آموزش نه گفتن به کودک

" نه گفتن" مهارتی است که والدین باید از همان دوران کودکی آن را به فرزند خود آموزش دهند تا در زندگی آینده دچار مشکل نشود.توانایی "نه گفتن "کودک به این معنا نیست که آنها به هر چیزی "نه "بگویند، بلکه آنها یاد می گیرند که مجبور نیستند کاری را که راحت نیستند را انجام دهند و باید در موقعیت هایی که آنها را ناراحت می کند، بدون هیچ حرفی نه بگویند.  آموزش این مهارت به کودک کار آسانی نیست و نیاز به صبر و حوصله ی پدر و مادر دارد.

 در واقع نه گفتن فرزند در زمان کودکی به او کمک می کند تا در آینده هم نسبت به کارهایی که او را ناراحت می کند و دوست ندارد که انجام دهد ، به راحتی نه بگوید.در واقع این کودکان در سال های جوانی بدون اینکه ترس از قطع شدن رابطه و یا طرد شدن به خواسته دوستی که به او سیگار تعارف می کند، را داشته باشند ، نه می گوید و یا در برابر توقع های نابه جای همسرش در سال های بعد بدون ترس از اینکه رابطه اش در زندگی مشترک به خطر بیفتد جواب منفی می دهد.

برخی والدین به فرزندان خود می آموزندکه همیشه باید به حرف بزرگ ترها گوش کرد و همیشه حق با بزرگ ترهاست و یک فرزند مطیع و حرف شنو را ترجیح می دهند و یا از اینکه فرزندشان در موقعیت‌های حساس مقابله و مخالفت نمی‌کند، خوشحال می شوند؛  اما در واقع، این آموزش کاملا غلط است و داشتن کودکی که هرگز مخالفت نکرده و نظر خود را بیان نمی‌کند ،آسیب‌های بزرگی در دوران نوجوانی و بزرگسالی برای او به وجود می آورد و کودک باید یاد بگیرد که گاهی هم به خواسته های دیگران «نه» بگوید چون در غیر این صورت کودک خود را تسلیم هر نوع خواسته آزاردهنده ای خواهد کرد.

درست است که کودک تا سال‌های نوجوانی توانایی و ابزاری برای مقاومت در برابر پدر و مادر خود ندارند و خواسته و یا ناخواسته از والدین اطاعت می‌کنند اما وقتی والدین برای تصمیمات و حرف خود دلیل نمی‌آورند و توضیح نمی‌دهند در آینده هم این کودکان نمی‌توانند در مواردی که با آن‌ها مخالف هستند سربلند و پیروز بیرون بیایند و نمی‌توانند هنگام نه گفتن منطق خود را بکار گیرند.

 او ممکن است در نوجوانی نتواند سیگاری را که از سوی دوستش به او تعارف شده است را رد کند و به او نه بگوید و یا زمانی‌که به سمت رفتارهای پرخطر کشیده می‌شود نمی‌تواند دلایل مخالف خود را بیان کند و بر سر آن‌ها بیاستد.

 به همین خاطر پدر و مادر باید از همان دوران کودکی نه گفتن را به کودک خود آموزش دهند ؛چون جبران آن در سالهای بالا امری دشوار و پرهزینه است و معمولاً به ندرت جواب می‌دهد.

چگونه نه گفتن را به کودک آموزش دهیم؟

برای اینکه فرزندتان بتواند نیازها و توانایی‌های خود را تشخیص دهد و در برابر موقعیت‌های دردسر ساز ایستادگی کند، باید از سنین پایین این مهارت را به او آموزش دهید  و این امر زمانی میسر می‌شود که اعتماد به‌نفس و خود باوری را در او تقویت کنید. یک فرد با اعتماد به نفس و داشتن خود باوری می‌تواند درک کند که چه زمانی نظر خود را بیان کند، در برابر چه درخواست‌هایی نه بگوید و چه افرادی را حذف کند.

 برای اینکه یک شخصیت قوی در کودک ایجاد کنید و هویت سازی کنید ؛ باید از سال‌های ابتدایی زندگی شروع کنید. بسیاری از روانشناسان سن شروع آموزش مهارت نه گفتن را ۲ سالگی می‌دانند. با آموزش رفتارهای شجاعانه مثل نه گفتن به کودک خود، می‌توانید اعتماد به نفس او را زیاد کنید. افزایش اعتماد به نفس در کودک ، باعث تقویت روابط اجتماعی و احساس رضایت و آرامش خاطر بیشتر کودک می‌شود. علاوه براین فرزند ما با کسب مهارت نه گفتن می‌تواند در برابر بسیاری از آسیب‌های اجتماعی در امان باشد.

آموزش نه گفتن به کودک ، علاوه بر اینکه اعتماد به نفس او را زیاد می کند باعث می شود در کودکانی که پرخاشگر هستند یا کودکانی که کمرو هستند و همچنین آنهایی که وسواس فکری و لکنت زبان دارند، نقص در گفتار و کودکانی که دارای فوبیای اجتماعی هستند، مفید و مؤثر می‌باشد.

 زمانی که کودک آموزش نه گفتن را یاد گرفت، یاد می گیرد که با در نظر گرفتن حقوق دیگران، خواسته ی خود را بیان کند. البته خواسته اش باید منطقی باشد و با احترام آن را مطرح کند و بتواند در برابر درخواست‌های غیر منطقی افراد بیاستد.

 مواردی که پدر و مادر در آموزش نه گفتن باید به آن توجه داشته باشند:

نداشتن رفتار دیکتاتوری

گاهی برخی از پدر و مادرها فرزند خود را  دیکتاتوری پروش می دهند و بزرگ می کنند و به این باورند که چون پدر و مادر هستند، هیچ دلیلی برای اینکه فرزندان خود را قانع کنند و علت موضوعی را برای فرزندان خود توضیح دهند وجود ندارد. فقط کافی است تشخیص دهند و بگویند نه.

 درست است که کودک شما تا سالهای نوجوانی توانایی و ابزاری برای مقاومت در برابر پدر و مادر خود ندارند و خواسته و یا ناخواسته از والدین اطاعت می کنند اما وقتی والدین برای تصمیمات و حرف خود دلیل نمی آورند و توضیح نمی دهند در آینده هم این کودکان نمی توانند در مواردی که با آنها مخالف هستند سربلند بیرون بیایند و نمی توانند هنگام نه گفتن منطق خود را بکار گیرند.

از این رو بهتر است والدین زمانی که به فرزند خود نه می گویند ، دلیل ان را هم به آنها بگویند. مثلا اگر دیروز بستنی خورده و امروز هم می خواهد و شما با آن مخالفید به او بگویید چون دیروز بستنی خوردی امروز برایت نمی خرم و با دلیا و منطق او را راضی کنید.همین جملات ساده به کودک کمک می کند تا او هم در آینده با چیزهایی که مخالف آن هست ، با منطق مخالفت کند.

آموزش نه سرنوشت ساز به کودک

 آموزش نه گفتن به کودک می تواندبرای او سرنوشت ساز باشد.در واقع اگر به کودک یاد دهید به موقع و بجا از این کلمه استفاده کند، آینده اش را بیمه کرده اید. چون با این کار باعث شده اید او فکرش را به کار بیندازد و تصمیم گیری کند . از خودش در برابر خطرات و سوء استفاده ها محافظت می کند . موفقیت بیشتری را بدست می آورد و همیشه به دنبال موقعیتی بهتر و تصمیم درست تر است و اعتماد به نفس او تقویت می شود و مستقل بودن را یاد می گیرد.

آموزش نه شنیدن

 همانطور که پدر و مادر باید به کودک خود آموزش نه گفتن را یاد بدهند، باید به او نه شنیدن را هم آموزش دهند. نه شنیدن در واقع همان احترام گذاشتن به نه گفتن دیگران است.

وقتی که کودک جواب منفی برای خواسته اش می شنود و مدام خواسته اش را تکرار می کند، والدین نباید  از سر بی حوصلگی و یا ترحم حرف و نظرشان را عوض کنند. در چنین مواقعی هر چند بار به خواسته و اصرار او جواب منفی بدهید و با رفتاری خوب و مهربانانه علتش را برای او توضیح دهید.

در اینصورت او یاد می گیرد که در صورتی که خواسته اش را تکرار کند،کسی قرار نیست حرفش را عوض کند و در صورتی که منطق و احساسش به او می گوید باید پاسخ منفی دهد و دلیلی ندارد جواب نه خود را تغییر دهد.

 در این مرحله والدین باید صبر داشته باشند و بر روی حرف خود ایستادگی کنند و تسلیم کودک نشوند. آنها اگر تسلیم کودک شوند، در واقع این باور را به او داده اند  که اگر کسی برای خواسته ای اصرار کرد باید تسلیم شود. فراموش نکنید که کودکان آینه رفتار والدین هستند.
نقش بازی کردن

یکی از بهترین شیوه های آموزش مهارت های جدید کودک و شناختن آن در زندگی واقعی، نقش بازی کردن است.  والدین برای اینکه این مهارت را بهتر به کودک خود اموزش دهند ،موقعیت های مختلفی که فرزند باید نه بگوید را بازی کنند و کودک را با فضایی که ممکن است در آن قرار بگیرد آشنا کنند تا کودک به راحتی بتواند خودش را در موقعیت قرار دهد و نه بگوید.

البته پدر و مادر باید مراقب زمان و شرایطی که "نه "می گویند باشند، و در هر زمانی این کلمه را استفاده نکنند،چون اگر مکرر و بیهوده از این کلمه استفاده کنند باعث میشود که این کلمه در ذهن کودک بی ارزش و بی اعتبار شود و همچنین این خطر را دارد که خودش هم نتواند به جا و قاطعانه از این کلمه سرنوشت ساز استفاده کند.

 مهارت های لازم برای یادگیری

والدین برای به کار بردن کلمه "نه" لازم است که مهارت هایی را به کار گیرند. درادامه برخی از آنها را بیان می کنیم:

برقراری ارتباط صحیح با کودک

پدر و مادر باید با کودک خود ارتباط صحیح برقرار کنند و حس امنیت و آرامش را به آنها القا کنند. کودک باید بداند که او از طرف پدر و مادرش بدون قید و شرط دوست داشته می‌شود و اگر مادر یا پدر، او را از رفتاری منع می‌کند دلیل بر دوست نداشتن او نیست. در حقیت کودک باید اقتدار والدین را ببیند و بداند حرف آنها عوض نمی شود. مخالفت‌های پی‌درپی حرف والدین را بی‌اثر می‌کند و حرف شنوی کودک را کم می کند.

داشتن توقع به جا از او

والدین باید توقع به جایی از فرزند خود داشته باشند و توانمندی و فهم کودک را درک کنند.در واقع کودک درک محدودی از کارها و عواقب آن‌ها دارد. گاهی نیاز است به او توضیح بیشتری دهید و خودتان را با او هم سطح بدانید.

احترام و روابط اجتماعی

مهمترین چیزی که والدین باید کودک خود آموزش دهند این است که به دیگران احترام بگذارند و در جمع با آنها خوب برخورد کنند.در حقیقت کودک باید یاد بگیرد چگونه تشکر کند، قبل از درخواست چیزی خواهش کند و در برخوردها دست بدهد. باید یاد بگیرد برای کنترل خشم و عصبانیت خود تلاش کند و خود را به جای دیگران قرار داده و برای درکشان تلاش کند.

فراهم کردن محیط امن

 والدین باید محیط امن و پرنشاطی را برای فرزند خود فراهم کنند. کودکان از طریق بازی و با آرامش فرآیند یادگیری را تکمیل می‌کنند. آموزش مهارت با استفاده از بازی می‌تواند آن را تثبیت کند و نتایج مثبتی به بار آورد.

نحوه صحیح برخورد با اشتباه کودک

 والدین باید بدانند که در مقابل اشتباه کودک ،چه برخوردی داشته باشند. اگر کودک کار اشتباهی انجام می‌دهد به جای دعواکردن او  و تنش ایجاد کردن،  با آرامش و صبر با او صحبت کنند. با دلایل منطقی و در حد درک کودک برای او بیان کنند که چرا رفتارش درست نیست و نباید آن را تکرار کند. با این کار احترام به دیگران و نحوه صحیح بحث را هم می‌آموزد.

آموزش فرهنگ عذرخواهی

یکی از مهمترین اصول در یادگیری ، آموزش فرهنگ عذر خواهی است. همیشه در یک بحث ممکن است کسی اشتباهی کند و جملاتی را بگوید که ناراحت کننده است و یا حتی برخورد فیزیکی انجام دهد؛ والدین  باید فرهنگ عذرخواهی و جبران خسارت را هم به فرزندشان بیاموزند.

نه گفتن به موقع و در جای مناسب

یکی از مهمترین کارها  در آموزش نه گفتن به کودکان این است که به موقع و درجای خود به آن‌ها نه بگوییم. همانطور که گفتیم زیاد تکرار کردن این کلمه ارزش آن را کم می کند و باعث می‌شود کم‌کم نادیده گرفته شود. کودکان دوست دارند راه بروند، محیط خود را بشناسند و چیزهای مختلفی را تجربه کنند؛ دکوراسیون منزلتان را طوری بچینید که وسایل شکستنی و خطرناک در دسترس نباشند و محیطی امن را برای تجربه کودک فراهم کنید.

---