همه چیز درباره‌ی عفونت گوش (1)

عفونت گوش زمانی رخ می‌دهد که باکتری یا ویروس، مایع پشت پرده‌ی گوش را عفونی کرده و در این قسمت گیر می‌اندازد و سبب درد و التهاب پرده‌ی گوش می‌شود. درمان‌های عفونت گوش شامل آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای مسکن و عمل جاگذاری لوله گوش می‌شود.

عفونت گوش چیست؟

عبارت «عفونت گوش» که معمولاً استفاده می‌شود، در پزشکی به عنوان اوتیت مدیا یا عفونت گوش میانی شناخته می‌شود. هر کسی می‌تواند دچار عفونت گوش شود؛ اما در میان کودکان شایع‌تر است. عفونت گوش در واقع یکی از شایع‌ترین دلایل ارجاع کودکان به پزشک متخصص اطفال است.
در خیلی از موارد، عفونت گوش خودبه‌خود برطرف می‌شود. پزشک ممکن است برای تسکین درد، دارو تجویز کند. اگر عفونت گوش بدتر شد یا بهبود پیدا نکرد، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند. عفونت گوش در بچه‌های زیر دو سال معمولاً نیاز به آنتی‌بیوتیک دارد.
مراجعه به پزشک متخصص جهت اطمینان از درمان عفونت گوش ضروری است. همچنین اگر کودک شما دچار درد و ناراحتی مداوم است باید او را نزد پزشک ببرید. عفونت‌های مکرر گوش می‌توانند مشکلات شنوایی و سایر عوارض جدی را به دنبال داشته باشند چون در این حالت، مایعات پشت پرده‌ی گوش تجمع می‌کنند.

گوش میانی کجاست؟

گوش میانی، پشت پرده‌ی گوش است که ضمناً مکان استخوان‌های بسیار ظریفی است که به شنوایی ما کمک می‌کنند. این استخوان‌ها چکشی، سندانی و رکابی نام دارند.
گوش، سه بخش اصلی دارد: بخش خارجی، بخش میانی و بخش داخلی.
. گوش خارجی یا بیرونی، قسمت ورودی و کانال گوش است.
. گوش میانی، فضای میان پرده‌ی گوش و گوش داخلی است که با هوا پُر شده و محل قرار گرفتن استخوان‌های ظریفی است که صدا و ارتعاشات پرده‌ی گوش را به گوش داخلی انتقال می‌دهند. این قسمت جایی است که عفونت گوش رخ می‌دهد.
. گوش داخلی از پیچ‌راهه‌های حلزونی شکلی تشکیل شده که ارتعاشات دریافتی صدا از گوش میانی را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کنند. عصب‌های شنوایی، این سیگنال‌ها را به مغز می‌رسانند.
سایر قسمت‌های گوش
. شیپور استاش، فشار هوا را در داخل گوش میانی تنظیم نموده و آن را به قسمت بالایی حلق متصل می‌کند.
. آدنوئیدها، بافت‌هایی برآمده در بالای حلق و پشت بینی و نزدیک شیپور استاش هستند که به آن‌ها لوزه سوم نیز می‌گویند. آدنوئیدها به مبارزه با عفونت‌های ناشی از باکتری‌هایی که از طریق دهان وارد می‌شوند کمک می‌کنند.

چه کسانی بیشتر در معرض عفونت گوش قرار دارند؟

عفونت گوش میانی شایع‌ترین دلیل بیماری کودکان است (به غیر از سرماخوردگی). عفونت‌های گوش بیشتر در کودکان سه‌ماهه تا سه‌ساله رخ می‌دهند و تا سن هشت‌سالگی شایع هستند. تقریباً 25 درصد از بچه‌ها دچار عفونت گوش می‌شوند. افراد بزرگسال نیز می‌توانند به عفونت گوش دچار شوند؛ اما به اندازه‌ی کودکان، مکرر نخواهد بود.
ریسک فاکتورهای عفونت گوش شامل موارد زیر می‌شوند:
سن: نوزادان و کودکان خردسال (بین 6 ماه و 2 سال)، بیشتر از همه در معرض عفونت گوش هستند.
. سابقه‌ی خانوادگی: احتمال عفونت گوش می‌تواند جنبه‌ی ژنتیکی هم داشته باشد.
. سرماخوردگی‌ها: سرماخوردگی‌های مکرر می‌تواند احتمال عفونت گوش را افزایش دهد.
. آلرژی‌ها: آلرژی‌ها سبب التهاب راه‌های هوایی بینی و سیستم تنفس فوقانی می‌شوند، که می‌تواند آدنوئیدها را بزرگ کند. بزرگ شدن آدنوئید یا همان لوزه سوم می‌تواند شیپور استاش را مسدود کرده و جلوی تخلیه‌ی مایعات گوش را بگیرد. این اتفاق باعث می‌شود مایعات در گوش میانی تجمع یافته و احساس درد و فشار و احتمالاً عفونت ایجاد نمایند.
. بیماری‌های مزمن: افرادی که دچار بیماری‌های مزمن هستند بیشتر احتمال دارد به عفونت گوش مبتلا شوند، خصوصاً بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند یا دچار بیماری‌های مزمن تنفسی هستند، مثلاً فیبروزکیستیک و آسم.

چه چیزی سبب عفونت گوش می‌شود؟

باکتری‌ها و ویروس‌ها عامل عفونت گوش هستند. خیلی وقت‌ها، عفونت گوش بعد از یک سرماخوردگی یا سایر عفونت‌های تنفسی شروع می‌شود. باکتری‌ها یا ویروس‌ها، از طریق شیپور استاش به گوش میانی می‌رسند. شیپور استاش، کانالی است که گوش میانی را به پشت حلق متصل می‌کند. باکتری‌ها یا ویروس‌ها می‌توانند سبب تورم شیپور استاش نیز بشوند. این تورم می‌تواند منجر به انسداد شیپور استاش شود که نتیجه‌ی آن، تجمع مایعاتی است که به جای تخلیه شدن، در گوش میانی جمع می‌شوند.
چیزی که مسئله را پیچیده‌تر می‌کند این است که شیپور استاش در بچه‌ها کوتاه‌تر بوده و شیب کمتری دارد. این تفاوت فیزیکی باعث می‌شود شیپور استاش به راحتی مسدود شده و تخلیه‌ی مایعات از آن سخت‌تر باشد. مایعات ِ تجمع یافته می‌توانند با باکتری یا ویروس، عفونی شده و گوش، ‌درد ایجاد کنند.

اصطلاحات پزشکی و عوارض مرتبط

پزشکان از عبارت‌های پزشکی بخصوصی در ارتباط با عفونت گوش استفاده می‌کنند و به همین دلیل بد نیست یک آشنایی کلی با آن‌ها داشته باشید:
. اوتیت مدیا حاد (عفونت حاد گوش میانی): این همان عفونت گوشی است که در بالا توضیح دادیم: عفونت ناگهانی گوش که معمولاً هم‌زمان یا بعد از یک سرماخوردگی یا دیگر عفونت‌های تنفسی روی می‌دهد. باکتری‌ها یا ویروس‌ها، مایعات جمع شده پشت پرده‌ی گوش را عفونی می‌کنند و گوش‌درد و تورم پرده‌ی گوش ایجاد می‌شود که اصطلاحاً به آن عفونت گوش می‌گویند. عفونت گوش می‌تواند ناگهانی ایجاد شده و در عرض چند روز برطرف شود یا این که مکرر برگشته و مدت طولانی‌تری بماند (عفونت‌های مزمن گوش میانی).
. اوتیت مدیا با ترشح: این عارضه‌ای است که می‌تواند به دنبال اوتیت مدیا حاد ایجاد شود. علائم اوتیت مدیا حاد برطرف می‌شوند و هیچ عفونت فعالی وجود ندارد؛ اما مایعات پشت پرده‌ی گوش باقی مانده‌اند. این مایعات می‌توانند ناشنوایی خفیف و موقتی ایجاد کرده و همچنین سبب تکرار عفونت گوش شوند. دلیل دیگر این عارضه، انسدادی در شیپور استاش است که ربطی به عفونت گوش ندارد.
. اوتیت مدیا چرکی مزمن: این عارضه‌ای است که در آن، عفونت گوش حتی با درمان نیز رفع نمی‌شود. اوتیت مدیا چرکی مزمن به مرور زمان می‌تواند سبب ایجاد سوراخ در پرده‌ی گوش شود.

علائم عفونت گوش میانی چیست؟

. گوش درد: این علامت در کودکان و بزرگسالانی که دچار عفونت گوش می‌شوند بدیهی است. در کودکان خردسالی که هنوز قادر به تکلم نیستند، گوش درد به صورت مالش و کشیدن گوش، گریه کردن بیشتر از حد معمول، به سختی خوابیدن، عصبی و تحریک پذیر شدن خود را نشان می‌دهد.
. از دست دادن اشتها: این علامت، قابل توجه‌ترین علامت عفونت گوش در کودکان خردسال است، خصوصاً طی تغذیه با شیشه شیر. فشار در گوش میانی با بلع کودک دچار تغییرات شده و سبب درد و کم‌اشتهایی می‌شود.
. تحریک‌پذیری عصبی: هر نوع درد مداومی می‌تواند سبب تحریک‌پذیری عصبی شود.
. بدخوابی: گوش درد می‌تواند در حالت دراز کشیده بدتر شود زیرا فشار در گوش بیشتر می‌شود.
. تب: عفونت‌های گوش می‌توانند تب ایجاد کنند. 50 درصد از بچه‌هایی که دچار عفونت گوش می‌شوند، تب هم دارند.
. خروج ترشحات از گوش: مایعات زرد، قهوه‌ای یا سفید که جرم گوش نیستند می‌توانند از گوش نشت کنند. خروج این ترشحات از گوش به این معنی است که پرده‌ی گوش پاره شده است.
. مشکل در شنوایی: استخوان‌های گوش میانی به عصب‌هایی متصل هستند که سیگنال‌های الکتریکی را به مغز می‌رسانند. مایعات پشت پرده‌ی گوش، حرکت این سیگنال‌های الکتریکی از طریق استخوان‌های گوش داخلی را کُند می‌کنند.

تشخیص و تست‌ها

معاینه‌ی گوش
پزشک با استفاده از ابزاری به نام اوتوسکوپ، گوش بیمار را می‌بیند. پرده‌ی گوش در صورت سالم بودن به رنگ خاکستری مایل به صورتی بوده و شفاف است؛ اما اگر عفونتی وجود داشته باشد، پرده‌ی گوش ملتهب و متورم و قرمز خواهد بود.
ضمناً پزشک با استفاده از اوتوسکوپ پنوماتیک که مقداری هوا به پرده‌ی گوش می‌دمد، مایع داخل گوش میانی را بررسی می‌کند. این کار باعث می‌شود پرده‌ی گوش به جلو و عقب حرکت کند. پرده‌ی گوش در صورتی که مایع داخل گوش باشد، به راحتی حرکت نخواهد کرد.
یک تست تشخیصی دیگر، تیمپانومتری است که از فشار هوا برای بررسی مایع در گوش میانی استفاده می‌شود. این تست، شنوایی را نمی‌سنجد؛ اما در صورتی که لازم باشد، پزشک دستور سنجش شنوایی خواهد داد که توسط اودیولوژیست انجام شده و معلوم می‌شود بیمار در اثر عفونت‌های مکرر گوش یا تجمع مایع در گوش میانی، شنوایی‌اش آسیب دیده یا نه.
سایر بررسی‌ها
پزشک، حلق و راه‌های هوایی بینی را نیز معاینه کرده و با گوشی پزشکی به تنفس گوش می‌دهد تا علائم عفونت سیستم تنفس فوقانی را بررسی نماید.

در قسمت‌های بعدی این مطلب در مورد "پیشگیری از عفونت گوش و پاسخ به سوالات متداول درباره‌ی آن" و "درمان عفونت گوش" توضیحاتی را ارائه خواهیم کرد.

ادامه دارد...

---