كاهش وزن سریع، مضر است
مضرات رژیم غذایی اتكینز
این روزها چاقی هم در كشورهای توسعه یافته و هم در كشورهای در حال توسعه، مسئله روز دنیا به حساب می آید. به این دلیل بسیاری از متخصصان تغذیه در پی راهی مناسب برای درمان این معضل هستند. در این میان، پیدایش رژیم‌های غذایی عجیب و غریب كه با برنامه غذایی اصولی تفاوت دارند، نیز رو به افزایش است كه از آن جمله می توان به رژیم غذایی اتكینز(Atkins Diet) اشاره كرد.
برای ارزیابی این رژیم لاغری، با دكتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و معاون دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت به گفتگو نشستیم.
آقای دكتر به نظر شما بروز چه روندی، زمینه را برای پیدایش این دسته از رژیم‌های غذایی فراهم كرده است؟
به طور خلاصه باید بگویم: رشد روز افزون چاقی در میان جامعه. البته ضعف‌های رژیم‌های لاغری سنتی قبلی نیز بی تأثیر نبوده‌اند. به این ترتیب كه اغلب رژیم‌های غذایی كم‌چرب و پركربوهیدرات بودند كه همه این ها تكرار گرسنگی را در افراد افزایش می داده است. كربوهیدرات‌ها البته از نوع تصفیه شده، اندیس گلایسمی بالایی داشتند. با خوردن آنها قند خون به یک باره افزایش پیدا می كرد و موجب ترشح انسولین می شد و با ترشح انسولین، قند به سلول‌ها وارد شده و افت قند خون به وجود می آمد كه با بروز گرسنگی همراه بود.
همه ما می دانیم كه با ایجاد گرسنگی، هیچ كسی یارای تحمل و مقاومت را ندارد. از این رو، اگر در یك رژیم لاغری فرد دائما احساس گرسنگی كند، بعد از چند هفته و حتی چند ماه بالاخره رژیم لاغری خود را می شكند و آن را رها می كند و به دلیل حرص و ولعی كه در این مدت در وی ایجاد شده است، به پرخوری پرداخته و اضافه وزنی بدتر از دفعه قبل در وی به وجود خواهد آمد و مشكلات نه تنها حل نمی شوند، بلكه چند برابر هم خواهند شد. در كشور ما كربوهیدرات‌ها از نوع تصفیه شده هستند و غلات سبوس دار كمتر در دسترس مردم قرار می گیرند.
كمی درباره ویژگی‌های رژیم غذایی اتكینز صحبت كنید و بگویید چرا این روزها این همه طرفدار پیدا كرده است؟
یكی از مهم ترین خصوصیات این رژیم غذایی آن است كه توانسته مشكل گرسنگی را در افراد از میان بردارد زیرا در این رژیم غذایی، چربی‌ها و پروتئین‌ها به میزان فراوانی دریافت می شوند و از آنجا كه طول می كشد تا این مواد غذایی از معده خارج شوند، سیری ماندگارتری را به همراه دارد. به علاوه، به ازای كالری كه در بدن ایجاد می كنند (یعنی 4 كالری)، برای متابولیسم شان كالری زیادی را نیز از بدن می گیرند. به این دلیل در مقایسه با كربوهیدرات‌ها كالری كمتری را ایجاد می كنند.
در مرحله اول این رژیم غذایی، كربوهیدرات‌ها بسیار كم هستند و هدف اصلی آن است كه از گلیكوژن ذخیره در بدن استفاده شود و چون به ازای یك گرم گلیكوژن، سه گرم آب از بدن دفع می شود، در نتیجه در طول پیروی از این رژیم غذایی آب زیادی از بدن دفع می شود. در متابولیسم چربی و پروتئین‌ها نیز آب از بدن دفع می شود، بنابراین كاهش وزن سریع به دلیل دفع آب اتفاق می افتد نه كاهش بافت چربی و چون افراد تمایل دارند كه در كوتاه‌ترین زمان وزن خود را كم كنند، این رژیم غذایی بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
آیا این رژیم غذایی مخاطرات جدی به همراه دارد؟
به طور قطع مخاطرات آن جدی است و نباید بی توجه از آن گذشت. اولین نكته‌ای كه باید افراد هنگام پیروی از این برنامه غذایی به خاطر داشته باشند، آن است كه به دلیل دفع فراوان آب و الكترولیت‌ها، تعادل مایعات بدن آنها به هم خورده و حتی شوك آنافیلاكسی در فرد ایجاد می شود و فرد به كام مرگ كشیده می شود.
نكته دیگر، پروتئین بسیار بالای این رژیم غذایی است كه بار فراوانی را برای كلیه‌ها و كبد به همراه خواهد داشت، زیرا این دو اندام با افزایش پروتئین‌های دریافتی، باید فعالیت بیشتری از خود نشان دهند تا بتوانند عامل آمینی را كه به ماده سمی به نام اوره تبدیل شده است، از بدن خارج كنند.
مشكل بعدی این رژیم غذایی، چربی فراوانی است كه در آن به چشم می خورد كه كتوزیس را به همراه می آورد، زیرا در این برنامه غذایی كربوهیدرات‌ها کمتر از میزان معمولی که توصیه شده است(100 تا 120 گرم)، دریافت می شوند، یعنی 40 تا 50 گرم و این موضوع به راحتی می تواند كتوزیس را در فرد ایجاد كند.
منظور شما این است كه تحت هیچ شرایطی نباید از رژیم غذایی اتكینز استفاده كرد یا اینكه استثنا‌هایی وجود دارد؟
همانطور كه گفتم این برنامه غذایی به هیچ عنوان توصیه نمی شود، اما می‌‌توان در مواردی خاص از آن فقط كمی كمك گرفت. در همه كتاب‌های مرجع علم تغذیه ذكر روش‌های كمك كننده بعد از استفاده از رژیم غذایی كم كالری و افزایش فعالیت بدنی دیده می شود.
حتی گفته شده است می توان از داروهای لاغری و جراحی‌ها نیز استفاده كرد. در ضمن، به تشخیص متخصص می توان از این دسته از برنامه‌های غذایی نیز كمك گرفت، البته باید طوری تنظیم شود كه تمامی مخاطرات ذكر شده در كمترین میزان خود ایجاد شوند، زیرا همانطور كه گفتیم این رژیم غذایی كمترین احساس گرسنگی را در فرد ایجاد می كند.
به علاوه، این برنامه غذایی به دلیل كتوژنیك بودن برای كودكان مبتلا به صرع نیز توصیه می شود، البته تحت نظر دقیق یك متخصص تغذیه.
ادامه دارد...
سارا حسنلو
*مطالب مرتبط:
كاهش وزن به وسیله قرص های لاغری
استفاده نابجا از داروهای لاغری و عوارض جانبی آنها
