مراحل زندگی کرم ابریشم و موارد استفاده از آن (علوم دوم دبستان)

کرم ابریشم ؛کرم ابریشم یکی از انواع کرم پیله‌ساز است و از جهت اقتصادی اهمیت زیادی دارد و از آن ابریشم تهیه می‌شود.

کرم ابریشم بیش از  چهار هزار سال است که توسط مردم پرورش داده می شود و اولین بار چینی ها  ، کرم ابریشم را اهلی کردند و سالیان سال راز نحوه تولید آن را حفظ کردند و در اروپا و خاورمیانه تجارت می کردند. اما کم کم مردم دیگر کشورها هم یاد گرفتند که چگونه از کرم ابریشم ، ابریشم بگیرند و اقتصاد خود را رونق دهند.

 خصوصیات کرم ابریشم

کرم های ابریشم تازه از تخم در آمده مانند خطوط نازک مداد بر روی کاغذ هستند که بعد از گذشت 4 تا 5 هفته این خطوط نازک به کرم های سفید رنگی به طول 6 تا 8 متر با سر براق تبدیل می شوند.

کرم های ابریشم هشت جفت پا و نوار بر روی بدن خود دارند. کرم های ابریشم ، همانند سایر حشرات ریه ندارند و از طریق سوراخ هایی که بر روی بدنشان وجود دارد، نفس می کشند.

چرخه زندگی کرم ابریشم: چرخه زندگی این کرم به چهار مرحله ی ؛ تخم،کرم، شفیره و پروانه تقسیم می شود. تخم کرم ابریشم بیضی شکل و غشایی روی آنرا می پوشاند که منافذ تنفسی دارد. در اوایل تخم گذاری، وزن تخم ها سنگین تر است وآن هایی که در مراحل انتهایی تخم گذاری تولید می شوند سبک تر است. رنگ تخم ها معمولا زرد روشن است.

لارو کرم ابریشم هم از سه بخش؛ سر ، سینه و شکم  تشکیل شده است. سر از پوشش کتینی پوشیده شده اند و شاخک ها در دوطرف دهان و هر کدام سه مفصل هستند. دهان از نوع ساینده بوده و دارای لب بالا، آرواره های بالا،ولب پایینی می باشد. سینه از سه بند تشکیل شده است .شکم کرم ابریشم درمرحله پیش از بلوغ 11 حلقه و در بلوغ 9حلقه دارد.

حالت بالغ این حشره، پروانه است. درحالی‌که لارو آن، کرم ابریشم و شفیره آن، در داخل پیله‌ای که می‌تند قرار می‌گیرد تا درنهایت به‌صورت پروانه از پیله خارج شود. به‌تدریج با رشد کرم، ۴ بار پوست‌اندازی توسط این حیوان انجام می‌شود.

منقرض شدن کرم ابریشم در طبیعت

 امروزه کرم ابریشم توان زندگی در طبیعت را از دست داده است  و این حیوان در طبیعت منتقرض شده است. چون انسانها برای پروش این کرم ، آن را به خانه های خود منتقل کرده اند و آنها دیگر توان زندگی در طبیعت را از دست دادند. این مورد بخصوص از زمانی که آن‌ها توانایی پرواز را از دست دادند شدت بیشتری گرفت. یکی دیگر از دلایل اصلی منقرض شدن این حیوانات در طبیعت این است که آن‌ها فقط توانایی خوردن برگ درخت توت سفید رادارند.

 مراحل پروش کرم ابریشم

تفریخ :یکی از مراحل پروش کرم ابریشم ، تفریخ است. خروج کرم ازتخم را تفریخ گویند که در شرایط مساعد سیزده روز طول می کشد .پس ازاینکه اولین آثار تفریخ دیده شد لازم است جهت تفریخ یکنواخت به مدت چهل وهشت ساعت دراتاقی کاملا تاریک که دمای ۲۵ درجه سانتیگراد و هشتاد درصد رطوبت داشته باشد قرار گیرد.رنگ تخم ها در ابتدا آبی روشن است که درست قبل از خارج شدن کرم ها ازتخم تیره رنگ می شوند.

برای تفریخ ، تخم نوغان را در جعبه هایی مانند جعبه شیرینی که کف آن با یک ورق کاغذ پوشیده شده، به آرامی و یکنواخت می ریزند.
 البته باید بدانید که اگر دمای هوا از 25 درجه کمتر باشد؛ از یک وسیله گرما زا ( بخاری ) استفاده می کنند تا دما به 25 درجه سانتی گراد برسد. برای تامین روشنایی اتاق تفریخ نیز از لامپ های مهتابی استفاده می کنند و این لامپ ها را حدود 18 ساعت روشن می گذارند تا زمانیکه رنگ تخم ها بصورت خاکستری روشن تغییر کند و یا اینکه یک تا دو تخم باز شود و کرم ریز خارج شود. سپس لامپ را خاموش کی کنند و تا دو روز روی جعبه یک پارچه سیاه می اندازند پس از گذشت این دو روز تخم نوغان ها باید حدود 4 ساعت در معرض روشنایی قرار گیرد تا کرم ها یکنواخت تفریخ شوند.

 کرم ابریشم جوان: کرم ابریشم معمولا پنج مرحله تغذیه و چهارمرحله پوست اندازی دارد که به هر مرحله از تغذیه،سن و به هر مرحله از پوست اندازی ،خواب می گویند. می توان گفت که کرم ابریشم دارای ۵ سن و ۴ خواب است سنین ۱و۲و۳ را( کرم جوان) گویند.سنین کرم جوان حدود یازده روز طول می‌کشد.

 کرم ابریشم بالغ: سنین ۴و۵ به نام کرم ابریشم بالغ نامیده می‌شود که ۱۵-۱۶ روزبه طول می کشد و در پایان سن پنجم کرم‌ها از اشتها افتاده و از تغذیه باز می‌مانند جثه آنها کوچک می شود و به رنگ زرد و شفاف درمی آیند که دراین زمان با گذاشتن وسایل پیله تنی بر روی کرمها موجبات تنیدن پیله فراهم می آید.

 تغذیه کرم ابریشم:

کرم ابریشم از برگ درخت توت برای تغذیه استفاده می کند و هیچ غذای دیگری را نمی خورد. وقتی کرم های کوچک از داخل تخم هایشان بیرون آمدند یک کار خیلی مهم دارند و آن کار مهم هم فقط و فقط خوردن است.برگ های درخت توت باید بلا فاصله بعد از اینکه کرم از تخم خود بیرون آمد، در اختیارش قرار گیرد. برگ های تازه و لطیفی که مورد نیاز کرم جوان است در اوایل بهار در دسترس است.

کرم های ابریشمی اشتهای بالایی دارند و هر چه بالغ تر و بزرگتر شوند، اشتهایشان هم بیشتر می شود.این کرم ها حتی در مرحله لارو بودن نیز نیازمند تغذیه شدن مداوم هستند . توجه کنید که از برگ های مرطوب و پژمرده برای تغذیه کرم ابریشم استفاده نکنید. این کرم با خوردن برگ های کاهو و چغندر زنده می مانند اما ابریشم با کیفیتی تولید نخواهند کرد.
قرار گرفتن این کرم ها در زیر برگ های پژمرده و خیس شده، باعث خفه شدن آن ها و یا ابتلا به عفونتهای مختلف می شود.
در سه مرحله اول زندگی کرم ابریشم (کرمهای جوان) باید برگ های تازه و جوان استفاده کند و در دوره چهارم و پنجم زندگی (کرم های بالغ) می توانداز برگهای سخت و خشن هم استفاده کنند.

برگها باید مواد آفت کش نداشته باشند.بعد از جمع آوری مقدار زیادی از شاخه های درخت توت با برگ های تازه به عنوان ذخیره غذایی باید آنها را به مدت سه دقیقه در محلول گند زدا قرار داد. سپس برگها باید در زیر شیر آب خوب شسته شود تا تمام برگها خوب پاک و شسته شود زیرا می تواند باعث کشته شدن کرم های ابریشم شود بعد با تکان دادن آب اضافی برگها گرفته شده و در کیسه های پلاستیکی و جای خنک نگه داری شود.

خانه کرم ابریشم

نیاز است کرم های ابریشم در محیطی خشک، خنک و مطبوع نگهداری شوند. این کرم ها را باید از نور مستقیم خورشید دور نگه دارید و روزانه محل نگهدای آن ها را تمیز کنید. برای حفظ سلامت کرم ها در طول چندهفته زندگی، آنها را در خشک ترین حالت ممکن برای محیط نگهداری کنید.

نظافت بستر کرم ابریشم: همانطور که گفتیم محل نگهداری کرم ابریشم باید تمیز و خشک باشد. در واقع قبل از خواب ، بعد از خواب و در نیمه دوره هر سن برای جلوگیری از بیماری محل پرورش کرم  را نظافت و ضدعفونی کنید و بقایای کرم ها و فضولات چسبیده به در و دیوار اتاق پرورش را جمع آوری کنید و بشویید و سپس آنها را با فرمالین و یا پودر کلر ضد عفونی کنید.

 برای نظافت محل زندگی کرم بهتر است بعد از انجام خواب کرمها و پوست اندازی ،توری های پلاستیکی که سوراخ های متناسب  دارد را روی بستر پهن کنید و اولین وعده غذاییی هر سن را روی توری قرار دهید تا کرم ها برای تغذیه از سوراخ های توری عبور کنند و روی آن شروع به تغذیه کنند. همچنین توری را به همراه کرم و برگ های روی آن کنار بستر قرار دهید و پس از نظافت روی آن بستر ،کرم وبرگ را قرار دهید.

فواید نظافت محل زندگی کرم ابریشم: با تمیز کردن محل زندگی کرم ابریشم ،کرم های بیمار از بقیه  کرم ها جدا می شوند زیرا کرم هایی که به دلیل بیماری و یا عقب ماندگی نتوانسته اند از توری بالا بیایند در زیر باقی می مانند.

 در هر مرحله ای که می خواهید برگ های تازه برای کرم قرار دهید، کرم ها مقداری از برگ را تغذیه می کنند و بقیه برگ در بستر باقی میماند و این برگها که با مدفوع کرم مخلوط می شود ، موجب تراکم بستر و رشد عوامل بیماری زا بویژه قارچ می شود.

همانطور که گفتیم محل زندگی کرم ابریشم باید خشک و خنک باشد. چون قارچ ها در محیط های مرطوب با دمای بالا رشد می کنند و اگر محیط زندگی کرم هم مرطوب و دمای آن بالا و همچنین انباشته از فضولات باشد؛ تار و غذای کهنه برای رشد و تکثیر قارچ ها مساعد می شود و کرم ها خواهند مرد.
زمانی که متوجه شدید قارچ ها در محفظه رشد و تکثیر کرده اند،فورا از الک (غربال) نیم سانتی متری برای کل محتویات داخل محفظه استفاده کنید و اضافات را دور بریزید.
اگر بر اثر رشد قارچ، کرم ها از قسمت های زیرین خارج شده اند و برای تنیدن پیله به قسمت های بالایی آمدند کرم ها و پیله ها را به محل دیگری انتقال دهید.

خواب کرم ابریشم:

در این مرحله کرم ها ظاهراً بی حرکت میشوند و پوست اندازی می کنند . در این مرحله کرم ها همزمان به خواب نمی روند ، در پایان هر سن اگر دیدید که بیش از نود درصدکرم ها تغذیه نمی کنند و می خواهند پوست اندازی کنند،پس باید بستر آنها را گسترش دهید  و با آهک سرند شده آهک پاشی  کنید. چون آهک خاصیت گند زدایی دارد و رطوبت بستر را کم می کند و باعث می شود برگ های تغذیه نشده خشک بماند و همچنین در کاهش بیماری های کرم ابریشم کمک می کند.

 لمس کردن کرم ابریشم

بهتر است برای لمس کردن کرم ابریشم و غذا دادن به آنها ، دستهای خود را تمیز بشویید؛چون  کرم های ابریشم به سرعت مبتلا به بیماری های باکتریایی می شوند. نشستن دستان و لمس نادرست موجب بیماری آنها می شود. کرم های ابریشم بدن ظریف ونرم  دارند و مستعد خراشیدگی هستند، بنابراین لمس نادرست کرم ها منجر به مرگ آنها می شود. بنابراین در هنگام لمس کرم ها دقت کنید.

تشکیل پیله

پروانه کرم ابریشم در ابتدای هر تابستان ازپیله خارج می شود. پروانه ماده پس ازجفت گیری ۴۰۰ تخم کوچک می گذارد و تقریبا دوهفته طول می کشد که یک کرم ابریشم ۳ میلی متری از تخم خارج شود. به آنها برگ درخت توت سفید داده می شودکه حریصانه آنها را می خورند و سپس طی چهار مرحله پوست اندازی می کنندتا کاملا بالغ شوند .بعد ازحدود یک ماه هر کرم ابریشم شروع به ریسیدن پیله اطراف خودش می کند این کار به وسیله غده ترشح کننده کرم ابریشم انجام می شود.

کرم ابریشم یک تار ابریشمی نازک ترشح می کند و بعد با چسبی که تهیه می کند پیله را به صورت سطح صافی به هم می چسباند این کار سه روز و سه شب طول می کشد .با توجه به  خصوصیات نوع و روش پرورش کرم ابریشم، یک پیله می تواند وزنی در حدود ۵/۱ تا ۵/۲ گرم داشته باشد.

زمان برداشت پیله هنگام تبدیل کرم ها به شفیره و قهوه ای رنگ شدن پوست آنها است. در برداشت پیله ، پیله های شله رنگی و پوست پیازی و پیله های دوبل را از پیله های سالم جدا می کنند و پس از برداشت پیله با دست و یا با ماشین کرک گیری کرکهای روی آن برداشت می کنند.

 پیله به عنوان محصول اصلی استفاده نمی شود و برای تهیه ابریشم خام به کار می رود. دو تا سه روز بعد از تشکیل پیله کرم درون آن به شفیره تبدیل می شودو تقریبا بعد از دو هفته به صورت پروانه از پیله خارج می شود. ازشفیره کرم ابریشم برای تهیه غذای ماهی و لوازم دارویی و آرایشی استفاده می شود.

 ابریشم

پیله از ۳۰۰ تا ۹۰۰ متر ابریشم اولیه تشکیل شده‌است. این الیاف بسیار نازک هستند. برای تهیهٔ حدود ۵۰۰ گرم ابریشم به  ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ پیله نیاز دارید.

 اگر پیله تبدیل به پروانه شود، دیگر قابل استفاده نخواهد بود.در واقع این حشره با ایجاد سوراخی بر روی پیله ، خود را از ان خارج می کند. برای جلوگیری از این موضوع پیله را به مدت چند ساعت در معرض نور آفتاب قرار دهید ،تا کرم داخل پیله بمیرد و برای کشیدن نخ آن را در آب گرم می‌جوشانند که باعث میشود ابتدای نخ برای ابریشم کشی بدست آید.

موارد استفاده از پیله کرم ابریشم در صنعت:

امروزه به دلیل شناخت اجزا و مواد تشکیل دهنده از پیله کرم ابریشم استفاده های زیادی در صنایع مختلف میشود:

 صنایع نساجی: یکی از موارد استفاده از پیله کرم ابریشم در صنعت نساجی است. در واقع ابریشم به عنوان ظریفترین محکمترین پردوام ترین و درخشان ترین نخ جهان شناخته میشود و اصلی ترین کاربرد آن در بافت پارچه های ابریشمی است. بررسی ها نشان می دهد که فاخرترین لباسها همواره از پارچه های ابریشمی دوخته شده ابریشم هم در بافت پارچه های لطیف و خنک مناسب فصل گرما و هم درلایه آستر خزهای زمستانی بعنوان عایق حرارتی گرم مورد استفاده قرار داشته است.

همچنین با کمک نخ ابریشم، پارچه های ابریشمی بافته میشود که به عنوان یکی از بهترین و نرمترین پارچه های دنیا به حساب می آیند. بدلیل خاصیت براقی نخ ابریشم، پارچه های بافته شده از ابریشم همانند منشورهایی هستند که اگر از جهات مختلف به آن ها نگاه کنید رنگهای متفاوتی از آن می بینید.با کمک نخ ابریشم ، فرش های ابریشمی ؛ نخ های بخیه  تهیه می شود.

صنایع نظامی: در صنایع نظامی هم از این محصول استفاده می شود. لباس ضدگلوله که از ترکیب پیله کرم ابریشم با یک رزین خاص ساخته شده و سپس به شکل هیدرولیکی فشرده شده است، مقاوم و سبک است. ضخامت این جلیقه‌های ضدگلوله 14 تا 20 میلیمتر، وزن آن 2.5 الی چهار کیلومتر است.

 صنایع پزشکی : یکی دیگر از موارد استفاده از پیله کرم ابریشم در صنایع پزشکی می باشد. از ابریشم در فیلتر ها برای تصفیه هوا استفاده میکنند. همچنین در بانداژهای پیشرفته استفاده می شود تا هم باکتری‌ها از بین بروند و هم خطر التهاب کاهش یابد. در جهت استحکام استخوان همانند پلاتین و فلز میتوان استفاده کرد که البته مزیت بالایی نسبت به فلز و پلاتین دارد که آن هم جذب خود به خودی توسط بدن است.

صنعت آرایشی بهداشتی: در صنعت آرایشی بهداشتی از پیـله ابریـشم استفاده می شود و امروزه به عنوان یکی از پرطرفدارترین محصول ارگانیک برای پوست شناخته میشود.پیله کرم ابریشم دارای ویتامین های (آ و ای) و همچنین پروتئین هایی به نام کلاژن و الاستین و صمغ ابریشـم که دارای سرسیناست است موجب جوانسازی ، سفتی پوست و استحکام پوست میشود.از پیـله کرم ابریشـم در تولید ماسک ابریشـم استفاده میکنند.

مقاوم سازی: از پودر ابریشم جهت بالا بردن مقاوت و استحکام مجسمه ها و مصالح دیگر استفاده میشود.

---