معنی الحمدلله رب العالمین به چه چیزی اشاره دارد؟

حمد به معنای سپاس است و با شکر تفاوت دارد. اگر چه حمد و شکر در کنار هم و به یک معنا به کار میرود ، اما درست نیست چون  شکر معمولا در قبال گرفتن یک نعمت یا دفع یک نقمت ( سختی ) بکار می رود ،اما حمد اینگونه نیست یعنی موضوع شکر گرفتن و به دست آوردن است . موضوع حمد خود آن فردی است که محمود واقع می شود.

کلمه الحمد ،  از مصدر «حمد یحمد» می‌آید، الف و لام آن معرفه واستغراق و عمومیت را می رساند ، و لام برای جنس است و حرف لام در «الله» برای اختصاص است، پس معنی آن چنین است: جنس حمد یا هر حمدی مخصوص الله است.

کلمه حمد به معنای ثنا و ستایش در برابر کار خوبی است که ثنا شونده به اختیار خود انجام داده است ، برخلاف کلمه مدح. مثلا وقتی کار خوبی انجام میدهد می گوییم فلانی را به خاطر این کار، حمد و مدح کردم ولی یک گل را که خوشبو است نمی توانیم بگوییم آن گل را حمد کردیم بلکه تنها می توانیم بگوییم مدح کردیم.

پس منظور از حمد ، یعین اینکه خدای متعال  هم در برابر اسما و هم افعال جمیلش شایسته و سزاوار ستایش است. الحمد لله یعنی خداوند دارای چنان مقام جمال و جلال رفیعی است و چنان عظمتی را داردکه شایسته ی حمد و ستودن است زیرا خود شانیت خاص خودش را دارد که همه چیز و هر چیزی از او حیات و وجود گرفته است . پس حمد برای خوداست وقتی هم که با الف و لام بیاید، معنایش کمی گسترده تر میشود و اینطور معنا میشود که همه ی حمد مخصوص خداوند و برای الله است.

انسان در برابر جمال و كمال و زیبایی دیگران  زبان به ستایش آنها و در برابر نعمت و خدمت و احسان دیگران زبان به سپاس از آنها باز می کند. خداوند متعال به دلیل كمال وجمالش شایسته ستایش وبه دلیل احسان ها و نعمت هایش لایق شكر گزاری است.

کلمه (ل ) اول نام مقدس الله که معنای برای میدهد در واقع یک تخصیص  است یعنی حمد را به الله مخصوص میکند.یعنی اینکه نمیتوان غیر الله را حمد و ستایش کرد زیرا متعلق حمد خوبیها و زیباییها و کمالات است و مصدر و منبع و خالق تمام این خوبیها و زیباییها و کمالات کسی جز او نیست پس در واقع نمی شود به جز الله را حمد کرده و ستود  

پس الحمد لله یعنی تمام ستایش ها مخصوص خداوند است و این کلمه  بالاترین حد ستودن خداوند است همانطور که وقتی حضرت آدم چشم باز کرد و حیات خویش را فهمید ابتدا عطسه ای کرد و آنگاه گفت الحمدلله رب العالمین یعنی زندگی خودش را با این کلام آغاز کرد.

رب العالمین

یکی از اسمای الهی واژه «ربّ» است .کلمه رب به معنای مالکی است که امر مملوک خود تدبیر کند. در حقیقت رب به كسی گفته می شود كه هم مالك وصاحب چیزی است و هم در رشد و پرورش آنها نقش دارد. خداوند هم صاحب حقیقی عالم است وهم مدبر و پروردگار آن بنابراین هستی در مسیری كه خداوند معین كرده هدایت می شود.

عالمین:این کلمه جمع عالم و معنایش، آنچه ممکن است که با آن علم یافت ، می باشد. معنای این کلمه شامل تمامی موجودات می شود. در واقع هم تک تک موجودات را می توان عالم خواند و هم نوع نوع آنها را و هم صنف صنف هر نوعی مانند صنف عجم ، صنف عرب.

 در حقیقت مراداز عالمین ، هم عوالم انس و جن و جماعتهای آنها است.در اینجا هم عالمین بمعنای عالم اصناف انسانها است.

تفسیر امام حسن عسکری (ع) از الحمد لله رب العالمین

 امام حسن عسکری در تفسیر این آیه به نکاتی؛ چون ستایش خدا به جهت نعمت های بی شمارش، حمایت از مخلوقات، فضیلت و برتری شیعه به واسطه پذیرفتن ولایت و امامت امام علی (ع)، اشاره کرده و فرمود به جهت این همه نعمت باید سپاسگزار خداوند بود و گفت: "اَلْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِین"

 از نظر امام حسن عسکری «الْحَمْدُ لِلَّهِ‏»، یعنی این که خداوند، برخى از نعمت هایی را که به بندگانش ارزانى داشته، اجمالاً به آنها معرّفى کرده است؛ و این از آن رو است که بندگان به شناسائى همه آنان به صورت تفصیلی قادر نیستند؛ زیرا نعمت های او بیش از آن است که به شماره درآید و شناخته شود! از این جهت به آنان فرمود: بگوئید: -"الْحَمْدُ لِلَّهِ"

و در توضیح رب العالمین می فرمایند: پروردگار جهانیان، به همه مخلوقات روزی عطا می کند، آنان را در کنف حمایتش نگهدار است، بر آنها احاطه دارد، بر اساس مصلحتش همه را تدبیر می کند، و او، به بندگانش، حقیقتاً رأفت و رحمت دارد.

روزى تمام مخلوقات، معلوم و تقسیم شده است. فرزند آدم، به هر روش و آئینی که می خواهد در دنیا رفتار کند و در هر حال و موقعیّتى که باشد، روزى به او می رسد. بین بنى آدم و روزی او، پرده و مانعی است؛ در حالی که روزى، طالب و جویاى او است، تا آنجا که اگر کسی در طلب روزیش درنگى کند، روزیش در جست و جوى او است؛ همچنان که مرگ و میر، به دنبال او است.

شیعیان، خداوند را به جهت فضیلت و برتری که به آنان داد، سپاسگزار باشند. در این باره خداوند متعال در خطاب به حضرت موسی (ع) فضیلت و برتری پیامبر اسلام (ص) بر دیگر پیامبران و نیز امّت پیامبر بر دیگر امّت ها را توصیف فرمود و در ندا به امّت پیامبر اکرم (ص) چنین می فرماید: اى امّت محمّد! یقین بدانید، قضا [و قدر] من بر شما، چنین است که رحمتم بر غضبم و عفو و بخششم بر عقابم پیش افتاده است!

پس، پیش از این که مرا بخوانید، دعاى شما را پذیرفتم و پیش از این که از من بخواهید، به شما عطا کردم، اگر کسى از شما با گواهی به «لا إله الّا اللَّه وحده لا شریک له و أنّ محمّدا عبده و رسوله‏» به دیدار من بیاید، حال آن که در گفتارش صادق، و در کردارش، مُحِق باشد! [یعنی به آنچه می گوید و می داند، عمل کند] و گواهى دهد که، علىّ بن أبى طالب، برادر و وصىّ بعد از محمّد (ص) و ولىّ او است. به اطاعت از او  ملتزم باشد، همچون پیروى و طاعت محمّد، و گواهى دهد که اولیائش -برگزیدگان و پاکان روزگارند- بیان کننده شگفتی های آیات حق و دلائل حجت های الاهى و بعد از خدا و پیامبرش، أولیای پروردگار هستند، او را وارد بهشتم می سازم.

پس، باید خدا را به جهت این همه نعمت حمد و ثناء نمود و گفت: «الحمد لله رب العالمین»‏

---