طلاق رجعی و خلع به چه معناست؟

در تعریف طلاق گفته شده طلاق عبارت است از انحلال نکاح دائم با شرایط و تشریفات خاص از جانب خود یا نماینده او بنابراین طلاق ویژه عقد و ازدواج دائم است. با طلاق زندگی قانونی و مشترک زن و شوهر پایان می یابد و همسران از هم جدا می شوند. با به وجو آمدن طلاق بین زن و مرد ، حقوق و تکالیفی که به موجب زوجیت بر عهده آنان قرار گرفته از بین می برد.

در زمانی که دختر و پسر با هم ازدواج می کنند ،فکر می کنند که زندگی مشترک آنها پایان بسیار خوشی خواهد داشت و آنها یک عمر به خوبی و خوشی در کنار هم زندگی می کنند. اما به مرور زمان  که می گذرد ، مشکلات و اختلافات زندگی مشترک که امری گریز ناپذیر است ، خود را نشان میدهد.در این میان برخی از زوجین توان مدیریت اختلافات را دارند و آنها را حل میکند و برخی هم  نمی توانند از عهده حل این اختلاف  بر آیند و عنان زندگی از دست آنها خارج می شود ودیگر راهی برای ادامه زندگی باقی نمی گذارند.در این مواقع زوجین تنها راه حل را طلاق و جدایی از یکدیگر می دانند و این موضوع را که آخرین راه است را انتخاب می کنند.

 در ایران طلاق از اختیارات مرد است و مرد هر وقت که بخواهد می تواند زن خود را طلاق دهد، مگر اینکه در زمان عقد ، زن حق طلاق را از مرد بگیرد، در این صورت این زن است که هر وقت بخواهد می تواند از همسرش جدا شود.

انواع طلاق:

مطابق قانون مدنی ، طلاق انواع مختلفی دارد و آنها عبارتند از طلاق از طرف مرد و طلاق از طرف زن و طلاق توافقی نیز که امروزه در دادگاه ها این نوع طلاق رواج یافته است . هر کدام ازاین طلاق ها، آنها شرایط و آثار متفاوتی دارند.

طلاق  از طرف مرد:مطابق قوانین موجود ، مرد می توان هر زمان بخواهد همسر خود را طلاق بدهد ؛ منتها بر خلاف سابق ، این امر نیازمند مراجعه به دادگاه خانواده ، ارجاع به داوری و دریافت گواهی عدم امکان سازش است .

طلاق از طرف زن: این نوع طلاق  نیز مواردی دارد . در صورتی که به موجب یکی از شروط ضمن عقد ، وکالت زن برای طلاق به او داده شده باشد ، وی می تواند خود را مطلقه کند ، بعلاوه اینکه قانون مدنی شرایط طلاق به درخواست زن را نیز پیش بینی کرده است که زن می تواند با اثبات آنها به دادگاه طلاق بگیرد .

طلاق توافقی:این نوع طلاق هم که به معنای توافق میان زن و مرد در جدایی از هم است ، نیازمند طی کردن مراحل طلاق توافقی است.

 اقسام طلاق :

طلاق هم مثل بسیاری از امور حقوقی انواع و تقسیم بندی ها مختلفی دارد. طلاق به اعتبار اینکه به درخواست مرد باشد یا به درخواست زن، قابلیت رجوع داشته باشد یا خیر و اینکه به درخواست طرفین باشد یا به حکم دادگاه به دسته بندی های مختلفی تقسیم می شود:

طلاق رجعی

طلاق بائن

طلاق خلع

 در ادامه مطلب درباره طلاق رجعی و خلع مطالبی را بیان می کنیم:

طلاق رجعی:

 یکی از اقسام طلاق، طلاق رجعی می باشد ، که این نوع طلاق در مقابل طلاق بائن قرار دارد. کلمه رجعی یا رجوع به معنای بازگشت است و اصطلاحا به وضعیتی گفته می شود که مرد پس از جدا شدن از همسر خود بواسطه طلاق ، دوباره قصد این را داشته باشد که به زندگی مشترکشان بر گردد . به همین دلیل در قانون مدنی احکام ویژه ای برای رجوع از طلاق مقرر شده است.

هنگامی که طلاق از نوع رجعی باشد، مرد می تواند در ایام عده زن ، دوباره به اوبرگردد و زندگی با او را ادامه بدهد، چون یکی از آثار طلاق رجعی این است که زن در ایام عده طلاق ، گویی حکم همسر مرد را دارد و حتی می تواند از او نفقه هم بگیرد. بنابراین ، مرد می تواند در این مدت زندگی مشترک را از سر بگیرد.

بر اساس ماده 1148 قانون مدنی ، در طلاق رجعی برای شوهر در مدت عده حق رجوع است. به این ترتیب می توان گفت که طلاق رجعی طلاقی است که پس از آن زن باید عده طلاق نگاه دارد و در طول این مدت ، رجوع مرد از طلاق ممکن است.

 دلیل نامگذاری این طلاق به رجعی می توان گفت به دلیل حقی که برای مرد در خصوص رجوع از طلاق پیش بینی شده است ، این نوع طلاق را رجعی می گویند.

براساس ماده 1148 ، طلاق در صورتی رجعی است که وصف زیر را به صورت همزمان داشته باشد:

1- بعد از طلاق ، زن باید عدّه طلاق نگه دارد و نتواند بلافاصله بعد از طلاق ، با مرد دیگری ازدواج کند . بنابراین ، طلاقی که عده ندارد مانند طلاق پیش از رابطه زناشویی  طلاق خانم های دوشیزه در دوران عقد  و طلاق خانم های یائسه را نمی توان طلاق رجعی محسوب کرد .

2- در زمان عده بتوان از طلاق رجوع کرد و بدون اینکه نیاز به عقد ازدواج دیگری باشد ، زندگی مشترک را ادامه داد . پس مواردی که زن نیاز به نگه داشتن عده طلاق داشته باشد ، ولی رجوع از طلاق به لحاظ قانونی امکانپذیر نباشد را نمی توان جزء طلاق های رجعی محسوب کرد.

شرایط وقوع طلاق رجعی

رجوع از طلاق به اراده مرد اتفاق می افتد ،به این معنا که اگر مرد بخواهد می تواند به زن برگردد و زندگی مشترک خود را ادامه دهد ، این رجوع از طلاق  جزء اعمال حقوقی است که باید به وسیله ای اعلام شود . بنابراین هرگونه سخن یا فعلی که به طور معمول به منظور اعلام قصد رجوع از طرف مرد انجام می شود را باید رجوع از طلاق محسوب کرد . مانند بوسیدن ، لمس کردن و هر گونه گفتاری که دلالت بر قصد رجوع  داشته باشد.

برای تحقق رجوع از طلاق نیازی نیست که حتما این قصد به زن اعلام شود ؛ بنابراین ، اگر مردی بدون اطلاع همسر سابق خود از طلاق رجوع کرده و این قصد را اعلام کند ، کافیست تا از همان زمان دوباره پیوند زناشویی آغاز شود . با این وجود ، چون زن در اثر رجوع مرد از طلاق ، دوباره تکالیفی در زندگی زناشویی خود پیدا می کند ، باید پذیرفت که زن تنها از تاریخ آگاه شدن از رجوع مرد مکلف به رعایت وظایف زناشویی در برابر مرد است.

یک نکته مهم در خصوص طلاق رجعی  وجود دارد که این رجوع حتما باید ظرف مدت یک ماه از تاریخ رجوع به ثبت برسد ؛ در غیر این صورت مرد ممکن است به مجازات عدم ثبت رجوع از طلاق محکوم بشود.

آثار طلاق رجعی

یکی از مهم ترین آثار طلاق رجعی آن است که مرد در طول مدت عده طلاق رجعی باید به زن نفقه بپردازد ؛ چرا که زن در طول ایام عده طلاق رجعی در حکم همسر مرد است . همچنین ، از آن جهت که پس از وقوع طلاق رجعی رابطه زوجیت هنوز به صورت کامل پایان نیافته است ، در صورتی که در طول مدت عده طلاق رجعی ، یکی از زوجین ( زن یا شوهر ) فوت کند ، دیگری از او ارث می برد.

نفقه زن در طلاق رجعی

بر اساس ماده 1109 قانون مدنی نفقه مطلقه رجعیه در زمان عده بر عهده شوهر است، مگر این که طلاق در حال نشوز(نا فرمانی و عدم تمکین) واقع شده باشد، اما اگر عده از جهت فسخ نکاح یا طلاق بائن باشد ، زن حق نفقه ندارد ، مگر در صورت حمل از شوهر و درحقیقت باردار بودن زن ،که در این صورت تا زمان وضع حمل نفقه خواهد داشت.

 در واقع در دوران طلاق رجعی با اینکه طلاق واقع شده است زن در حکم زوجه است و می تواند از شوهر خود نفقه دریافت کند . مگر اینکه بدلیل ناشزه بودن زن ، شوهرش او را طلاق داده باشد که در این صورت حق نفقه نخواهد داشت. پس از اتمام مدت عده زن دیگر از حق نفقه برخوردار نیست.

ارث زن در طلاق رجعی

همان طور که گفتیم ، اگر شوهر زن خود را به طلاق رجعی مطلقه کند ، هر یک از آن ها که قبل از تمام شدن زمان عده بمیرد دیگری از او ارث می برد ، مگر اینکه فوت یکی از آنها بعد از انقضای عده بوده و یا طلاق بائن باشد ، در این صورت  از یکدیگر ارث نمی برند.

 طلاق خلع:

یکی دیگر از اقسام طلاق ؛خلع می باشد. خُلع یکی از انواع طلاق است که اجرای آن از مقررات خاصی در شرع و قانون پیروی می‌کند.

طلاق خُلع طلاقی است که در آن زن به علت علاقه نداشتن به شوهر، با بخشیدن مهریه یا مال دیگری به همسرش از او طلاق می‌گیرد. در حقیقت طلاق خلع از اقسام طلاق بائن است و مرد نمی تواند بعد از طلاق دادن زن ، در زمان عده دوباره به همسرش رجوع کند و بدون عقد او را همسر خود کند. البته در این طلاق ، در زمان عده، زن می‌تواند از بخشش خود منصرف شود.

 در حقیقت طلاق خلع آن است که زن به هر علّتى دوست ندارد که با شوهرش به زندگى ادامه دهد و شوهر هم مایل به طلاق دادن او نباشد، ولى زن براى راضى کردن او به طلاق، مقدارى مال به او بدهد تا راضى شود او را طلاق دهد.

 طلاق خلع از دید فقها

خُلع به معنای جدا کردن و کندن آمده و چون در قرآن کریم، هر یک از زن و مرد تا زمانی که رابطه زوجیت بین آنها برقرار است ، لباس دیگری قلمداد شده‌اند، جدایی آنها از یکدیگر به منزله درآوردن لباس و کندن آن است. در بیان روایات و کلام فقیهان و مسلمانان، این جدایی با شرایط خاصی «خُلع» نامیده شده است. البته در قرآن از این جدایی با شرایط خاصی به افتدا تعبیر شده است اما مفاد آیه‌ای که مستند جواز این نوع جدایی است، در روایات و به تبع آن در کلام فقیهان «خلع» نامیده شده است.در اصطلاح فقه و حقوق، خلع آن است که زوجه (زن) به دلیل کراهتی که نسبت به زوج خویش دارد و بیم مخالفت و نافرمانی شدید او می‌رود، با توافق زوج مالی را به او می‌بخشد تا از قید زوجیت رها شود.

ارکان طلاق خلع

 طلاق خلع بر دو رکن است:

تنفر و كراهت داشتن  زن  نسبت به همسر خود، به گونه‌ای که دوام زندگی را برای او یا هر دو مشکل ساز کرده است و منجر به نافرمانی، معصیت و بی‌توجهی به تکالیف شرعی و قانونی و نیز احساسات و عواطف انسانی می‌شود.

دادن مالی از سوی زن به مرد در مقابل انجام طلاق، تا او را طلاق دهد و از زوجیت رها سازد؛ به گونه‌ای که مرد در زمان عده حق رجوع نداشته باشد.

به مالی که زن در طلاق خلع  می‌بخشد اصطلاحاً فداء یا فدیه می‌گویند و می‌تواند عین، دین یا منفعت باشد. در خصوص مقدار آن نیز ضابطه مشخصی وجود ندارد و به نحوه توافق طرفین بستگی دارد که در این صورت ممکن است همان مهریه یا غیر آن یا مالی به ارزش کمتر یا بیشتر از مقدار مهریه باشد، همچنین نفقه كه در ذمه شوهر است یا اجرت شیر دادن فرزند در مدت معین می‌تواند فدیه قرار گیرد.

طلاق خلع قوانین، خصوصیات و شرایطی دارد که به برخی از آنها اشاره می شود:

در این طلاق تا زمانی که زن مال بخشیده به شوهر خود را مطالبه نکند، شوهر نمی تواند به او رجوع کند و دوباره زندگی مشترک خود را آغاز کنند.

مرد نباید زن خود را مجبور به انجام طلاق خلع کند.

باید صیغه طلاق خلع خوانده شود، به این صورت که مثلاً مرد به زن خود بگوید: « ...خالعتک»؛ یعنی  تو را طلاق خلع دادم.

زن باید بلافاصله قبول را بگوید.

در طلاق خلع باید آزردگی و بی میلی فقط از طرف زن باشد و اگر بی میلی هر دو طرف باشد، به آن طلاق مبارات گویند، نه خلع.

صیغه و لفظ خلع را باید دو مرد عادل بالغ بشنوند.

  رجوع از بذل

همان طور که گفتیم طلاق خلع از اقسام طلاق بائن است و مرد نمی تواند به همسرش رجوع کند. این در حالی است که زن مى‌تواند به فدیه پرداختى به شوهرش در زمان عدّه رجوع كند و آن را پس بگیرد، هرچند مرد ناخشنود باشد. در این صورت، زوج مى‌تواند به همسرش رجوع كند.

---