پیشوازهای یلدایی

شب یلدا بلندترین شب سال که به زمان مابین غروب آفتاب از تاریخ 30 آذر یعنی آخرین روز پاییز تا طلوع آفتاب 1 دی ماه یعنی نخستین روز زمستان مربوط می شود مصادف با انقلاب زمستانی در نیمکره شمالی می باشد به همین علت از آن تاریخ به بعد طول شب کوتاه تر و طول روز بیشتر می شود.
شب چله طولانی ترین روز سال
این جشن که یکی از کهن ترین جشن های ایران زمین است؛ شب چلّه نیز گفته می شود. واژه چلّه برگرفنه از چهل، مخفّف (چهله) و نشان دهنده گذشت یک دور زمانی معیّن و نه الزاماً چهل روز است. چلّه زمستان همان چلّه بزرگ است و گاه کنایه از سرمای سخت می باشد. چلّه، دو موقعیت گاه شمارانه در طول یک سال خورشیدی، یکی در آغاز تابستان (تیرماه) و دیگری در آغاز زمستان (دی ماه) است که هر یک متشکل از دو بخش بزرگ (چهل روز) و کوچک (بیست روز) است. چلّه بزرگ زمستان، از آغاز زمستان که برابر است با آغاز دی ماه شروع می شود و مدت آن چهل روز است و چله کوچک زمستان از شب دهم بهمن ماه تا پایان بهمن ماه که مدت آن بیست روز است. واژه چلّه با کلمه زایش و ولادت در ارتباط است. در واقع در شب چلّه نیز انتظار زایش خورشید به پایان می رسد و تکامل صورت می گیرد.