیتال: جستجو و حل مسئله در شبکه های اجتماعی می تواند به کودک و نوجوان شما کمک کند تا دانش و مهارت خود را برای لذت بردن از فعالیت های آنلاین و اجتناب از خطرات آن ایجاد و ارتقاء دهد.

یادگیری مشارکتی: استفاده از شبکه های اجتماعی این امکان را برای کودک یا نوجوان شما فراهم می کند تا بتواند محتواهای آموزشی را به صورت غیر رسمی و یا در محیط رسمی مدرسه به اشتراک بگذارد.

خلاقیت: فرزند شما می تواند با استفاده از اطلاعات موجود در شبکه های اجتماعی از جمله صفحات پروفایل افراد، عکس و ویدئو و حتی تغییرات بازی ها خلاقیت خود را تقویت کند.

سلامت روان و تندرستی: ارتباط با فامیل و بستگان و همچنین دوستان و شرکت در اجتماع های محلی و بین المللی آنلاین می تواند سبب ایجاد حس ارتباط و تعلق خاطر در بین کودکان و نوجوانان شود که این امر خود سبب تقویت سلامت روان و تندرستی کودکان و نوجوانان و ارتباطات اجتماعی آنها شود.

2.  خطرات و آسیب های فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان

در  کنار مزایایی که برای استفاده از شبکه های اجتماعی توسط کودکان و نوجوانان برشمردیم، طبیعی است که استفاده از شبکه های اجتماعی کودکان و نوجوانان را در در معرض ریسک قرار دهد. انواع تهدیدات فضای مجازی شامل موارد زیر هستند:

- مواجهه کودکان و نوجوانان با محتوای نامناسب یا ناراحت کننده مانند تصاویر یا نظرات جنسی یا خشونت آمیز و تحریک کننده
- بارگذاری محتوای نامناسب، مانند عکس یا فیلم های شرم آور یا تحریک آمیز از خود یا دیگران

به اشتراک گذاشتن اطلاعات شخصی از جمله شماره تلفن، سال تولد و یا محل زندگی با غریبه ها

آزار و اذیت اینترنتی یا Cyberbullying؛ که هنگامی رخ می‌دهد که شخصی از فناوری دیجیتال برای آزار و اذیت، تحقیر، شرمساری، عذاب، تهدید، انتخاب یا ترساندن شخص دیگر استفاده می کند.

قرار گرفتن در معرض تبلیغات و بازاریابی هدفمند که بیش از اندازه انجام می گیرد؛ مانند پاپ آپ ها یا سایر تبلیغاتی که به صورت هدفمند و براساس علایق افراد انجام می گیرد.

سرقت اطلاعات شخصی یا data breaches که به عنوان مثال برای مقاصد مختلف از جمله فروش اطلاعات افراد به سازمان های دیگر انجام می شود.

مدیریت فضای مجازی برای کودکان چگونه باشد؟

و اما چگونه خطرات و ریسک های شبکه های اجتماعی که کودکان و نوجوانان ما را تهدید می کند را مدیریت کنیم؟ در ادامه به شما چند راهکار می دهیم:

1.  صحبت دوستانه با کودکان و نوجوانان

تحقیقات نشان داده اند که صحبت کردن درباره شبکه های اجتماعی بهترین راه برای محافظت کودکان و نوجوانان در مقابل ریسک های شبکه های اجتماعی و اطمینان از حفظ امنیت و ایمنی آنها در بستر اینترنت می باشد. صحبت کردن درباره شبکه های اجتماعی به شما این فرصت را می دهد تا به کودکان یا نوجوانان کمک کنید تا؛

یاد بگیرند چطور در فضای آنلاین با دیگران رفتار کنند و متقابلا چطور با آنها رفتار شود. (آموزش استفاده صحیح از فضای مجازی برای کودک) به عنوان نمونه شما می توانید کودک یا نوجوانتان را تشویق کنید تا فقط نظرات یا کامنت مثبت بگذارند یا می توانید به او بیاموزید چطور با یک غریبه صحبت کند و از اطلاعات شخصی خود صیانت کند.

ریسک های استفاده از شبکه های اجتماعی را بشناسند. به عنوان مثال شما به وی این آگاهی را می دهید که ممکن است او در یک عکس شرم آور گرفته شده در یک مهمانی تگ شود.

یاد میگیرند چگونه ریسک ها و خطرات را کنترل کنند. به عنوان مثال اگر کودک شما سلفی قابل شناسایی از خود ارسال کند، می تواند با درج نکردن اطلاعات شخصی دیگر، خطری که ممکن است متوجه او شود را کاهش دهد

یاد میگیرد چه اقدامی انجام دهد در مقابل کسی که از او اطلاعات شخصی اش را درخواست کند، یا در اینترنت بددهن است و محتواهای رکیک را به اشتراک می گذارد، یا اینکه عکس های شرم آور از کودکان به اشتراک می گذارد و یا حتی اطلاعاتی که به این موارد مرتبط است را با آنها به اشتراک می گذارد چگونه رفتار کند.

2.  بالا بردن اطلاعات و به روز بودن والدین

بستر شبکه های اجتماعی و کارکرد آنها همیشه در حال تغییر است؛ بنابراین، بهترین عملکرد ممکن والدین این است که همیشه اطلاعات بروزی از شبکه های اجتماعی که فرزند آنها استفاده می کند داشته باشند. همیشه از فرزندتان در مورد شبکه های اجتماعی محبوب و آن شبکه هایی که می پسند سوال کنید و حتی می توانید از فرزندتان بخواهید نحوه عملکرد این شبکه ها را به شما نشان دهد. این اقدام سبب می شود شبکه های اجتماعی، کارکرد آنها و همچنین آپدیت های جدید این شبکه ها همواره تحت نظارت دقیق والدین باشد.

3.  به محدودیت های سنی اپلیکیشن ها توجه کردن

بیشتر پلتفرم های شبکه های اجتماعی محدودیت سنی دارند که اغلب متاسفانه اعمال نمی شوند. به عنوان مثال برای داشتن اکانت فیس بوک یا اینستاگرام سن فرد باید 13 سال به بالا باشد. ممکن است دوست فرزند شما بخواهد قبل از اینکه به سن کافی و موردنظر محدودیت های سنی تعیین شده برسد از پلتفرم های شبکه های اجتماعی استفاده کند و فرزند شما بخواهد همان کار را انجام دهد. اگر تصمیم دارید فرزندتان را از انجام این کار منصرف کنید به دو مورد زیر فکر کنید:

آیا می توانید با اقدام او کنار بیایید؟ اگر فرزند شما از یک حساب خانوادگی در شبکه های اجتماعی خانوادگی استفاده کند، تا زمانی که به سن مناسب برسد، چه می کنید؟ این راه مناسبی است و کودک به کمک شما با دوستانش ارتباط برقرار می کند.

آیا فرزند شما این امکان را دارد تا از پلتفرم شبکه اجتماعی که برای سن وی طراحی شده است مانند آپارات کودک استفاده کند؟ این مورد امنیت مستحکمی را فراهم می کند و همچنین امکان استفاده کودکان از محتوای متناسب با سن آنها را فراهم می کند.

4. ممنوعیت استفاده از شبکه های اجتماعی

رسانه های اجتماعی به طور فزاینده ای در برنامه ها، بازی ها، وب سایت ها و حتی محیط های یادگیری در حال رشد و نفوذ هستند؛ بنابراین، ممنوعیت استفاده از آنها حتی برای کودکان خردسال نیز دشوار است و اگر استفاده از شبکه های اجتماعی را ممنوع کنید، ممکن است کودک شما وسوسه شود تا زمانی که چشم شما را دور می بیند یا وقتی از خانه دور است کنجکاو می شود تا استفاده از آن را امتحان کند. ممنوعیت استفاده از شبکه های اجتماعی این فرصت را از شما می گیرد تا به فرزند خود بیاموزید که چگونه از شبکه های اجتماعی استفاده کنند و خطرات این شبکه ها را به نحو مناسبی بشناسند. بنابراین کنترل استفاده از شبکه های اجتماعی برای کودکان و نوجوانان و نظارت مستمر والدین، از ممنوعیت استفاده از این شبکه به مراتب بهتر است.


مترجم: جعفر اکبری
منبع: the Australian parenting website

---