اولین عملیات مشترک ارتش و سپاه که به پایان محاصره آبادان انجامید چه نام داشت؟

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سازمانی نظامی است که در نخستین روزهای پس از انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ به فرمان امام خمینی (ره) تشکیل شد.

ارتش جمهوری اسلامی ایران هم پیکره اصلی نیروهای مسلح را تشکیل میدهد و از 4 گروه نیروی زمینی، هوایی، دریایی و پدافند تشکیل شده است.

سی ویک شهریور 1359 با حمله هوایی عراق به چند فرودگاه ایران و تعرض زمینی همزمان ارتش بعث به شهرهای غرب و جنوب ایران، جنگ 8 ساله حكومت صدام حسین علیه ایران آغاز شد و بخش هایی از خاک ایران اشغال شد.

 این رژیم خرمشهر را در دست گرفت  و پس از سقوط خرمشهر ، رژیم عراق در صدد برآمد تا جزیره آبادان را هم اشغال کند و تلاش کرد تا از طریق شرق کارون و شمال بهمنشیر وارد آبادان شود، زیرا عبور از این قسمت آسان تر از عبور از رودخانه کارون در جنوب خرمشهر بود.

با چنین وضعیتی آبادان در یک محاصره 330 درجه ای قرار می گرفت و عبور از رودخانه بهمنشیر می توانست آن را با خطر جدی روبه رو کند. دشمن فکر می کرد اگر بتواند از این رودخانه بگذرد، آبادان را برای همیشه از آن خود کرده است.

در 14آبان سال 1359 فرمان امام خمینی مبنی بر این که " حصر آبادان باید شکسته شود" صادر شد.

نیروهای مسلح تمام تلاش و امکانات خود را برای شکستن محاصره آبادان به خاطر اجرای فرمان امام خمینی(ره) به کار بستند.

امکان همکاری مشترک بین سپاه پاسداران و ارتش بعد از برکناری بنی صدر میسر شد.با صدور پیام امام  خمینی در جهت شکسته شدن حصر آبادان، نیروی زمینی ارتش با طراحی عملیات ثامن الائمه و محول کردن آن به لشکر ۷۷ خراسان، در ساعت یک بامداد ۵ مهر ۱۳۶۰ با نام عملیات ثامن‌الائمه، در ۳ محور دارخوین، فیاضیه و جاده آبادان-ماهشهر، به اجرا درآمد.

عملیات ثامن الائمه (ع) به عنوان یکی از چهار عملیات بزرگ و برجسته در چارچوب سلسله تلاش ها برای آزاد سازی مناطق اشغالی ، به شمار می رود.

نیروهای ترکیب شده در عملیات ثامن الائمه

در عملیات ثامن الائمه ارتش، سپاه، بسیج و نیروهای ژاندارمری با هم ترکیب شده بودند.در این عملیات، چند گردان از سپاه پاسداران، لشکر ۷۷ خراسان و تیپ ۳۷ زرهی شیراز از ارتش، یک گردان تانک، از تیپ ۲ لشکر ۱۶ زرهی قزوین و یک گردانِ پیاده از ژاندارمری، به مصاف حدود ۳۰ گردان از نیروهای ارتش عراق رفتند. محوریت اصلی عملیات ثامن‌الائمه با لشکر ۷۷ خراسان بود.

در حقیقت پس از برکناری بنی صدر برای اولین  بار بود که نیروهای عمل کننده در چنین مقیاسی با هم ترکیب شده بودند و به نحو شایسته ای با یکدیگر همکاری و هم آهنگی می کردند، چنان که این اقدام، الگوی مناسبی برای ادامه همکاری ارتش و سپاه در سایر عملیات ها شد.

 در واقع بعد از اینکه عراق وارد خاک ایران شد و جاده‌های اهواز و ماهشهر که منتهی به آبادان می‌شد را تصرف کرد، صدام وعده داد که اگر آبادان را بگیرید همه‌چیز آماده است؛ این شهر به مدت ۱۰ ماه در محاصره کامل  عراقی ها بود و تنها راه رساندن آذوقه و مهمات از یک جاده خاکی و راه دریا یعنی راه بهمن‌شیر که به خلیج فارس وصل می‌شود، بود. لشکر ۷۷ و تیپ قوچان که داخل شهر بودند با کمک نیروهای مردمی، آبادان را تا یک سال بعد از حصر حفظ کردند.

از نظر کارشناسان، عملیات ثامن الائمه نقطه عطف و مبدا آغاز راهبرد مرحله دوم جنگ محسوب می شود و یکی از نقاط اعتماد به نفس در راهبرد مرحله دوم، عملیات ثامن الائمه (ع) بود که حلقه واسط و مبدا تحول به شمار می‌رفت.

با توجه به فرمان امام خمینی (ره)، طرح های مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش برای شکستن حصر آبادان شکل گرفت و آغاز شد.در طرح مشترک سپاه و ارتش، سه محور اصلی و یک محور فرعی برای انجام عملیات در نظر گرفته شده بود.

در این طرح، محور شمالی شامل مناطق دارخوین و محمدیه و محور جنوبی شامل محور فیاضیه و ایستگاه هفت بود. بر اساس این طرح، تعدادی از نیروها هم در محور جاده ماهشهر و آبادان وظیفه پشتیبانی از عملیات را داشتند.

در این میان، محور دارخوین و فیاضیه به دلیل هدف تصرف و تامین پل‌های حفار و قصبه  اهمیت زیادی داشتند و در صورت برخورداری نیروهای خودی از سرعت عمل، امکان انهدام و اسارت بسیاری از افراد دشمن در این محور وجود داشت.

 در این عملیات ، نیروهای ایرانی ،  به دلیل اینکه شناخت دقیق از دشمن داشته اند و همچنین ترکیب جدید سپاه و ارتش که قبل از این هرگز در این سطح وجود نداشت و بهره‌برداری مناسب از زمین، موقعیت بهتری نسبت به دشمن داشتند.

آغاز عملیات ثامن الائمه

 عملیات ثامن الائمه در ساعت یک بامداد پنجم مهر 1360 ، توسط رزمندگان اسلام  با رمز "نصر من ‌الله و فتح قریب" با هدف شکستن حصر آبادان و انهدام نیروهای دشمن در شرق رودخانه کارون پس از آماده سازی مقدمات آن آغاز شد.

رزمندگان در این عملیات دو روز تلاش و استقامت کردند و بعد از دو روز تلاش آنان نتیجه داد و فرمان تاریخی امام خمینی (ره) مبنی بر شکست حصر آبادان تحقق یافت.

 نیروهای عراقی هم در برخی از محورها مقاومت خود را نشان می دادند که نشان از هوشیاری نسبی دشمن بود ،ولی این کافی نبود، چون فرماندهان عراقی نسبت به نیروهای ایرانی شناخت نادرستی داشتند و  فکر می کردند که آنها ناتوان هستند و همین مسائل باعث شد، در برابر نیروهای ایرانی نتوانند واکنشی مناسب و در خور نشان دهند.

با روشن شدن هوا و ادامه پیشروی های رزمندگان اسلام،  آنها توانستند نخستین ضربه شکننده بر نیروهای بعثی وارد کنند، اما این پایان کار نبود و نیروهای بعثی همچنان در منطقه پل حفار مقاومت می کردند.هر لحظه که از روز می گذشت، نیروهای بعثی بیشتر از قبل توسط نیروهای ایرانی تحت فشار قرار داشتند و خود را گرفتار می دیدند.

 از طرف دیگر با تغییر وضعیت میدان جنگ ، فرمانده عراقی تلاش می کرد تا زمان تاریک شدن هوا به مقاومت در پل حفار ادامه دهد، چون دشمن قصد داشت با تقویت منطقه، ابتدا منطقه سرپل را حفظ کند و پس از آن، با نصب پل روی رودخانه کارون، نیروهای محاصره شده را نجات دهد و سپس با استقرار در منطقه غرب رودخانه کارون از ادامه پیشروی نیروهای ایرانی جلوگیری کند.

 در همان روز پنجم مهر  1360 جاده ماهشهر - خرمشهر توسط نیروهای ایرانی آزاد شد و آنها از شما به جنوب پیشروی کردند و توانستندپل قصبه را تصرف کنند و  مقاومت عراقی ها را بگیرند.

بعد از ظهر همان روز، بخشی از پل حفار توسط رزمندگان اسلام محاصره شد اما عراقی ها برای باز نگه داشتن عقبه نیروهای محاصره شده خود در شرق کارون، همچنان مقاومت می کردند، چنانکه با تاریک شدن هوا حرکت ستون نیروهای دشمن از سمت جاده اهواز به سمت خرمشهر دیده می‌شد.

 به این ترتیب روز اول عملیات رو به پایان بود و  دشمن تنها به تاریک شدن هوا، باز نگاه داشتن پل حفار برای تقویت منطقه یا امکان عقب نشینی نیروهای محاصره شده خود، امید بسته بود.

روز دوم عملیات ثامن الائمه

روز دوم عملیات ثامن الائمه (ع) در حالی آغاز شد که پیشروی نیروهای ایرانی همچنان ادامه داشت و دشمن توانایی نشان دادن واکنش جدی نداشت و از بعد از ظهر روز دوم، نیروهای عراقی به تدریج تسلیم شدند یا عقب‌نشینی کردند و سرانجام در پایان این روز منطقه سرپل دشمن آزاد شد.

روز سوم عملیات ثامن الائمه

در روز سوم رزمندگان اسلام به پاکسازی منطقه پرداختند تا اینکه محاصره آبادان به پایان رسید و فرمان امام خمینی (ره) مبنی بر شکستن حصر آبادان، در مدت 48 ساعت تحقق یافت و نیروهای خودی پس از پاکسازی کامل منطقه، در ساحل شرقی رودخانه کارون مستقر شدند.

 در عملیات ثامن الائمه علاوه بر آزادسازی منطقه اشغالی در شرق رودخانه، بخش وسیعی از نیروهای خودی آزاد و برای عملیات بعدی آماده شدند.

نتایج عملیات ثامن الائمه (ع)

در این عملیات 150 کیلومتر از خاک ایران آزاد شد و آبادان از محاصره خارج شد و تعداد زیادی از نیروهای دشمن اسیر ، کشته و زخمی شدند. 90 دستگاه تانک و نفربر عراقی منهدم شد و 100 دستگاه تانک و 60 دستگاه نفربر، سه دستگاه لودر و 150 دستگاه خودرو به غنیمت گرفته شد و سه فروند هواپیما و یک فروند هلی کوپتر دشمن منهدم شد.

روحیه رزمندگان در عملیات ثامن‌الائمه (ع) بسیار بالا بود. لشکر ۷۷ خراسان آمادگی بسیار بالایی داشت، این لشکر در بحبوحه انقلاب هم آسیب ندید. در این عملیات حدود ۱۵۸ نفر شهید و کمتر از ۱۵، ۲۰ نفر اسیر شدند؛ این عملیات منشأ عملیات‌های دیگری مانند طریق‌القدس، فتح المبین و آزادی خرمشهر شد.

عملیات ثامن‌الائمه (ع) اولین عملیاتی بود که ارتش و سپاه به‌صورت هماهنگ عمل کردند.یکی از کارشناسان جنگ درباره این موضوع می گوید سپاه در آن زمان تانک و توپخانه نداشت؛ آن‌ها پیاده‌نظام بودند و بعداً سلاح‌های پشتیبانی آتش را به غنیمت گرفتند و توانستند خود را سازماندهی کنند. ترکیب ارتش و سپاه خیلی خوب بود و فرماندهان بسیار با یکدیگر هماهنگ بودند.

در عملیات ثامن‌الائمه (ع) نیروهای زیادی از جاهای مختلف حضور داشتند؛ رابطه ارتش  با برادران سپاهی خیلی خوب بود، با هم نقشه‌خوانی می کردند و به شناسایی منطقه می‌رفتند و همین ارتباط خوب بین نیروها باعث پیروزی آنها شد.

---