ماجرای حدیث ثقلین چیست؟

حدیث ثقلین یکی از احادیث مهم در میان شیعیان است، این حدیث در اثبات امامت ائمه اطهار (ع)  بیان شده و به تبیین جایگاه و ارزش قرآن و ائمه اطهار پرداختهاستو

در این حدیث آمده؛ مؤمنان برای اینکه دچار گمراهی نشوند، باید به دو چیز متوسل شوند و آن را راهنمای خود بدانند، یکی کتاب قرآن و دیگری اهل بیت پیامبر (ص) است.

حدیث ثقلین چیست و چه می‌گوید؟

حدیث ثقلین یکی از احادیث مشهور پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) است. نام حدیث را به دلیل وجود کلمه “ثقلین” در متن روایت، حدیث ثقلین می‌گویند و ثقلین به معنای دو شیء گران بها است.

این حدیث با اختلافات اندکی در متن، بارها توسط علمای تشیع و تسنن نقل شده است تاجایی که آن را از احادیث متواتر دانسته‌اند. این حدیث از اصحاب رسول خدا (صلى الله علیه و آله) نقل شده و طی سیزده قرن تعداد ۱۵۰ نفر از علمای اهل سنت آن را در آثار خود بیان کرده‌اند.

آشنایی با حدیث ثقلین

احادیث زیادی در بر حق بودن امامت و ائمه اطهار و چهارده معصوم (ع) وجود دارد. در این میان یکی از احادیث مشهور"حدیث ثقلین" است.

این حدیث از چند نظر برای شیعیان و اثبات امامت امام علی (ع) و دیگر امام های شیعه، از درجه اهمیت بالایی برخوردار است.

- این حدیث از زبان خود پیامبر نقل شده و طبق روایات و اسنادی که وجود دارد، در آن هیچ جای شک و تردیدی باقی نمی ماند.- در متن این حدیث به طور مشخص به اهل بیت پیامبر اشاره شده و گفته شده که اگر می خواهید راه هدایت را پیدا کنید، باید در کنار قرآن از حضور اهل بیت پیامبر بهرمند شوید.

زمان و مکان نقل حدیث

در اینکه چه زمانی حدیث ثقلین از زبان پیامبر اکرم (ص) نقل شده و به گوش مسلمانان و صحابه رسیده است، شک و تردیدهای بسیاری وجود دارد.

یکی از روایت های متداول درباره زمان نقل این حدیث از ابن حجر هیتمی است. به گفته او، پیامبر اسلام (ص) حدیث ثقلین را در زمان بازگشت از شهر مکه و در حالی که در مسیر طائف بودند بیان کرده است.

البته با توجه به اینکه روایت های متفاوتی از مکان و زمان نقل این حدیث وجود دارد، می توان چنین برداشت کرد که به خاطر اهمیت موضوع، حضرت محمد (ص)، در روزهای واپسین عمر خود در زمان های متفاوت و به طور مکرر این حدیث را بیان می کرده است.

در حقیقت پیامبر(ص) در پی این بوده که جایگاه کتاب آسمانی و اهل بیتش را در دل مؤمنان واقعی تثبیت کند.

- در آخرین حج و در روز عرفه، زمانی که پیامبر بر شتر سوار بود.
- در روز غدیر خم و زمانی که پیامبر به ایراد حدیث غدیر خم نیز پرداختند.
- در برگزاری نماز جمعه و پس از خواندن دوباره حدیث غدیر خم.
- در واپسین روز از ایام تشریق و در زمان نماز جماعت در مسجد خیف.
- در واپسین خطبه ای که برای مسلمانان ایراد کردند.
- در آخرین روزهای زندگی و در حالی که اهل بیتش را دور خود جمع کرده بود.

حدیث ثقلین یکی از احادیث مهم در اثبات امامت ائمه اطهار (ع)

یکی از دلایل اهمیت حدیث ثقلین این است که به طور مکرر در منابع متفاوتی از زبان پیامبر اکرم (ص) نقل شده است. ضمناً این منابع هم شامل منابع و کتاب های شیعه می شود. (شامل منابع و کتاب های اهل تسنن.)

پس می توان نتیجه گرفت که حدیث ثقلین در هر حال مورد قبول تمام شیعیان و اهل تسنن است. با این تفاوت که تفسیرها کمی با هم تفاوت داشته و همین موجب اختلاف است. یکی از دلایل اهمیت حدیث ثقلین این است که به طور مکرر در منابع متفاوتی نقل شده است.حدیث ثقلین در منابع متفاوت شیعه و سنی به چند شکل متفاوت بیان شده، ولی مفهوم حدیث یکسان بوده و همان منظور اصلی را می رساند. یکی از کتاب های معتبر شیعه، اصول کافی از شیخ کلینی است. این کتاب را اصطلاحاً یکی از کتاب های چهارگانه یا همان کتب اربعه می خوانند؛ در این کتاب حدیث ثقلین به شکل زیر آورده شده است:

نقل حدیث ثقلین در اصول کافی

متن حدیث: من(پیامبر اکرم (ص) در بین شما مسلمانان دو چیز باقی می گذارم. که اگر به آن دو تمسک بجویید، هیچ وقت دچار گمراهی نخواهید بود.

یک کتاب خدا(قرآن کریم) و دو، اهل بیت من که همان عترت من هستند. ای مردم به گوش باشید. من برای شما گفته بودم که شما در حوض کوثر بر من وارد خواهید شد. و آن روز من از چگونگی رفتار شما با این دو امانتی با ارزش پرسش خواهم کرد: کتاب خدا قرآن و اهل بیتم. 

حدیث ثقلین به نقل از سنن نسائی

یکی از علمای مهم اهل سنت، احمد بن شعیب نسائی است که کتابی ارزشمند به نام سنن نسائی دارد. در این کتاب نیز حدیث ثقلین نقل شده و آمده است. البته در برخی جزئیات با آنچه در کتاب اصول کافی آمده متفاوت است؛ ولی محتوای آن دقیقاً مشابه حدیث نقل شده در اصول کافی است. در ادامه برای آشنایی شما این حدیث را از کتاب سنن نسائی نیز آورده ایم.

متن حدیث: اکنون که زمان مرگ من فرا رسیده (نزدیک شده)، من(پیامبر) برای شما مسلمانان دو چیز با ارزش به امانت می گذارم. که یکی از آن دو بر دیگری برتری دارد: یک قرآن (که کتاب خداست) و دیگری اهل بیتم را، که عترت من به شمار می آیند. پس نگاه کنید که چطور با آن ها برخورد می کنید. زیرا این دو هرگز از هم جدا نخواهند بود و در جوار حوض کوثر بر من دوباره وارد خواهند شد. 
 

مواردی که از حدیث ثقلین استنباط می شود

در بحث هایی که درباره اثبات امامت می شود، یکی از معتبرترین حدیث ها حدیث ثقلین است. از این حدیث چند موضوع را می توان استنباط کرد.

پیروی کامل از عترت: پیروی از عترت و اهل بیت در کنار پیروی از قرآن آمده و به همان اندازه اهمیت دارد.

عصمت عترت: چون اهل بیت در کنار و موازات قرآن قرار گرفته، می توان نتیجه گرفت که ناپاکی و اشتباه در کار اهل بیت نیز راه ندارد و آن ها از هر خطا و اشتباهی به دور هستند.ادامه دار بودن امامت: با توجه به متن حدیث، امامت مؤمنین ادامه دار بوده و تا روز قیامت متوقف نمی شود.

طبق روایات تشیع و منابع دست اول اهل سنت، پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله) امت را بعد از خویش به دو چیز گران بها یعنی کتاب خدا و اهل بیت و عترت خویش سفارش کردند و راه هدایت را در تبعیت از این دو ثقل دانستند.

---