چرا حضرت علی(ع) حکومت را پذیرفت؟

در سیزده سال حکومت عثمان بر دلیل سیاستهای غلط در اداره حکومت، جامعه اسلامی دچار آشوب بود.بعد از کشته شدن عثمان و در آن جوّ آشفته، عدّه ای به خلافت چشم دوخته بودند.

ولی در آن میان برخی بر این عقیده بودند که امور خلافت را باید به دست کسى سپرد که حقیقتا از عهده انجام آن بر آید و تنها فردی که برای خلافت مورد تایید مهاجران، انصار و انقلابیان بود، حضرت علی(ع) بودند. قدرت انقلابیان و همراهی افکار عمومی، زمینه ای را به وجود آورد تا صحابیان رسول خدا و حتی تعدادی که خود در پی منصب خلافت بودند، به همراه مردم به درِ خانه علی(ع) رفته و از او تقاضا کنند که خلافت را بپذیرد.

امام، ورود جمعیت به سوی منزل خود را این گونه توصیف کرده است: ناگهان دیدم مردم از هر سو به من روی آوردند، زنجیروار به سوی من هجوم آوردند و بر سرم ریختند تا جایی که حسن و حسین، زیر دست و پا افتادند و دو طرف جامه من پاره شد.

آنچه مسلّم است اینکه امام علی(ع) در اندیشه سلطه بر مردم نبود؛ بلکه امام، به حکومت، چون ابزاری برای استواری حق و گسترش عدل و اقامه قسط می نگریست، از این رو از پذیرش خلافت، خودداری می کرد تا مگر در آینده، حجّتی باشد در برابر سرکشیها.حضرت می فرماید: مرا واگذارید و دیگری را بجویید که ما به استقبال کاری می رویم که چهره ها و رنگهای گوناگونی دارد و دلها در برابر آنها نایستد و خِردها در برابر آنها پایدار نماند.

افقهای روشن را ابرها گرفته و راه، گم شده است، و این را بدانید که اگر من به دعوت شما پاسخ دهم و خلافت را بپذیرم، آنچه را خودم می دانم، انجام خواهم داد و به سخن گوینده شما و سرزنش کننده، گوش نخواهم داد و هر چه را بر طبق علم و فهم خود تشخیص دادم، بدان عمل خواهم کرد، و اگر مرا وا گذارید، همچون یکی از شما هستم و برای کسی که کار خود را به او می سپارید، بهتر از دیگران فرمانبردار و شنوایم. من اگر وزیر شما باشم، بهتر است تا امیر شما باشم.

امام علی(علیه السلام) می دانست که اجرای عدالت علوی و آموزه های نبوی، مخالفانی چون ناکثین، قاسطین و مارقین به وجود خواهد آورد.

پس از پافشاری مردم و اکراه  امام علی(علیه السلام) در پذیرش خلافت، حاضران گفتند: تو را رها نمی کنیم تا با تو بیعت کنیم. بنابراین،امام علی(علیه السلام) فرمود: بیعت باید در مسجد صورت گیرد؛ زیرا که بیعت با من نباید پنهانی باشد و بدون رضایت توده مردم نیز نمی پذیرم.

بعد از آن، امام به سوی مسجد رفت و مردم در آنجا با وی بیعت کردند. نوشته اند اوّلین کسانی که با امام علی(علیه السلام) بیعت کردند، ابتدا طلحه و سپس زبیر بودند. مردی از حاضران به نام حبیب پسر ذؤیب، بیعت کردن طلحه را که دستش فلج بود، به فال بد گرفت و گفت: خدا عاقبت این بیعت را به خیر کند! نخستین دستی که با امام علی(علیه السلام) بیعت کرد، معیوب بود. این کار به پایان نخواهد رسید.

بدین ترتیب، اکثر قریب به اتّفاق جامعه، فعّالانه در انتخاب او شرکت کردند و پس از انتخاب، با او بیعت نمودند و فقط سه نفر از قریش با او بیعت نکردند که عبارت بودند از: مروان بن حکم، سعید بن عاص و ولید بن عقبه.

اسباب پذیرش حکومت توسط حضرت علی(ع)

خواندن به سوی حق: اى جان هاى گوناگون و دل هاى پراكنده كه بدن هاشان حضور دارد و خِرَدهایشان از آنها غایب است! شما را به حق مى خوانم، ولى از آن مى گریزید، چنان كه بزغالگان از بانگ شیرِ غرّان مى گریزند. دور است كه با شما پایه هاى عدل را به پا دارم یا كژى هاى حقیقت را راست كنم!

اصلاح شهرها: بار خدایا! تو مى دانى كه آنچه از ما سر زد، رقابت در سلطنت (و حكومت و آرزوى زیادىِ مال دنیا نبود؛ بلكه (بدان جهت بود) تا نشانه هاى دینت را بازگردانیم و اصلاح را در شهرهایتْ آشكار سازیم تا در سایه آن، بندگان ستمدیده ات امنیت پیدا كنند و حدودِ معطّل مانده، اقامه گردد.

هدایت گمراهان: امام على علیه السلام در یکی از حکمت ها می فرماید: بار خدایا! تو مى دانى كه من در پىِ زمامدارى و حكومت و برترى جویى و ریاست نبودم؛ بلكه تنها در پىِ اقامه حدود و اجرا كردن شریعت، نهادن امور بر جاى خود، رساندن حقوق صاحبان حق، حركت بر روش پیامبرت و هدایت گمراهان به نور هدایت بودم.

مبارزه با ستمگری: بیعت شما با من، ناگهانى و بى اندیشه نبود و انگیزه من و شما هم یكى نیست. به درستى كه من شما را براى خدا مى خواهم و شما مرا براى خودْ مى خواهید.

بار خدایا! تو مى دانى كه من در پىِ  زمامداری و حكومت و برترى جویى و ریاست نبودم؛ بلكه تنها در پىِ اقامه حدود و اجرا كردن شریعت، نهادن امور بر جاى خود، رساندن حقوق صاحبان حق، حركت بر روش پیامبرت و هدایت گمراهان به نور هدایت بودم.

ترس بر دین: در خطبه ای از ایشان آمده است: مردم بر عثمان شوریدند و - در حالى كه من كناره گیر بودم، او را به قتل رساندند. سپس با (وجود) كراهت من، مرا به حكومت رساندند. اگر ترسِ بر دین نبود، آنان را اجابت نمى كردم.شایستگی امام برای حکومت: امام على علیه السلام در نامه ای به كوفیان فرمود: «خداوند آگاه است كه چاره اى جز پذیرش حكومت نداشتم و اگر شایسته تر از خود را مى یافتم، در این امر، پیش قدم نمى شدم.

حفظ کتاب خداوند: سوگند به خداوند كه بر خلافتْ اقدام نكردم، مگر از ترس آن كه بُزى نَر، از بنى امیّه بر آن چنگ اندازد و كتاب خداوند را بازیچه سازد.

سوالات درس پیام آسمانی پایه هفتم

- چرا حضرت علی (ع) حکومت را پذیرفت؟
برای ایجاد عدالت و  مساوات در بین مردم.             
عهدی که خداوند از آگاهان جامعه گرفته است.

- حضرت علی (ع) بعد از تقسیم بیت المال، چه می کرد؟
در همان محلّ بیت المال به نماز می ایستاد و پس از آن با خدا مناجات می کرد.

- حضرت علی (ع) در مناجاتش با خدا ( پس از تقسیم بیت المال ) چه می گفت؟
خدایا، من به امر تو این چنین مساوات را رعایت می کنم و به دقّت به حساب بیت المال رسیدگی می کنم تا از حساب سخت روز قیامت و عذاب دردناک آن در امان باشم.

- چند نمونه از عدالت خواهی حضرت علی (ع) را بنویسید.
در رعایت عدالت و مساوات بین مسلمانان ، هیچکس را بر دیگری برتری نمی داد.
در حقوق عمومی و مسائل اجتماعی، با خانواده و نزدیکان خود نیز مانند مسلمانان دیگر رفتار می کرد.
در هنگام تقسیم بیت المال همه چیز را به دقّت و به صورت مساوی میان تمامی مسلمانان تقسیم می کرد.

- حضرت علی (ع) در رابطه با دلیل پذیرش حکومت ، چه فرمودند؟
اگر خداوند از آگاهان عهد و پیمان نگرفته بود که در برابر شکم بارگی ستمگران، و گرسنگی مظلومان، سکوت نکنند. (حق مظلوم را از ظالم بستانند و به او بازگردانند) حکومت بر شما را رها می کردم و آنگاه می دیدید که (مقام های) دنیایی شما نزد من از عطسة بزی بی ارزش تر است.

- آیه « وَ مِنَ النّاسِ  مَن یَشری َنفسَهُ ابتِغاء مَرضاتِ ا........ » در رابطه با کدام گزینه نازل شد؟
1- لیله المبیت                                             
2- جنگ خندق( خیبر)                    
3- جنگ اُحُد                                                   
4- کشتن عمر بن عبدود           - فداکار ،  کسی است که برای خدمت به ........ از مال و سلامتی و خانواده و حتی جان خود می گذرد.
1- کشورهای دیگر                                          
2- مردم جامعه ی خود               
3- دین خدا                                                       

---