رئیس مجلس نمایندگان چگونه انتخاب می‌شود؟

در ۳۱ تیر ۱۳۵۹ مجلس شورای اسلامی نامگذاری شد. طبق اصل ۶۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مجلس شورای اسلامی از نمایندگان ملت که به‌طور مستقیم انتخاب می‌شوند، تشکیل می‌گردد. در خصوص انتخاب رئیس مجلس شورای اسلامی؛ رئیس مجلس به وسیله نمایندگان مجلس برای یک دوره یک ساله انتخاب می شود و تکرار دوره ریاست وی در مجلس منع قانونی ندارد. بعد از اینکه رئیس مجلس شورای اسلامی با رأی مستقیم نمایندگان مجلس  برگزیده شد، رئیس مجلس نیز رئیس هیئت رئیسه را انتخاب می کند.

وظایف و اختیارات

از وظایف رئیس مجلس می توان به اداره مجلس اشاره کرد و در صورت حضور نداشتن وی، به ترتیب نایب اول و نایب دوم، عهده‌دار این سمت خواهند بود. از وظایف و اختیارات رئیس مجلس:

- اداره جلسات مجلس به‌شرح مواد این آیین‌نامه

- موارد مذکور در قانون اساسی و دیگر مقررات

- اداره کلیه امور اداری، مالی، استخدامی، و سازمانی مجلس

- حضور در نهادهای قانونی که رئیس مجلس عضو آن‌ها است

- امضای کلیه نامه‌های مربوط به امور قانونگذاری و پارلمانی مجلس

- امضای کلیه احکام استخدامی بر پایه آیین‌نامه استخدامی کارکنان مجلس و سایر قوانین و مقررات

- ارائه گزارش کامل از تصمیمات و اقدامات هیئت رئیسه در رابطه با مسائل گوناگون مربوط به مجلس و واحدهای تابعه آن هر سه ماه یک‌بار به نمایندگان

از دیگر اختیارات رئیس مجلس، ابلاغ قوانین است و اگر رئیس‌جمهور مصوبات مجلس که به تأیید شورای نگهبان رسیده را نادیده بگیرد رئیس مجلس آن را ابلاغ می کند.

رئیس مجلس همچنین یکی از اعضای شورای موقت ریاست‌جمهوری ایران است که در صورت استعفای رئیس‌جمهور تشکیل می‌شود و تا زمان تعیین جانشین او فعالیت.

عضویت رئیس مجلس در شورای عالی امنیت ملی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز جایگاه او را با دیگر نمایندگان و نایب رئیسان متفاوت می‌کند.

دوره نمایندگی چند سال است؟

دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی چهار سال است. انتخابات هر دوره باید پیش از پایان دور قبل برگزار شود به طوری كه كشور در هیچ زمانی بدون مجلس نباشد.

تعداد نمایندگان چند نفر است؟

تعداد نمایندگان مجلس شورای اسلامی دویست و هفتاد نفر است و از همه پرسی سال 1368 بعد از هر ده سال، با در نظر گرفتن عوامل انسانی، سیاسی، جغرافیائی و نظایرآن حداكثر بیست نفر نماینده می تواند اضافه شود.

همچنین کلیمیان و زرتشتیان هر كدام یک نماینده و مسیحیان آشوری و كلدانی مجموعاً یک نماینده و مسیحیان ارمنی جنوب و شمال هر كدام یک نماینده انتخاب می كنند. محدوده ی حوزه های انتخابیه و تعداد نمایندگان را قانون تعیین می كند. نمایندگان باید در نخستین جلسه ی مجلس سوگند یاد کرده و متن قسم نامه را امضاء نمایند. متن سوگند نامه به شرح زیر است:
"من در برابر قرآن مجید، به خدای قادر متعال سوگند یاد می كنم و با تكیه بر شرف انسانی خویش تعهد می نمایم كه پاسدار حریم اسلام و نگاهبان دستاوردهای انقلاب اسلامی ملت ایران و مبانی جمهوری اسلامی باشم، ودیعه ای را كه ملت به ما سپرده به عنوان امینی عادل پاسداری كنم و در انجام وظایف وكالت، امانت و تقوی را رعایت نمایم و همواره به استقلال و اعتلای كشور و حفظ حقوق ملت و خدمت به مردم پای بند باشم، از قانون اساسی دفاع كنم و در گفته ها و نوشته ها و اظهار نظرها، استقلال كشور و آزادی مردم و تأمین مصالح آنها را مدنظر داشته باشم."

نمایندگان اقلیت های دینی این سوگند را با ذكر كتاب آسمانی خود یاد خواهند كرد. همچنین نمایندگانی كه در جلسه ی اول حضور نداشته باشند می بایست در اولین جلسه ی حضور، مراسم سوگند را به جای آورند.

زمان رسمیت یافتن مجلس

پس از برگزاری انتخابات، جلسات مجلس شورای اسلامی با حضور دو سوم مجموع نمایندگان رسمیت می یابد و تصویب طرح ها و لوایح طبق آئین نامة مصوب داخلی انجام می گیرد مگر در مواردی كه در قانون اساسی نصاب خاصی تعیین شده باشد. برای تصویب آئین نامة داخلی و موافقت دو سوم حاضران لازم است.

شرایط تصویب قوانین مجلس

مجلس شورای اسلامی نمی تواند قوانینی وضع كند كه با اصول و احكام مذهب رسمی كشور یا قانون اساسی مغایرت داشته باشد. تشخیص این امر به ترتیبی كه در اصل نودوششم آمده برعهدة شورای نگهبان است. شرح و تفسیر قوانین عادی در صلاحیت مجلس شورای اسلامی است. مفاد این اصل مانع از تفسیری كه دادرسان، در مقام تمیز حق، از قوانین می كنند نیست.

ممنوعیت واگذاری اختیار نمایندگی

سمت نمایندگی قائم به شخص است و قابل واگذاری به دیگری نیست. مجلس نمی تواند اختیار قانون گذاری را به شخص یا هیأتی واگذار كند، ولی در موارد ضروری می تواند اختیار وضع بعضی از قوانین را با رعایت اصل هفتاد و دوم به كمیسیون های داخلی خود تفویض كند، در این صورت این قوانین در مدتی كه مجلس تعیین می نماید به صورت آزمایشی اجرا می شود و تصویب نهائی آنها با مجلس خواهد بود.

همچنین مجلس شورای اسلامی می تواند تصویب دائمی اساسنامة سازمان ها، شركت ها، مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت را با رعایت اصل هفتاد و دوم به كمیسیون های ذیربط واگذار كند و یا اجازة تصویب آنها را به دولت بدهد. در این صورت مصوبات دولت نباید با اصول و احكام مذهب رسمی كشور و یا قانون اساسی مغایرت داشته باشد.

تشخیص این امر به ترتیب مذكور در اصل نودوششم با شورای نگهبان است. علاوه بر این مصوبات دولت نباید مخالف قوانین و مقررات عمومی كشور باشد و به منظور بررسی و اعلام عدم مغایرت آنها با قوانین مزبور باید ضمن ابلاغ برای اجرای اطلاع رئیس مجلس شورای اسلامی برسد.

علنی بودن مذاکرات مجلس

مذاكرات مجلس شورای اسلامی باید علنی باشد و گزارش كامل آن از طریق رادیو و روزنامه رسمی برای اطلاع عموم منتشر شود.در شرایط اضطراری، درصورتی كه رعایت امنیت كشور ایجاب كند، به تقاضای رئیس جمهور یا یكی از وزراء یا ده نفر از نمایندگان، جلسة غیرعلنی تشكیل می شود.

مصوبات جلسة غیرعلنی در صورتی معتبر است كه با حضور شورای نگهبان به تصویب سه چهارم مجموع نمایندگان برسد. گزارش و مصوبات این جلسات باید پس از برطرف شدن شرایط اضطراری برای اطلاع عموم منتشر گردد.

هیئت رئیسه چگونه انتخاب می شود؟

نخستین بند از مبحث تشکیلات قانون‌گذاری در آیین‌نامه داخلی مجلس به موضوع هیئت‌های رئیسه مجلس اشاره می کند و هیئت رئیسه مجلس شامل هیئت رئیسه سنی، هیئت رئیسه موقت و هیئت رئیسه دائم می‌شود.

براساس ماده ۱۰ این آیین‌نامه، مسن‌ترین فرد از نمایندگان حاضر به عنوان "رئیس سنی" و فرد بعدی به عنوان نایب رئیس و دو نفر از جوان‌ترین نمایندگان حاضر به سمت دبیر تعیین می‌شوند و در جایگاه هیئت رئیسه قرار می‌گیرند.

در صورت تساوی سن، هیئت رئیسه سنی با قید قرعه از بین مسن‌ترین و جوان‌ترین نمایندگان حاضر تعیین خواهد شد. وظایف هیئت رئیسه سنی شامل اداره جلسه افتتاحیه، انجام مراسم تحلیف، قرعه‌کشی اسامی نمایندگان برای عضویت در شعب و توزیع اعتبارنامه‌ها بین شعب و اجرای انتخابات هیئت رئیسه موقت است.

طبق آیین نامه داخلی مجلس مسن ترین فرد از نمایندگان به عنوان رئیس سنی و فرد بعدی به عنوان نائب رئیس و دو نفر از جوان ترین نمایندگان حاضر به سمت دبیر معین شده و در جایگاه هیأت رئیسه قرار می گیرند که به همین دلیل این افراد به عنوان هیأت رئیسه سنی مجلس تعیین می شوند. وظیفه هیأت رئیسه سنی اداره جلسه افتتاحیه، انجام مراسم تحلیف، اقتراع شعب و اجرای انتخابات هیأت ر ئیسه موقت است.

---