تبیان، دستیار زندگی

زندگی شیرین یک درصدی‌ها در دوران پهلوی

چقدر از مردم ایران از پیشرفت‌های دوره پهلوی بهره‌مند شدند؟

بر اساس آنچه سلطنت‌طلبان خارج نشین می‌گویند، وضعیت اقتصادی در دوره پهلوی مطلوب بوده است اما آیا این ادعا صحت دارد؟
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : صادق وفایی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

 

تصاویر زیبایی از تهران در دوره پهلوی به یادگار مانده است؛ خیابان‌های بزرگ و خلوت و جدید. اگر دوره پهلوی را لابه‌لای عکس‌های نوستالژیک دنبال کنید، روزگار خوشی را در تصاویر و فیلم‌ها خواهید دید اما چقدر از مردم ایران از پیشرفت‌های دوره پهلوی بهره‌مند شدند؟

الگوی توسعه رژیم پهلوی تئوری اقتصادی «رشد قطره‌ای» بود که نتیجه آن چیزی جز شکاف اقتصادی بین پولدار و فقیر نبود در این تئوری امکانات از طبقات مرفه توزیع می‌شود و عملاً فقرا بهره خاصی از منابع کشور نخواهند داشت.

بنا برگزارش سازمان‌های بین‌المللی در سال ۱۳۳۰، ایران یکی از کشورهای ضعیف در توزیع عادلانه درآمدها بود ولی در ۱۳۵۰ به یکی از بدترین کشورها تبدیل شد.

رشد اقتصادی و بهره‌مندی از خدمات، محدود به طبقه مرفه به‌ویژه تهرانی‌ها بود و هرروز شکاف بین فقیر و پولدار بیشتر می‌شد.

درآمد نفتی سال ۴۲ حدود ۵۰۰ میلیون دلار بود که تا انتهای دوره پهلوی ۷۶ برابر شد و به ۳۸ میلیارد دلار رسید. عمده درآمد نفتی ایران در دربار و ارتش هزینه می‌شد و در حوزه صنایع هم بیشترین نفع را ثروتمندان می‌بردند و وام‌های کم‌بهره به صاحبان کارخانه‌ها می‌رسید.

فرانسس فیتزجرالد می‌گوید: «‌ درآمد نفتی ایران به‌جای اینکه خرج آموزگاران و بهداشت عمومی شود، صرف حقوق ارتش و خرید کالاهای مصرفی می‌شود.»

بالاترین طبقه مرفه ایران فقط هزار نفر بودند. شامل اعضای خانواده سلطنتی و برخی خانواده‌های ثروتمند که صاحب ۸۵ درصد کارخانه‌ها و بانک‌های ایران بودند.

امکانات در باقی کشور هم عادلانه نبود و عمده آن در برخی شهرهای بزرگ توزیع‌شده بود و عملاً بخش بزرگی از مردم ایران محروم از امکانات و منابع کشور بودند.در تهران هم عدالت برقرار نبود و طبقه مرفه در کاخ‌ها زندگی می‌کردند و بسیاری از کارگران ساکن حلبی‌آبادهای اطراف تهران بودند.
مدارس و بیمارستان‌ها و کارخانه‌ها در شهرهای بزرگ تأسیس می‌شد و بسیاری از مردم ناچار شدند به اطراف شهرهای بزرگ مهاجرت کنند.

در سال‌های آخر دوره پهلوی ۴۳ درصد خانواده‌ها ناچار بودند در یک اتاق زندگی کنند که این عدد درگذشته بسیار کمتر بود.

قیمت‌های محصولات کشاورزی به نفع شهرنشینان تعیین‌شده بود و ایران را در طی ۱۰ سال از صادرکننده محصولات کشاورزی به یک واردکننده بزرگ تبدیل کرد.

تعداد پزشکان ایرانی ساکن آمریکا بیش از تعداد پزشکان شهرهای مختلف ایران بود. این اولین بار بود که فرار مغزها مطرح شد.ایران یکی از بالاترین نرخ مرگ‌ومیر کودکان و کمترین میزان پزشکان در خاورمیانه را داشت.

فاصله درآمدی ثروتمندان و فقرا در دوره پهلوی جهش چشمگیری داشت و دهک پولدار جامعه ۳۷ برابر دهک اول درآمد داشت.

بی‌عدالتی و نابرابری در توسعه و درآمد یکی از اصلی‌ترین عوامل فروپاشی حکومت پهلوی شد.