علائم و نشانه‌های سنگ کلیه

سنگ کلیه یا سنگ‌های کلیه، تجمع‌های کوچک و سختی از املاح و نمک‌های اسیدی هستند که روی سطح داخلی کلیه‌ها تشکیل می‌شوند. سنگ‌های کلیه، دانه‌های کوچکی هستند که می‌توانند رنگ‌های گوناگونی داشته باشند (معمولاً زرد یا قهوه‌ای)، و از نظر بافت و اندازه نیز متنوع‌اند. سنگ‌های کلیه در بدترین حالت خود حتی می‌توانند به اندازه‌ی یک توپ گلف هم بشوند!
سنگ کلیه از املاحی تشکیل می‌شود که به طور طبیعی در ادرار وجود دارند، مثلاً کلسیم، اگزالات و فسفر که در سطوح کم مشکلی ایجاد نمی‌کنند. وقتی این مواد معدنی شروع به تجمع و کریستالی شدن می‌کنند، می‌توانند به هم بچسبند و این اتفاقی است که اغلب زمانی روی می‌دهد که ادرار غلیظ‌تر می‌شود؛ مثلاً به دلیل چیزی مثل دهیدراسیون بدن.

علائم سنگ کلیه

خوب است بدانید این امکان وجود دارد که شما سنگ کلیه داشته باشید و هرگز این موضوع را ندانید، و این اتفاقی است که معمولاً در مورد سنگ‌های بسیار ریز کلیه رخ می‌دهد که می‌توانند بدون این که شناسایی شوند، از بدن خارج شوند. احتمالاً سنگ‌های بسیار ریز زیادی در ادرار ما وجود دارند که هرگز آن‌ها را نمی‌بینیم، مگر این که تصادفاً به هر دلیل دیگری به ادرارمان نگاه کرده و آن‌ها را ببینیم.
البته علائم سنگ کلیه می‌توانند بسیار آزاردهنده نیز باشند. اگر با هر یک از این علائم روبرو شدید، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید تا کمکتان کند بفهمید با چه مشکلی مواجهید و چه باید بکنید.

درد تیز در پهلو و زیر دنده‌ها
این درد معمولاً زمانی شروع می‌شود که سنگ از کلیه خارج شده و وارد میزنای می‌شود. میزنای لوله‌ی کوچکی است که بین کلیه‌ها و مثانه قرار دارد. اگر سنگ آن‌قدر بزرگ باشد که میزنای را مسدود کند، می‌تواند باعث شود ادرار به سمت کلیه پس زده شده و التهاب و درد شدیدی در سمتی که کلیه‌ی موردنظر وجود دارد ایجاد کند.
این درد کم‌کم تیزتر و شدیدتر شده و معمولاً شروعی ناگهانی دارد. چنین دردی اغلب در پهلو احساس می‌شود؛ در انتهای قفسه سینه در پهلو و پشت. به طور کلی، هر چه سنگ کلیه بزرگ‌تر باشد، عبور سخت‌تری دارد و دردناک‌تر است، اما حتی سنگ‌های کوچک هم می‌توانند درد زیادی ایجاد کنند. اگر دردتان آن‌قدر بد است که نمی‌توانید بنشینید و بی‌قرارتان می‌کند، پس حتماً باید به اورژانس مراجعه کنید.

دردی که می‌آید و می‌رود
درد ناشی از سنگ کلیه خیلی وقت‌ها به‌صورت موج‌هایی از درد بروز می‌کند یا از نظر شدت نوسان دارد. این درد می‌تواند بیاید و برود، کمی بدتر شود و کمی بهتر، زیرا عضلات میزنای سعی می‌کنند سنگ را به جلو هُل بدهند. این حالت ممکن است باعث شود فکر کنید یا امیدوار شوید که فقط دردی تصادفی و عادی را تجربه می‌کنید، اما وقتی درد با شدت بیشتری برمی‌گردد می‌توانید تایید کنید که مشکلی جدی در حال روی دادن است.

درد در معده یا کشاله ران
درد در اطراف کلیه می‌تواند تا شکم یا حتی کشاله ران نیز کشیده شود. زیرا درد با حرکت سنگ در مجاری ادراری، تغییر موقعیت می‌دهد. شاید گیج شوید که چرا ناحیه‌ی دردتان تغییر می‌کند اما این مسئله به‌عنوان علامتی از سنگ کلیه، غیرمعمول نیست.

تهوع و استفراغ
بعضی از اشخاص چنان درد شدیدی دارند که دچار تهوع و استفراغ می‌شوند. فرقی نمی‌کند کدام علامت دیگر از سنگ کلیه را هم دارید، به هر حال تهوع و استفراغ، علامت آشکاری از وجود مشکلی جدی در بدن است.

تب و لرز
تب و لرز نشان می‌دهد که عفونتی در بدن وجود دارد. بعضی از سنگ‌های کلیه، در اثر عفونت مجاری ادراری تشکیل می‌شوند. وقتی عفونت مجاری ادراری به کلیه‌ها می‌رسد، تب علامتی شایع است.

ادرار کدر و بدبو
مات و کدر و بدبو بودن ادرار نیز علامت عفونت کلیه است که همچنین می‌تواند نشان‌دهنده‌ی وجود سنگ کلیه نیز باشد.

ادرار قرمز، صورتی و یا قهوه‌ای‌رنگ
قرمز، صورتی و یا قهوه‌ای بودن ادرار، علامت وجود خون در ادرار است که به دلیل آسیب سنگ کلیه به رگ‌های خونی بافت‌ها حین عبور در مجاری ادراری روی می‌دهد. اما اغلب مقدار خون آن‌قدر کم است که فقط از طریق آزمایش ادرار تشخیص داده می‌شود.

تکرر ادرار یا خروج مقدار کمی ادرار با هر بار ادرار کردن
این حالت‌ها معمولاً زمانی روی می‌دهند که سنگ کلیه، جریان ادرار را مسدود کرده یا در مثانه قرار گرفته و آن را می‌آزارد. این علامت می‌تواند تا حدودی گیج‌کننده باشد زیرا تکرر ادرار یا هر بار کم ادرار کردن می‌تواند علامت عوارض دیگری مانند عفونت مجاری ادراری نیز باشد.

دلیل تشکیل سنگ کلیه چیست؟

علت این که کلیه شما سنگ می‌سازد بستگی به نوع سنگ کلیه‌تان دارد. در برخی موارد، یک علت خاص و روشن وجود دارد، مثلاً مبتلا بودن به یک عارضه یا انسدادی در مجرای ادرار. اما اغلب اوقات به سختی می‌توان گفت چرا عده‌ای از افراد دچار سنگ کلیه می‌شوند.
خیلی وقت‌ها، نمی‌توان علت دقیق تشکیل سنگ کلیه را پیدا کرد. به طور کلی گفته می‌شود، ترکیبی از زمینه‌ی ژنتیکی یا مشکلات پزشکی و عوامل تغذیه‌ای، علت تشکیل سنگ کلیه هستند. مثلاً اگر کسی در خانواده‌تان دچار سنگ کلیه باشد یا خودتان سابقه‌ی سنگ کلیه داشته باشید و ضمناً به اندازه کافی آب و مایعات ننوشید، هر دو ریسک فاکتور تشکیل سنگ کلیه برای شما هستند. علت تشکیل سنگ کلیه می‌تواند ترکیبی از چند ریسک فاکتور باشد، مثلاً التهاب مزمن روده، مشکلات متعدد کلیوی یا عفونت‌های مکرر مجاری ادراری.
با توجه به این ریسک فاکتورها، بر اساس نوع و جنس سنگ کلیه‌ها،‌ چهار نوع سنگ کلیه داریم:
سنگ‌های کلسیمی
سنگ‌های کلسیمی شایع‌ترین نوع سنگ کلیه‌اند که تقریباً 75 درصد از تمام موارد سنگ‌های کلیه را تشکیل می‌دهند. به طور طبیعی، کلسیمی اضافی که استخوان‌ها و عضلات شما مصرف نمی‌کنند، به کلیه‌ها فرستاده می‌شوند تا از طریق ادرار دفع شوند. وقتی کلسیم شروع به تجمع کردن می‌کند و با دیگر ضایعات کلیوی ترکیب می‌شود، می‌تواند سنگ کوچکی تشکیل بدهد. گاهی دلیل این اتفاق مشخص نیست و گاهی نیز به دلیل عارضه‌ای روی می‌دهد که سبب کلسیم اضافی در ادرار یا خون می‌شود.
سنگ‌های اسید اوریکی
سنگ اسید اوریکی زمانی تشکیل می‌شود که ادرار شما دارای اسید زیادی است. علت این اتفاق گاهی ناشی از خوردن پروتئین‌های خاصی مانند ماهی و گوشت قرمز، یا دهیدراته شدن بدن است. نقرس هم می‌تواند در کنار برخی از عوامل ژنتیکی، احتمال تشکیل سنگ اسید اوریکی را افزایش دهد.
سنگ‌های استرووایت
سنگ‌های استرووایت سنگ‌هایی هستند که معمولاً بعد از این که فرد دچار عفونت مجاری ادراری شد تشکیل می‌شوند و این اتفاق می‌تواند فوراً روی بدهد. این سنگ‌ها می‌توانند خیلی زود بزرگ شوند و در این حالت، علائم می‌توانند کاملاً شما را خلع سلاح کنند!
سنگ‌های سیستین
سنگ‌های سیستین به دلیل یک اختلال ژنتیکی به نام سیستین اوریا تشکیل می‌شوند که باعث می‌شود اسیدآمینه سیستین، از کلیه‌ها نشت کرده و وارد ادرار شود.

سنگ کلیه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشکان می‌توانند از ابزارهای متفاوتی برای تشخیص سنگ کلیه استفاده کنند. بعد از این که علائم خود را به پزشک گفتید و او یک معاینه‌ی فیزیکی از شما به عمل آورد، تست‌های زیر را برایتان تجویز می‌کند:
. آزمایش ادرار: در این تست، ادرار شما می‌تواند نشان دهد آیا ادرارتان حاوی مقادیر زیادی املاح ِ تشکیل‌دهنده‌ی سنگ کلیه است یا نه. ضمناً یک آزمایش ادرار به شما می‌گوید آیا در ادرارتان خون، باکتری و یا گلبول سفید وجود دارد یا خیر. وجود باکتری و گلبول سفید در ادرار، نشان‌دهنده‌ی عفونت مجاری ادراری است.
. آزمایش خون: پزشک شما برایتان آزمایش خون تجویز می‌کند تا سطح برخی از مواد معدنی را که می‌توانند سبب تشکیل سنگ کلیه شوند، در خونتان چک کند.
. عکس از شکم: عکسی که با اشعه X از شکمتان گرفته می‌شود، محل سنگ‌های کلیه در مجاری ادراری‌تان را نشان می‌دهد. البته یادتان باشد که همه‌ی سنگ‌ها در عکس دیده نمی‌شوند.
. سی‌تی‌اسکن: سی‌تی‌اسکن از ترکیبی از اشعه X و تکنولوژی کامپیوتر برای ایجاد تصاویری از مجاری ادرارتان استفاده می‌کند. در برخی موارد شاید ماده‌ی حاجب یا ماده‌ی دیگری به شما تزریق شود که به وضوح تصاویر گرفته شده کمک می‌کند.

درمان سنگ کلیه

تشخیص داده شده به تعیین برنامه‌ی درمان سنگ کلیه‌تان کمک می‌کند که به نوع سنگ، علت آن، محل قرار گرفتن سنگ و علائمی که دارید بستگی دارد.
اغلب این امکان وجود دارد که سنگ‌های ریز به مرور زمان، با نوشیدن آب فراوان و با کمک داروهای OTC برای بی‌حس کردن درد، دفع شوند. پزشکتان ممکن است داروی مهارکننده‌ی آلفا برایتان تجویز کند که به شل کردن میزنای و در نتیجه دفع راحت‌تر سنگ کمک می‌کند.
سنگ‌های بزرگ‌تر که دردهای شدیدی ایجاد می‌کنند یا مجرای ادرار را مسدود کرده‌اند، احتمالاً به درمان تهاجمی‌تری نیاز دارند که می‌تواند شامل داروی ضددرد و تزریق مایعات (سرم) برای کنترل درد و دهیدراسیون ناشی از استفراغ باشد. ضمناً ممکن است بیمار نیاز به عمل جراحی پیدا کند تا طی آن، سنگ‌های بزرگ برداشته شوند. یا پزشک می‌تواند از امواج صوتی برای شکستن سنگ‌ها استفاده کند.

چگونه از تشکیل سنگ کلیه پیشگیری کنیم؟

کاری که شما می‌توانید برای پیشگیری از سنگ کلیه انجام دهید، بستگی به نوع سنگ و سابقه‌ی پزشکی‌تان دارد. بنابراین باید در مورد راهکارها با پزشکتان مشورت کنید. روش‌های پیشگیری ممکن است شامل نوشیدن مایعات فراوان، اصلاحاتی در رژیم غذایی مثل کمتر نمک مصرف کردن یا محدود کردن مصرف پروتئین‌های حیوانی، و یا مصرف داروهایی خاص جهت کمک به تعدیل سطح برخی از املاح در ادرارتان باشد.

---