چرا برخی از کودکان خودزنی می کنند؟

 خود زنی کودک

خود زنی کودکان یکی از عادت های رفتاری زشت و ناپسندی است که در برخی کودکان وجود دارد و روانشناسان آن را یک نوع اختلال می دانند.

بعضی از کودکان  زمانی که با کودکان همسن و سال خود بازی می کنند ، ممکن است عصبی شوند و لج کنند و در این هنگام شروع به جیغ کشیدن شدید یا کشیدن موی سر یا خود زنی می‌کنند.بهتر است والدین این رفتار های کودک را جدی بگیرند ، چون ممکن است این کودکان در آینده و در دوران نوجوانی دچار مشکلات زیادی شوند و حتی ممکن است این روند تبدیل به یک ابزار برای جلب توجه خانواده شود تا جایی که برای رسیدن به خواسته‌هایش دست به خود زنی‌های جدی‌تر و حتی خودکشی می‌زند.

 اصولا کودک زمانی خودزنی می کند که به خواسته اش نرسیده و یا  ممکن است در مقابل یک خواسته از پدر و مادرش نه شنیده باشد یا یکی از هم بازی‌هایش به او اجازه دست زدن به وسایل مورد علاقه‌اش را نداده باشد.

 خودزنی مشکلی است که در بسیاری از بزرگسالان هم دیده شود و آنها اگر این رفتارها را در مقابل کودکان نشان دهند، همین باعث شیوع و شروع این گونه رفتار‌های خشن و خود زنی‌ها در کودکان می‌شود، چون کودکان از بزرگترهای خود و پدر و مادرش الگو برداری می کنند.

خود زنی کودکان به طور مستقیم با مشکلات عاطفی و روحی کودک در ارتباط است. خود زنی در هر سنی برای کاهش تنش‌های روحی و تخلیه فرد صورت می‌گیرد. کودکانی که آستانه تحمل عاطفی و روحی پایین‌تری نسبت به بقیه افراد دارند، دچار خودزنی می شوند.در حقیقت کودکان نسبت به بزرگترها آستانه تحمل کمتری دارند و برای تخلیه احساسات منفی خود یا رسیدن به خواسته هایشان اقدام به خودزنی می کنند.

 والدین و بزرگترها اگر علت این خود زنی را از کودکان بپرسند، آنها خواهند گفت که حس می كنند کمی از  احساسات منفی شان تخلیه می شود  و درد و رنج جسمی ای كه از این طریق برایشان به وجود می آید خیلی كمتر از رنج عاطفی شان است،به همین خاطر ترجیح می‌دهند این درد جسمی را به جان بخرند تا کمی از درد روانی و عاطفی شان کمتر شود.

 علل خودزنی کودک

 همانطور که گفتیم آستانه ی تحمل کودکان از بزرگسالان کمتر است و اگر یک کودک در مقابل تنش و فشار عصبی از خودزنی استفاده می‌کند به این معنی است که روش و رفتار مناسبی در مقابل تنش نیاموخته است و از این روش برای دریافت کمک از سوی والدین و دوستان استفاده می‌کند.

 البته می توان گفت کودکانی که خودزنی می کنند باهوش هستند و متوجه شده اند که اگر جیغ بکشند و فریاد بزنند، در مقابل خود زنی و جیغ و داد می توانند به خواسته خود دست پیدا کنند.

 والدین باید در مقابل این رفتار های کودک روششان را تغییر دهند و کودک هم با مشاهده این رفتار متوجه می شود که روش او دیگر تاثیر گذار نخواهد بود و تغییر روش می دهد و قطعاًوالدین  با پاسخ دادن به تغییراتش رفتار درست را در او شکل می دهند.

زمانی که کودک رفتار قابل قبول دارد، به او توجه کنند تا این رفتار در او تقویت شود. والدین حتما باید به این گونه از کودکان محبت عاطفی جسمی مانند بغل کردن و بوسیدن کنند؛ چون که این راهی برای نشان دادن ارزشمند بودن بدن برای کودک است.

رفتار والدین در مقابل خود زنی کودک

یکی از مهمترین رفتارهای والدین در مقابل خودزنی کودک، محبت عاطفی و جسمی برای آنهاست. به آنها محبت کنند، آنها را بغل کنند ، ببوسند.در واقع کودک باید این نکته را بداند که بدنش ارزشمند است و نباید به آن آسیب برساند. برای اینکه کودک این موضوع را درک کند،والدین باید او را نوازش و محبت کنند  و جملات محبت آمیز به او بزنند تا کودک یاد بگیرد  که بدن او یک راه برای ابراز محبت است و نباید با خود زنی به آن صدمه بزند.

در ادامه روش های دیگری که والدین در مقابل خودزنی کودک باید به کار گیرند را بیان می کنیم:

برقراری محیط امن:

اولین قدم برای تغییر این رفتار کودک بخصوص کودک سه -چهار سال؛این است که والدین محیط و شرایط امنی را برای او فراهم کنند.وسایلی که نبایدکودک  دست بزند را از محیط دور کنند  و در نهایت خیلی کم به آنها امر و نهی کنند.. در زمانی که مخالفتی با خواسته اش دارند و او خودزنی یا جیغ و داد می کند، خیلی آرام و بی تفاوت به انجام کارهای روزمره خود بپردازند و هیچ واکنشی نداشته باشند. قطعا تحمل این شرایط دشوار است اما برای تربیت فرزند لازم هست این مرحله را پشت سر بگذارند. بعد هر وقت رفتار نادرستش قطع شد به او توجه کنند. اگر دوباره رفتار نادرستش را تکرار کرد دوباره روی خود را به آرامی برگردانند، چند بار که این اتفاق بیفتد، او متوجه می شود رفتارش نتیجه عکس دارد و توجه پدر ومادرش را نمیتواند جلب کند، در نتیجه تغییر رفتار می دهد. والدین هم با توجه درست و به موقع رفتار درست را در او تقویت کنند.

پرت کردن حواس

 والدین برای اینکار باید وقت بیشتری را برای تفریح، بازی و بودن در کنار کودک اختصاص دهند.آنها می‌توانند در زمان بازی وقت بیشتری را برای هدایت عصبانیت کودک به دست آورند. در زمان‌هایی که کودک قصد خودزنی دارد، سعی کنند حواس او را از این کار پرت کنند و او را سرگرم بازی کنند.

 تسلیم نشدن در مقابل خواسته های نامعقول کودک

یکی دیگر از رفتارهایی که والدین در مقابل خودزنی کودک باید از خود نشان دهند این است که در مقابل خواسته های نامعقول کودک تسلیم نشوند.در واقع کودکان برای برآورده شدن خواسته خود دست به خودزنی می‌کنند. در چنین شرایطی والدین باید کودک خود را در آغوش بگیرند و به او محبت جسمانی کنند. ولی نکته مهم این است که نباید محبت و توجه جسمانی به کودک را با برآورده کردن خواسته‌های کودک اشتباه بگیرند.

اگر والدین با مشاهده ی خود زنی کودک، بلافاصله خواسته ی او را برآورده کنند، در حقیقت رفتار او را تقویت کرده اند و کودک متوجه می‌شود که می‌تواند با خودزنی توجه والدین را جلب کند و به خواسته خود برسد.

همدردی و مهربانی با کودک:

 همیشه رفتار های خشن و نامهربانی جوابگو نمی باشد. گاهی باید با کودک همدردی و مهربانی کرد تا او هم رفتارهایش راتغییر دهد. در واقع گاهی رفتارهای خشن یا انضباط سخت گیرانه والدین باعث بروز چنین رفتارهای پرخاشگرانه و خودتخریبی در کودک می شود.

والدین باید مراقب باشند که در تنبیه های خود از روش های خشن و آسیب زننده و صداهای بلند استفاده نکنند. مخصوصا زمانی که رفتارهای خودتخریبی از کودک سر می زند هرگز با خشونت و صدای بلند او را از این کار منع نکنند؛ چرا که کودک خودش در شرایط سخت و ناراحتی قرار دارد. بهتر است والدین  هم ناراحتی و نگرانی خود را از وضعیت او به شکل محبت آمیزی به او نشان دهند تا اعتمادش را نسبت به نگرانی های دلسوزانه خود جلب کنند.

حرف زدن و شناخت احساسات

والدین باید با کودک خود حرف بزنند و به او یاد بدهند تا احساسات خود را بشناسد و بتواند آن‌ها را به صورت مناسب بیان کند. در زمان‌هایی که آرام است، والدین باید با کودک صحبت کنند و به اوآموزش دهند تا در مورد ناراحتی‌هایش صحبت کند. مثلا والدین به او بگویند: عزیز دلم وقتی عصبانی شدی و یاد گرفتی عصبانیتت رو با من در میون بذاری، من می‌فهمم که تو بزرگ شدی و این خیلی خوبه.
بازی در وان پر از آب و کف

 یکی دیگر از راه هایی که کمک می کند تا کودک کمتر خودزنی کند ؛ این است که به او اجازه دهید تا در وان آب و کف به بازی و شنا بپردازد. بازی با حباب ها، اسباب بازی ها، لیزخوردن و شناوری در آب، هم تفریح بسیار خوبی برای بسیاری از کودکانی هست و هم کمک می کند تا تنش ها و هیجانات کودک به نحو مطلوبی کم شود و آستانه تحمل کودک بالاتر رود.

اگر کودک چنین رفتارهایی را از خود نشان دهد ، بهتر است والدین زندگی شادتر و تفریحات بیشتری برایش فراهم کنند. هر روز با کودک خود صحبت کنند، برایش کتاب داستان بخوانند و از کتاب داستان هایی استفاده کنند که تصاویر بزرگ و رنگارنگی دارند.

 این کار باعث می شود  کودک به کتاب علاقه مند شود. او می تواند چند دقیقه با کتابی که دوست دارد سرگرم شود و این کار باعث ناکامی و خشم او می شود. فقط به شرطی که کودک به کتاب بیش از آن وسایل علاقه مند باشد. پس سعی کنید با انتخاب کتاب خوب چنین علاقه ای در او ایجاد کنید و از عصبانیت های ناشی از ناکامی پیشگیری کنید.

ماساژ دادن کودک

یکی دیگر از کارهایی که والدین باید برای خودزنی کودک خود انجام دهند، ماساژ دادن اوست. ماساژدادان  علاوه بر اینکه تحریکات لمسی مناسبی برای کودک فراهم می کند، فرصت مناسبی ایجاد می کند تا تنش های عضلانی کم شود و گفتگوی محبت آمیز بین کودک و پدر و مادر صورت بگیرد.

فراهم کردن وسایل و اسباب بازی های مجزا

والدین مطمئن باشند که کودکشان به اندازه کافی اسباب بازی دارند و نیازی نیست که به وسایل و اسباب بازی خواهر و برادر یا همسالانش دست بزند .بهتر است وسایل مشترک آنها را کم کنید و با در اختیار قرار دادن توجه مثبت و علاقه مندی بدون چون و چرا، به همراه در آغوش گرفتن و نوازش کودک احساسات مثبت را جایگزین حسادت ها و عواطف منفی در کودک کنید.

روش های دیگر برای درمان خودزنی کودک:

والدین باید این نکته را در نظر داشته باشند که خودزنی کودک یک شبه در او ایجاد نشده و یک شبه هم از بین نمی رود. این عادت طی روزها در بچه نهادینه می شود و برای نابود کردن آن باید صبر داشته باشند.

والدین در برابر خود زنی کودک نباید رفتار غیر منطقی نشان دهند.

به طورکلی والدین درصورتی که شاهد خودزنی کودک خود هستند، تلاش کنند زندگی شادتر و صمیمی تری را برای او رقم بزنند و حتماً با مشاور کودک و نوجوان صحبت کنند و خودزنی در کودک را بصورت ریشه ای، برطرف کنند و این مسئله را بی ارزش تلقی نکنند.

خودزنی امکان دارد علامت بیماری روانی مانند اختلال های شخصیت؛به خصوص اختلال شخصیت مرزی، اختلال دو قطبی، بیماری افسردگی عمده، اختلال های اضطرابی به خصوص اختلال وسواسی جبری و اسکیزوفرنی باشد؛که باید با یک روانپزشک، روان شناس یا مشاور مشورت شود.

---