والدین در تربیت نوجوان به چه نکاتی باید دقت کنند؟

نوجوانی ، یك دوره مهم میان کودکی و جوانی است که انسان از لحاظ فیزیکی و روانی رشد می کند.در این دوره فرزند دچار تغییرات زیستی (بلوغ جنسی)، اجتماعی و روانشناختی می شود.

 دوره نوجوانی را به سه گروه تقسیم می کنند: نوجوانی اولیه (12–14سالگی)، اواسط نوجوانی (14–16سالگی) و اواخر نوجوانی (16–18)سالگی. با پایان دوره نوجوانی ، دوره جدیدی از زندگی ، که به آن جوانی می گویند، شروع می شود.

تغییرات جسمی ، اجتماعی که در دوره نوجوانی برای فرد به وجود می آید باعث می‌شود که او  رفتارهای متفاوتی را از خود نشان دهد و والدین هم نتوانند به راحتی  این رفتارها را بپذیرند و با آنها سازگار شوند، از این رو ممکن است ناخواسته والدین در تربیت فرزند خود دچار اشتباه شوند.

معمولا نوجوانان زمانی که به سن بلوغ می رسند با انواع کارها و رفتارهای خوب و بد آشنا می شوند. به عنوان مثال جر و بحث کردن، مخالفت کردن، دروغ گفتن، اعتیاد به سیگار و مواد مخدر، بدرفتاری، بی محبتی و بی تفاوتی نسبت به مسائل زندگی و از این دست مشکلات، حساسیت والدین را نسبت به این مسائل بیشتر می کند.

به همین دلیل روش برخورد و نحوه تربیت نوجوانان برای والدین به یک چالش تبدیل شده است و باعث شده بسیاری از والدین نتوانند آن گونه که شایسته است ، فرزند خود را تربیت کنند و تنها کسانی که بر روی نوجوانانشان حساس هستند، می توانند نسبت به تربیت آن ها موفق باشند.

والدین برای تربیت نوجوان باید نکاتی را دقت کنند. در ادامه مطلب اشاره ای به تعدادی از این نکات می کنیم:

فضا دادن به نوجوان برای تربیت او

با آغاز دوره نوجوانی  والدین باید این مسئله را بپذیرند که فرزندشان دیگر از کودکی خود فاصله گرفته و کودک نیست  و برای اینکه یک هویت سالم به دست بیاورد ، نیاز به استقلال بیشتری دارد. برخی از والدین هرگز نمی‌خواهند این موضوع را بپذیرند و مدام با فرزند خود شبیه یک کودک خردسال رفتار می‌کنند و فکر می کنند فرزندشان هنوز بزرگ نشده و نمی تواند از خود استقلالی داشته باشد.

 این کار می‌تواند آسیب‌های زیادی را در مسیر رشد روانی نوجوان به همراه بیاورد و باعث شود که او به  نوجوانی وابسته به پدر و مادر و یا اطرافیان تبدیل شود و یا اینکه نتواند شخصیت خود را پیدا کند و در فرایند هویت‌یابی دچار بحران و سردرگمی می شود.

برای پیشگیری از این موضوع لازم است که والدین در این دوران فضای آزادانه بیشتری در اختیار نوجوان قرار دهند تا او بتواند با جهان پیرامون خود ارتباط بیشتری برقرار کند.

 البته این موضوع به این معنا نیست که والدین نظارت خود را به طور کامل قطع کنند. اتفاقاً در دوره نوجوانی نظارت والدین بر رفتار فرزندباید بیشتر باشد ؛اما لازم است که این کنترل و نظارت به طور غیرمستقیم باشد و نوجوان از رفتار پدر و مادرش بفهمد که به توانایی‌های او اعتماد و اطمینان کافی دارند.

والدین تاثیرگذاری کلام خود را زیاد کنند

یکی از نکاتی که والدین در تربیت نوجوان باید به آن دقت کنند این است کاری کنند که صحبت های آنها با نوجوان تاثیر زیادی بر رفتار آنها بگذارد. البته برخی از پدر و مادرها دائماً در حال نصیحت فرزند نوجوان خود هستند و یا دائما از کارهای مختلف او انتقاد می‌کنند.

 این شیوه رفتاری باعث می‌شود که اثرگذاری کلام آن‌ها کم شود و تذکرهای مهم آن‌ها در بین انتقادها و نصیحت‌های آنها گم شود. در نتیجه فرزندان این تذکرهای مهم  را پشت گوش می‌اندازند و بیشتر در معرض آسیب‌های مختلف قرار می‌گیرند.

والدین باید تلاش کنند تا در این دوران صبر و تحمل خود را زیاد کنند کمتر از نوجوان خود انتقاد کنند .این کار باعث می‌شود که نوجوان ارزش بیشتری برای توصیه‌های پدر و مادرش قائل شود و به احتمال بیشتری به آن‌ها عمل کند. از جمله مسائل ضروری که لازم است والدین در مورد آن‌ها به نوجوان تذکر بدهند ؛ این است که آنها را از رفتارهای پرخطر جنسی ، مصرف مواد مخدر یا مشروبات الکلی و سایر رفتارهای خود آسیب‌رسان آشنا کنند.

برقراری ارتباط خوب با دوستان نوجوان

یکی دیگر از موارد مهم در تربیت نوجوان این است که والدین باید هنگام تربیت نوجوان خود ارتباط خوبی با دوستان او برقرار کنند. گروه دوستان در دوره نوجوانی از اهمیت بسیار زیادی دارد. این مسئله برای بسیاری از والدین موضوعی نگران کننده است چرا که احساس می‌کنند تربیت فرزندشان از دست آن‌ها خارج شده و باعث می‌شود که احتمال درگیر شدن نوجوان در آسیب‌های اجتماعی زیاد شود.

به همین دلیل بسیاری از والدین  اجازه نمی دهند که فرزندشان با گروه های دوستان معاشرت داشته باشند و از داشتن گروه های دوستانه آنها را منع می کنند و به این ترتیب جنجال‌های مختلفی را در این زمینه به راه می‌اندازند. ولی متأسفانه این رفتارها نه تنها نوجوانان را از گروه‌های دوستی دور نمی‌کند بلکه تمایل آن‌ها را برای حفظ این روابط افزایش می‌دهد.

به همین خاطر والدین اگر نگرانی های زیادی درباره گروه های دوستی نوجوان خود دارند باید تلاش کنند تا به جای اینکه برای فرزندشان محدودیت ایجاد کنند ،با دوستان او ارتباط مثبتی برقرار کنند. برای مثال می‌توانند گاهی آن‌ها را برای یک وعده غذایی مهمان کنند و ساعاتی را در جمع آن‌ها بگذرانند. این کار به پدر و مادر  کمک می‌کند تا بتوانند دوستان فرزند نوجوان خود را بهتر بشناسند و به این ترتیب نظارت و کنترل بیشتری نیز روی رفتارهای آن‌ها داشته باشند. همچنین این رفتار به نوجوان نشان می‌دهد که پدر و مادرش برای علائق او احترام قائل هستند در نتیجه می‌تواند ارتباطات میان والدین و نوجوان را تقویت کند و تأثیرگذاری کلام را افزایش دهد.

 کمک کردن به نوجوان در پیدا کردن یک محرک یا اشتیاق درونی

یکی دیگر از مواردی که والدین باید به آن توجه کنند این است که در پیدا کردن یک محرک یا اشتیاق درونی به آنها کمک کنند. مواردی مثل فعالیت‌های ورزشی، موسیقی،‌ هنری، بازیگری، حضور در گروه‌ جوانان، داوطلب شدن برای برنامه‌های مختلف یا حتی کارهای پاره‌وقت و… می‌توانند نوجوان را از دردسر دور نگه دارند. این به آن معنا نیست که والدین تمام زمان آنها را با فعالیت‌های فوق‌برنامه پر کنند یا آنها را مجبور کنند تا در برنامه‌هایی شرکت کنند که علاقه‌ای به آن ندارند.

والدین نباید تصور کنند که اگر نوجوان آنهاعضو تیم فوتبال باشد و یا در موسیقی شرکت کند، پس قطعا هیچ اشتباهی مرتکب نمی‌شود، اما نوجوانی که علاوه‌برپدر و مادر، در برابر معلم‌ها، مربیان، هم‌تیمی‌ها یا کارفرما پاسخگو و مسئول است، کمتر از دیگران دچار لغزش می‌شود. برای مثال علاقه به فعالیت‌های ورزشی باعث می‌شود که برای بسیاری از برنامه‌های درسی و غیردرسی نیز انگیزه داشته باشند و آینده‌ی خود را بر مبنای آن بسازند.

پدر و مادر باید به فرزندشان کمک کنند تا چیزی را که عمیقا به آن علاقه دارد پیدا کند و با این کار آنها را برای موفقیت آماده می‌کنند و به آنها یاد می‌دهند که یک زندگی خوب و عالی به تحصیلات آکادمیک و نمره‌های خوب در کارنامه خلاصه نمی‌شود.

آگاه کردن فرزند از خطرات این دوران

شاید دوره نوجوانی دوره خوبی برای فرزند باشد و او احساس کند که دیگر بزرگ شده و از کودکی و خردسال بودن در آمده است، اما باید متوجه خطرات این دوران هم باشد. در دوره نوجوانی روحیه ریسک پذیری و هیجان خواهی در نوجوان زیاد می شود. همین هیجان خواهی و ریسک پذیری باعث می شود که نوجوان در رفتار های پرخطر درگیر شود.

به همین خاطر لازم است که پدر و مادر به عنوان والدین در فضایی صمیمانه در مورد خطراتی همچون عوارض مصرف مواد مخدر، الکل و خطرات ناشی از داشتن روابط جنسی محافظت نشده به فرزندشان اطلاعات دهند تا او از سر ناآگاهی دچار مشکلات جبران‌ناپذیر نشود.

افزایش دانش خود درباره تکنولوژی

والدین برای تربیت نوجوان خود باید دانش خود درباره تکنولوژی را افزایش دهند. در واقع نوجوانان اولین کسانی هستند که به سمت تکنولوژی و  شبکه‌های جدید اجتماعی می روند به همین خاطر پدر و مادر هم باید دانش خود را در این زمینه زیاد کنند تا اگر یک زمانی دیدند که فرزندشان در حال کار کردن با گوشی موبایل است ولی با کسی صحبت نمی کند، بدانند که در حال چت کردن است.

از آنجایی که در زمانها قدیم والدین با تلفن ارتباط برقرار می کردند، امروزه نوجوان آنها با پیام دادن در توییتر،‌ اینستاگرام ، واتساپ و ... با دیگران ارتباط برقرار می‌کند.

آنها فقط کمی پنهان‌کار هستند. به‌همین‌دلیل باید والدین بدانند که نوجوانشان از چه چیزهایی استفاده می‌کنند و تلاش کنند به شبکه‌های اجتماعی آنها وارد شوند. در این شبکه‌ها با آنها دوست شوند و دوستان آنها را نیز دنبال کنند. کامنت‌های آنها در اینستاگرام را بخوانند.

 همچنین بهتر است توییت‌هایشان را کنترل کنند. چه کسانی را فالو کرده‌اند؟ چه چیزهایی را به‌اشتراک می‌گذارند؟ چه اپلیکیشن‌هایی را دانلود می‌کنند؟ رمزهای عبور آنها را بدانند و گاهی‌اوقات از آنها بخواهند که پیام‌هایشان را به آنها نشان دهند.

والدین با بزرگ شدن فرزندان‌ متوجه می‌شوند که نیازی به کنترل پیام‌های خصوصی آنها ندارند. بااین‌حال،‌ نوجوان  به‌خوبی می‌داند که پدر ومادرش این حق را دارند که بخواهند پیام های خصوصی او را کنترل کنند. از همه مهم‌تر اینکه، والدین باید علاقه‌ی خود را به برنامه‌ای که از آن استفاده می‌کنند نشان دهند؛ آنها هم متقابلا جدیدترین اپلیکیشن‌های جالب را با پدر و مادر به‌اشتراک می‌گذارند.

 آشنایی با تکنولوژی و افزایش اطلاعات درباره‌ی آن یکی از روش‌هایی است که می‌تواند پدر و مادر را به فرزندشان نزدیک کند؛ چراکه یکی از علایق مشترک آنها محسوب می‌شود.

الگوی رفتاری مناسب برای فرزند خود باشید

مهمترین نقش را در این دوران ، والدین دارند. آنها باید برای نوجوان خود الگوی مناسبی باشند. اگر به دنبال این هستند که فرزندشان در زندگی معیارهای اخلاقی و رفتاری مناسبی را در پیش بگیرد لازم است که بتوانند خودشان نقش یک الگوی مناسب را برای او بازی کنند.

نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که میزان تأثیرگذاری رفتار پدر و مادربه عنوان والدین قابل مقایسه با سخنان آنها نیست. به عبارت دیگر هرچقدر راجع به ارزش‌ها و اخلاقیات برای فرزند صحبت کنند به اندازه عمل کردن به آن‌ها تأثیرگذار نخواهد بود.مثلا اگر پدر یک خانواده خودش مواد مخدر استفاده کند ، دیگر صحبتهای او با فرزند نوجوانش درباره خطرات مصرف مواد مخدر تاثیری نخواهد داشت و  قطعا این نوجوان به حرفهای پدرش دراین زمینه گوش نمی کند.

 مجبور کردن نوجوان برای اختصاص دادن زمانی برای خانواده

یکی دیگر از نکاتی که والدین در تربیت نوجوان باید به آن توجه داشته باشند این است که آنها را مجبور کنند زمان‌هایی را به خانواده اختصاص دهند.در حقیبقت این نکته، اهمیت روابط خانوادگی را می رساند.

 والدین باید از نوجوان خود بخواهند زمان‌هایی را با خانواده‌ سپری کند. از او بخواهند که خانواده را در اولویت اصلی خود قرار دهد. گاهی‌اوقات اجازه دهند در اتاق خود بماند و برخی مواقع هم از او بخواهند در فعالیت‌های خانوادگی شرکت کند.

 او یک نوجوان درحالِ رشد است، اما نباید فراموش کند که عضوی از یک خانواده است. زمان‌هایی که با خانواده سپری می‌شود، برای همه‌ی فرزندان در تمامی سنین اهمیت زیادی دارد؛ حتی اگر والدین مجبور شوند که گاهی‌اوقات آنها را وادار کنند.

 به فرزند اجازه دهید به تنهایی تصمیم گیری کند

 همان‌طور که فرزند نوجوان بزرگ می‌شود و تغییر می‌کند، پدر و مادر هم باید بزرگ شوند و تغییر کنند. آنها باید به فرزندشان اجازه دهند که مسئولیت‌های بیشتری را به‌عهده بگیرد و به‌تنهایی تصمیم‌گیری کند و که اعتماد پدر و مادر و اطرافیان را جلب کنند.

 والدین باید یاد بگیرند که به فرزند خود "بله" بگویند ، گاهی‌اوقات مسائل را برای آنها نادیده بگیرند و یک گام به عقب بردارند. به توانایی فرزندشان در یادگیری ایمان داشته باشند و اجازه دهند که اوضاع را کنترل کند. برای مثال آموزش رانندگی را تصور کنید؛ در این شرایط والدین باید کاملا به او اعتماد کنند. والدین نمی دانند که نوجوان  به‌تنهایی چطور رانندگی می‌کند، اما بدانند که باید او را در بعضی جاها رها کنند و نادیده بگیرند و همین  رها کردن و نادیده گرفتن یکی از بخش‌های اصلی در تربیت نوجوانان و حرکت آنها به سمت بزرگسالی است.

حتی گاهی اوقات  باید اجازه دهند که فرزندشان با شکست روبه‌رو شود؛ این یکی از مهم‌ترین تعابیر بزرگ شدن است. نوجوان به همان اندازه که از موفقیت هایش درس می گیرد،شکست ها هم برایش یک تجربه می شوند . نوجوانان نیز مثل همه‌ی بزرگسالان همه‌چیز را به‌درستی درک نمی‌کنند. والدین می‌توانند با حمایت مناسب، راهنمایی و بخشش، نوجوان‌شان را به یک بزرگسال مستقل و سازنده تبدیل کنند و محض احتیاط، همیشه با فاصله‌ی مناسب برای کمک کردن آماده باشند.

---