چرا انتخاب دوست مهم است؟ مطالعات اجتماعی ششم

چون ذات آفرینش انسان اجتماعی بودن است به همین دلیل تنها بودن در انسان احساس ناخوشایندی ایجاد می کند و یکی از مهمترین نیازهای هر انسان داشتن دوست است، زیرا خداوند در سرشت ما انسان ها میل به برقراری ارتباط با دیگران را قرار داده است.هر یک از ما گاهی با موضوعاتی برخورد می کنیم که می خواهیم درباره ی آنها با دیگران صحبت و هم فکری کنیم. و گاهی دوست داریم شادی ها یا غم هایمان را با دوستانمان در میان بگذاریم. از دیگر فواید داشتن دوست خوب این است که انسان از طریق صحبت با دیگران به آموزه های جدیدی دست می یابد و آگاهی و دانش فرد افزایش می یابد.

معیار انتخاب دوست

دوستی واژه ای ارزشمند است و دوست خوب و مناسب دارای ویژگیهایی است که دانستن آن از اهمیت زیادی برخوردار است.

دوست خوب کسی است که شما را از بدیها دور کرده و در راه دینی شما را یاری دهد.

حضرت علی(ع) در باب دوست یابی می فرماید: اگر خواستی دوستی انتخاب کنی، با کسی دوست شو که باعث افتخار تو باشد و اگر در دوست خود این سه خصلت را یافتی به دوستی با او امیدوار باش؛ حیا، امانت و راستی.

یکی از مهمترین معیارهای دوست خوب میزان پایبندی و توجه او به نماز است، همچنین دوستی با کسی که یاری کننده انسان در اعمال صالح باشد، بهترین انتخاب است.

حضرت علی علیه اسلام می فرمایند: دوست واقعی کسی نیست مگر در سه وقت دوستی خود را حفظ کند و تو را از یاد نبرد، در گرفتاری هایت، پشت سرت و بعد از مرگ تو، بهترین یاران کسی است که تو را به سوی خیر راهنمایی کند.

چرا انتخاب دوست از اهمیت زیادی برخوردار است؟

یکی از موضوعات مهم در روابط دوستی، انتخاب دوست است. رفتار و اخلاق دوستان در ما تأثیرگذار است و ما نیز تأثیراتی بر دوستان خود داریم. اگرچه دوست خوب مایه ی آرامش است، ولی با هر کسی نمی توان دوستی کرد و همه‌ی افراد برای دوستی و رفاقت شایسته نیستند.

گاهی پیش می آید که یک دوست، مسیر آینده و زندگی شما را به سمت موفقیت و سعادت تغییر دهد و گاهی نیز یک دوست سبب ناراحتی، سرشکستگی و انتخاب مسیر غلط در زندگی می شود. پس باید در انتخاب دوست بسیار دقیق بود.زیرا از اساسی‎ترین مسائل در سرنوشت انسان انتخاب دوست است.

در این میان دوستانی هستند كه انسان را به اوج عزّت و خوشبختی رسانده و همچنین دوستانی كه فرد را از اوج عزت به بیچارگی و بدبختی می رسانند.

در اهمیت انتخاب دوست مناسب این نكته كافی است كه در روز قیامت عده‎ای به شدت اندوهگین و ناراحتند و از این كه در دنیا افراد منحرف را به دوستی برگزیده‎اند، افسرده‎اند:

و به خاطر بیاور روزی را كه ظالم دست خویش را از شدت حسرت به دندان می‎گیرد و می‎گوید: كاش فلان شخص گمراه را دوست خود انتخاب نكرده بودم! او مرا از راه حق گمراه کرد.

انتخاب دوست در هر مرحله از زندگی به خصوص در دوران نوجوانی و جوانی  مهم است. مسائل و دشواری‎های دوران بلوغ و جوانی از كمیت و كیفیتی برخوردار است که بسیاری از روان‎شناسان معتقدند خوشبختی یا بدبختی انسان تا اندازه ای در این دوران رقم می خورد. چه بسیارند جوانانی كه در خانواده ای‌ مذهبی به دنیا آمده‎اند، اما به علت عدم توجه در انتخاب دوست به انحراف كشیده شده و حیثیت خانوادگی خود را لكه‎دار کرده اند.

ویژگی های دوست خوب از نگاه بزرگان

دوست خوب یکی از چیزهایی است که هر کسی در دنیا به آن نیازمند دارد. داشتن یک "دوست خوب" یکی از نعمت های خوب خدا در دنیاست.هر کسی می بایست در انتخاب دوست خوب ملاکهایی برای خود داشته باشد. امیر مؤمنان حضرت علی بن ابیطالب(ع) در نامه ی خود به فرزندشان امام حسن(ع)فرمودند: با نیکان همدلی و رفاقت کن تا از آنان باشی و از بدان جدا شو تا از آنان نباشی.

امام علی (ع) می فرمایند: کسی را برای دوستی انتخاب کن که تو را از بدی ها و کارهای نامناسب بازدارد؛ زیرا چنین دوستانی به تو یاری می رسانند و سبب پیشرفت تو می شوند.

پیامبر عزیز ما حضرت محمّد(صلی اللّٰه علیه وآله) می فرمایند: بدترین افراد کسانی هستند که میان مردم سخن چینی می کنند و بین دوستان جدایی می اندازند.

پیشوایان دین در کنار تأکید بر دوست یابی ویژگی های متعددی نیز برای دوست خوب برشمرده اند:

- ایمان
- تقوا
- سربلندی
- وفاداری
- خردمندی
- همسان بودن 
- هم عقیده بودن
- توجه به ارزشها
- اصالت خانوادگی
- صداقت و امانتداری
- بازدارنده از بدی ها
- راهنمایی به سوی خیر
- کمک به طاعت خداوند
- توجه به نماز اول وقت
- راز نگهداری و عیب پوشی
- پایبند بودن به مسائل دینی

پس نتیجه می گیریم که دوست خوب، خیر خو اه شما است و شما را از کارهای بد و نامناسب باز می دارد. دوست کسی است که در پشت سر شما نیز صادق باشد؛ یعنی حقوق دوست خود را صادقانه رعایت کند و با او یک رو باشد.

ویژگی های یک دوست خوب در چیست؟

وفادار بودن: وفاداری یکی از اصلی ترین فاکتورهای در دوستی و ارتباط با دیگران است. دوستان خوب همیشه به دوست خود وفادار هستند و وفادار بودن یعنی اینکه به شایعات و حرفهای بدی که درباره دوستتان گفته می شود توجه نکنید و از گفتن شایعات و یا حرفهای زشت درباره آنها پرهیز کنید.

صادق بودن: یک دوست خوب همیشه صادق است و واقعیت را می گوید حتی اگر حرفش آزار دهنده باشد. یک دوست خوب برای اینکه شما احساس بهتری داشته باشید به شما دروغ نمی گوید در عوض حقیقت را می گوید و شما را نصیحت می کند.

با گذشت بودن: دوستان خوب یکدیگر را درک می کنند و به همین دلیل می توانند نسبت به هم بخشنده و باگذشت باشند. دوست خوب کسی است که بتواند گذشت کند و اگر خطایی کردیم که باعث دلخوری شد، اینقدر باگذشت باشد که بتواند از اشتباهات مان بگذرد.

بخشنده بودن: سخاوت و بخشندگی یکی از صفات یک دوست خوب است. یک فرد سخاوتمند حتی زمانیکه توانایی ودارایی کمی برای بخشش دارد با کمال میل آنچه که می تواند را می بخشد. این نشانه فردی است که ارزش دوستی دارد زیرا این خصوصیت اخلاقی نشاندهنده ی یک ذهن و قلبی بخشنده است.

قابل‌اعتماد بودن: دوست خوب کسی است که بتوان عمیق‌ترین و تاریک‌ترین اسرار خود را با اعتماد کامل با او در میان گذاشت. این قبیل دوستان به خاطر شنیدن این اسرار قضاوت‌تان نمی‌کنند و از اطلاعات شخصی‌تان با امانت‌داری کامل محافظت می‌کنند.

درک کردن: دوست واقعی کسی است که به حرفهای ما گوش می کند و سعی می کند ما را درک کند. یک دوست خوب وقتی چیزی را نمی فهمد یا درک نمی کند درباره آن موضوع سئوال می کند تا موضوع را کاملا" متوجه شود.

چرا نمی توانیم یک دوست خوب پیدا کنیم؟

از مهمترین دلایل نداشتن دوست خوب:

- روابط خانوادگی: مهمترین علت ناتوانی در دوستیابی تربیت خانوادگی است. 

- خجالتی بودن: یکی از اصلی ترین دلایل نداشتن دوست خوب ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران به دلیل خجالتی بودن است. 

- پر توقع بودن: گاهی توقع شما از دوستی بسیار بالاست. مثلا این تفکر که دوست خوب کسی است که هر کار از او می خواهیم انجام دهد و هر وقت می خواهیم باشد و تمام رفتارهای شما را بپذیرد.

- مغرور بودن: غرور بیش از حد باعث می شود دیگران را کمتر از خود ببینید و به همین دلیل او را شایسته دوستی با خود ندانید.

- عدم احترام به تفاوت ها: یکی دیگر از مشکلاتی که مانع از ایجاد یک دوستی عمیق می شود؛ نپذیرفتن تفاوت هاست. باید بپذیریم که تمام انسان ها با هم تفاوت دارند و همین تفاوت هاست که باعث کشش و جذب آدم ها می شود.

- پایین بودن اعتماد به نفس: احساس حقارت، خود کم بینی و کمبود اعتماد به نفس مانند غرور فرد را از دیگران دور می کند.

سوالات درس اول و دوم درس مطالعات اجتماعی پایه ششم (دوستی)

نمونه سوالات درس اول:

-  چرا انسان نمی­ تواند تنها زندگی کند؟ 
زیرا انسان موجودی اجتماعی است و تنهایی برایش احساس ناخوشایندی است.

- چرا تنهایی برای انسان احساس ناخوشایندی است؟ 
زیرا دوستی یکی از مهم­ ترین نیازهای انسان است.

- چرا ما انسان­ ها به دوست نیازمندیم؟ 
برای این که هم به دوستانمان محبت کنیم و هم این که مورد محبت دیگران قرار بگیریم .

- چرا انسان به دوستی و  برقراری ارتباط و محبت نیازمند است؟ 
زیرا خداوند در سرشت و فطرت ما انسان­ ها میل به محبت کردن و محبت دیدن و نیاز به برقراری ارتباط را قرار داده است.

- چهار مورد از فایده­ های دوست خوب را بنویسید. 
1ـ لذت بردن از هم­ نشینی و هم­فکری با او 
2ـ صحبت کردن با دوست عاقل و صبور و درمیان گذاشتن شادی­ ها و ناراحتی­ ها
3ـ یاری رساندن به ما در هنگام مشکلات
4ـ افزایش آگاهی­ ها و یادگیری چیزهای جدید

- چرا انتخاب دوست یک موضوع مهم است؟ 
زیرا رفتار و اخلاق دوستان در ما تأثیر می­ گذارد و ما نیز تأثیراتی بر روی دوستان خود داریم.

- فایده­ ی صحبت کردن با دوست در هنگام شادی و ناراحتی چیست؟ 
باعث می­ شود احساس سبکی و آرامش کنیم.

- آیا هر فردی را می­ توان برای دوستی و رفاقت انتخاب کرد؟ 
خیر، گاه ممکن است یک دوست مسیر آینده و زندگی دوستش را به سوی سعادت تغییر دهد و گاه ممکن است در شرایطی یک دوست موجب ناراحتی و سرشکستگی دوست خود شود.

- حضرت علی (ع) در نامه­ ی خود به فرزندشان امام حسن (ع) در رابطه با ملاک­ های دوستی چه فرموده­ اند؟ 
فرمودند: با نیکان همدلی و رفاقت کن تا از آنان باشی و از بدان جدا شو تا از آنان نباشی.

- امیر مؤمنان حضرت علی (ع) چه ملاک ­ها و معیارهایی را برای انتخاب دوست مهم دانسته­ اند؟ 
1ـ خیرخواه باشد و ما را از کارهای ناپسند باز دارد
2ـ صادق و یک­رنگ باشد
3ـ خوش­ اخلاق و با ادب باشد 

- جمله­ ی "هر کس ادب ندارد، عقل هم ندارد " از کیست ؟ و به چه چیزی اشاره دارد؟ 
از حضرت علی (ع) است و به این موضوع اشاره دارد که دوست خوب ، خوش ­اخلاق و با ادب است.

- بنا به گفته­ ی حضرت علی (ع) چرا باید کسی را برای دوستی انتخاب کنیم که ما را از بدی­ ها و کارهای نامناسب باز دارد؟ 
زیرا چنین دوستانی به ما یاری می­ رسانند و سبب پیشرفت ما می­ شوند.

- بنا به گفته پیشوایان بزرگ دینی با چه کسانی دوستی کنیم و از دوستی با چه کسانی خودداری کنیم؟
با افراد عاقل، با ایمان و نیکوکار دوستی کنیم و از دوستی با افراد دروغگو، بخیل و سخن چین خودداری کنیم.

- پیامبر عزیز ما (ص) درباره بدترین افراد چه می فرمایند؟
می فرمایند: بدترین افراد کسانی هستند که میان مردم سخن چینی می کنند و بین دوستان جدایی می اندازند.

- معنی این ابیات را بنویسید.

تو اول بگو با کیان زیستی        من آن گه بگویم که تو کیستی
معنی) تو در ابتدا بگو با چه کسانی زندگی و دوستی کردی تا پس از آن من بگویم که تو چگونه انسانی هستی

همنشین تو از تو به باید          تا تو را عقل و دین بیفزاید
معنی) دوست و همنشین تو باید از خود تو بهتر باشد تا باعث افزایش عقل و دانایی و دین و ایمان تو شود .

نمونه سوالات درس دوم:

- منظور از ضرب­ المثل " پیداکردن دوست آسان است اما نگهداری آن مشکل" چیست؟ 
منظور حفظ کردن دوستی است . یعنی سعی کنیم تا دوستی­ ها ادامه پیدا کند و رابطه­ ی دوستی محکم ­تر شود.

- مهم­ ترین موضوع بعد از انتخاب دوست چیست؟ 
حفظ دوستی

- حفظ کردن دوستی به چه معناست؟ 
یعنی ما با دوستانمان رفتارهای مناسبی داشته باشیم تا دوستی­ ها ادامه پیدا کند و این ارتباط به هم نخورد و محکم­ تر شود.

- چرا باید دوستی حد و مرز داشته باشد؟ 
چون اگر دوستی­ ها از حدود خود بیش­تر بروند مشکلاتی به وجود می­ آورند.

- چرا باید از دوستی­ های افراطی پرهیز کرد؟ 
زیرا وابستگی بیش از حد به دوست آرامش روحی افراد را بر هم می­زند.

- گاهی موقعیت ­هایی پیش می­ آید که افراد از ما درخواست­ های نابجایی دارند، در این موارد چه باید بکنیم؟ 
در این مواقع قاطعانه و محترمانه نه بگوییم (از نه گفتن خجالت نکشیم) اگر لازم دانستیم دلیل نه گفتنمان را توضیح دهیم.

- چرا در روابط دوستانه گاهی نه گفتن سخت است؟ 
چون ممکن است احساس کنیم که با نه گفتن دوستانمان از ما ناراحت شوند، یا اگر نظر واقعی خود را بگوییم خجالت می­ کشیم و تصور می­ کنیم ممکن است ما را مسخره کنند و فکر کنند ما بچه هستیم.

- اگر انسان بر خلاف عقیده­ ی خویش همه­ ی خواسته­ های دیگران را قبول کند و دیگران را راضی نگه دارد، چه اتفاقی پیش می­ آید؟ 
ممکن است چنین فردی برای خود و حتی خانواده­ اش دردسر درست کند.

- معنی این شعر چیست؟ مربوط به کدام یک از توصیه­ های حفظ دوستی است؟

دوست آن باشد که گیرد دست دوست       در پریشان حالی و درماندگی
معنی) دوست کسی است که در هنگام ناراحتی و گرفتاری دست دوست خود را بگیرد یعنی به او کمک رساند. مربوط به این است که دوستان باید در مسائل و مشکلات با هم همدردی کنند و به هم کمک رسانند.

---