افسانه‌های ایرانی شب یلدا و ننه سرما

قصه ها و افسانه های ایرانی سرشار از معنا و زیبایی است و داستان شب یلدا هم از این قاعده مستثنی نیست! داستان شب یلدا یا همان شب چله از ماجراهای فولکلور و سنتی ایرانی است که نسل به نسل و سینه به سینه منتقل شده و تا به ما رسیده است. 

مراسم شب یلدا فقط مختص ایرانی ها نیست!

علاوه بر ایرانیان سراسر کشور که شب یلدا را مظهری از شادی می دانستند، مردمان اقوام دیگر نیز در آخرین شب پاییز، دور هم جمع می شدند و زیبایی این شب بلند را پاس می داشتند.

فارسی زبانان کشورهای تاجیکستان و افغانستان در قرن های پیش هم شب یلدا را جشن می گرفتند و این شب میان مردمانی که با زبان پارسی سخن می گفتند نیز عزیز و حتی مقدس بوده است.

در یونان باستان نیز اگرچه دقیقاً به آخرین شب پاییز، یلدا نمی گفتند اما این شب را جشن می گرفتند و به آن جشن خداوند خورشید می گفتند. حتی گفته می شود مسیحیان سرزمین های اروپایی نیز در قرن های گذشته، آخرین شب پاییز و تولد حضرت مسیح را با یک دیگر جشن می گرفتند.مردم کشور باستانی مصر هم حدود 4000 سال قبل، به خوبی می دانستند که در این شب، مدت زمان تاریکی بیش تر از شب های قبل است و به بهانه ی این شب طولانی، تا روزهای متوالی به شادی و سرور می پرداختند.

داستان ننه سرما برای کودکان و بزرگسالان در شب چله

روزی روزگاری، ننه سرما بانوی زمستان، به همراه هوای سرد به شهر ما آمد. ننه سرما آنقدر پیر بود که انگار روی تمام موهایش برف نشسته. این مادربزرگ در آسمان زندگی می کرد و دو پسر داشت که سرما را با خود می آوردند. یکی از آن ها چله‌ کوچک و دیگری چله بزرگ.

چله‌ی بزرگ مرد مهربانی بود که از روز اول زمستان، برای ۴۰ روز بر زمین حکمفرمایی می کرد؛ اما بعد از این که حکمفرمایی چله بزرگه تمام میشد، پسر دوم ننه سرما یعنی چله کوچیکه حکمرانی خود را بر جهان آغاز می کرد. او برعکس برادرش مهربانش، بدجنس و سرد بود و با خود، برف، یخ و هوای بسیار سرد می آورد.

با این وجود، زمان فرمانروایی او کوتاه بود و تنها ۲۰ روز طول می کشید. با اینکه برادر بزرگتر به او می گفت که با دنیا مهربان باشد و اینقدر هوا را سرد نکند، گوش برادر کوچکتر بدهکار نبود.

ادامه داستان شب یلدا این طور بود که بالاخره،یک روز حاکم دیگری آمد و چله کوچیکه را در یک کوه یخی زندانی کرد. ننه سرما خیلی غمگین شد.

او به کوه رفت و با نفس گرمش برف و یخ را آب کرد تا پسرش را آزاد کند. او سرانجام در نبرد پیروز شد و توانست با آب کردن برف ها، پسرش را نجات بدهد. ننه سرما خوشحال و با آرامش تمام شروع به تمیز کردن خانه کرد تا همه چیز برای آمدن عمو نوروز آماده باشد. همان کسی که پیام آور بهار و سال نو است.

در اولین روز بهار، ننه سرما لباس نو پوشید، موهایش را شانه زد و منتظر شد تا عمو نوروز برسد؛ اما همان طور که منتظر بود، خوابش برد و در همین زمان بود که عمو نوروز رسید. کمی چای نوشید و شیرینی خورد؛ بعد از آن برای ننه سرما چند شاخه گل در خانه گذاشت و رفت.

وقتی ننه سرما بیدار شد، فهمید که دیدار با عمو نوروز را از دست داده است و تا سال دیگر او را نمی بیند. بعضی می گویند که این دو گاهی یکدیگر را دیدار می کنند و در این زمان، طوفان رخ می دهد.

قصه شب چله و ننه سرما برای کودکان

یکی بود یکی نبود زیر گنبد کبود ننه سرما، سوت و کور و بی صدا پشت ابرای سیاه روی بوم آسمون نشسته بود ننه سرما چاقالو بد ادای غرغرو دُشَکِش ابر سیاه، لحافش ابر سفید ننه سرما نُه ماه از سال می خوابید وقتی که بیدار میشد پا میشد تنهایی دست به کار می شد ورد می خوند.

جادو میکرد.

هاها میکرد، هوهو میکرد.

هاها میکرد ابر سیاه پیدا میشد.

هوهو میکرد، باد می اومد، سرما می شد.

بشنوید از اون پایین توی کوه، روی زمین کلاغا غار میزدند؛ غار، غار، غار می زدند.

توی ده جار می زدند، جار، جار، جار می زدند.

ننه سرما اومده، تیک و تیک و تیک سرده هوا درها رو محکم کنین، سرما نیاد تو خونه ها کرسی ها رو علم کنین منقل ها رو روشن کنین لحافِ کرسی پهن کنین شب های چله بزرگ شب های زوزه ی گرگ.

ننه سرما ورد می خوند سنگ ها رو یخ می زد و می ترکوند می نشست چاره ی چمباره می کرد لحاف پنبه ای شو پاره می کرد پنبه ها رو مشت مشت پایین می ریخت رو زمین گوله گوله گوله برف می بارید.

منقل ها روشن می شد کرسی ها علم می شد شب یلدا می رسید، تو خونه مون غوغا می شد میوه های رنگ وارنگ همه جور، از همه رنگ پسته و آجیل شور همه چیز، از همه جور شب یلدا همگی بیدار می موندیم میوه و آجیل می خوردیم شعرای قشنگ مو خوندیم شب های چله کوچیک شب های تخمه شکستن، چیک و چیک.

شب های قصه های قشنگ قشنگ قصه های رنگ به رنگ قصه ی دیو و پری قصه ی خروس زری قصه ی بز روی بوم قصه دختر شاه پریون؛ کم کمک زمستون هم سر می اومد ننه سرما اون بالا با دلخوری زار و زار گریه می کرد مثل ابرای بهار گریه می کرد.

صدای پای بهار یواش یواش نزدیک می شد ننه سرما اون بالا بوی بهار رو می شنید دست می برد به گردنش زنجیر مورارید شو رو می کشید، پاره می کرد همه مرواریداش روی اون دهکده ی کوچیک و زیبا می بارید اما از، مرواریدم کاری از پیش نمی رفت.

صدای پای بهار دیگه نزدیک شده بود سبزه ها از زیر خاک سر میزدن آسمون غرومب غرومب صدا میکرد باد و بارون همه جا غوغا میکرد بعدش هم خورشید خانوم در می اومد.

ننه سرما خوابالو کوله بارو بر میداشت سر به صحرا می گذاشت همه ی مردم ده شاد می شدن از غم آزاد می شدن زن و مرد و بچه و پیر و جوون دست به دست هم دادن همگی شادی کنون میزدن، میرقصیدن ای باهار، آهای باهار اومدی، خوش اومدی صفا آوردی خیلی وقته که همه منتظریم.همگی چشم به دریم که بهار از راه بیاد، ازون ور دنیا بیاد غنچه ها باز بشن همه ی مردم ده دست به دست هم بدن مشغول کار بشن بازم بهار شد آدما شد فصل کشت گندما عید اومد و عید اومد سکه و سیب و سنبل سبزه و سنجد و گل اسفند دونه دونه اسفند سی و سه دونه باز بوی خوب پونه عطر گل بابونه نه چک زدیم نه چونه بهار اومد به خونه.

قصه لحاف ننه سرما؛ برای کودکان

یکی بود یکی نبود زمستون بود و هوا سر بود. ننه سرما کجا بود؟ تو آسمون.چی کار میکرد؟ تند و تند لحافشو توی هوا می تکوند.

ننه سرما لحافشو تکون میداد اما نمیدونست که لحافش سوراخه و پنبه ها ریزه ریزه از اون بیرون میریزن، طفلکی ننه سرما، ننه سرما لحافو می تکوند و پنبه ها همینجوری از سوراخ لحاف پایین میریختن.

ننه سرما همینطوری که داشت لحافشو می تکوند یه دفعه حس کرد لحاف تو دستش سبک شده. همه پنبه ها پایین ریخته بود و لحاف خالی خالی شده بود.

ننه سرما از آسمون به زمین نگاه کرد.پنبه ها از آسمون به زمین میومدن و روی زمین میشستن. از اون طرف روی زمین کلاغا و خرگوشا روی پنبه ها می دوییدنو با خوشحالی فریاد میزدن: ریزه ریزه این برف آسمونه که داره میریزه، آخ جون برف آخ جون برف.

ننه سرما گفت: ای وای ریزه ریزه این پنبه لحاف منه که پایین میریزه؟ حالا چی کار کنم؟ بدون لحافم چه جوری بخوابم؟ ننه سرما یه کم فکر کردو بعد تکه ابر سفیدی رو روی شونه انداختو از آسمون پایین اومد.

زمین پر از برف بود و همه جا سفید سفید شده بود. ننه سرما دستشو دراز کرد تا برفارو جمع کنه که یه دفعه تق کمر ننه سرما درد گرفت.

ننه سرما آهی کشید و گفت :تق تقه پنبه حالا چه وقت کمر درده. حالا چی کار کنم؟ چطوری لحافمو پر از پنبه کنم؟ وبا غصه به درختی نگاه کرد. یه کلاغ و یه خرگوش که مشغول بازی رو برفا بودن ننه سرمارو دیدن.

کلاغ گفت: قار قار سلام شما کی هستین؟ نکنه جادوگرین؟ قار قار.
ننه سرما خندیدو گفت: سلام من ننه سرما هستم جادوگر نیستم اینا هم پنبه های لحاف منه که ریخته روی زمین.

خرگوش گفت: چی؟ پنبه های لحاف؟
ننه سرما گفت: بله اومدم پنبه هارو جمع کنم که یه دفعه کمرم درد گرفت نمیدونم امشب بدون لحافم چطوری بخوابم.

کلاغ و خرگوش که دیدن ننه سرما ناراحته کمی فکر کردن، بعد کلاغ پرید روی درختو خرگوشم دویدروی تپه.کلاغ هر چی برف روی شاخه درختا بود به زمین انداخت و به ننه سرما داد.

خرگوشم هر چی برف روی تپه بود جمع کرد و برای ننه سرما آورد، کیسه ننه سرما پر از برف شد. ننه سرما سوزن و نخی برداشت و سوراخ لحافو دوخت، دوخت و دوخت.

بعد لحافو روی شونش انداختو گفت: شما بچه های مهربونی هستین، از اینکه کمکم کردین که لحافمو پر از پنبه کنم ازتون ممنونم. بعد ننه سرما با لحاف برفیش بالا پرید و دوباره به آسمون برگشت.روز بعد همه با آواز چندتا پرنده از خواب بیدار شدن. بهار اومده بود و زمینو سبز کرده بود. خورشید به همه جا می تابید و گرما میداد. همه به آسمون نگاه کردن.ننه سرما تو آسمون زیر لحاف پنبه ایش به خواب رفته بود.

---