جاهای دیدنی استان خراسان جنوبی

بیرجند در شرق ایران و در دل کویر ،می‌تواند مکان مناسبی برای سیاحت دوستداران کویر باشد. نام اصلی این شهر از قدیم بیرجند بوده که به صورت‌های بیرجند، برجن، برکند و بیرگند نیز در نوشته‌ها و فرهنگ‌نامه‌ها آمده است.

این استان در گذشته به قهستان معروف بوده و شهرهای مهم ایالت قهستان، تون ( فردوس امروزی) و قائن بوده‌اند. تا سال 1383 استان خراسان جنوبی و خراسان شمالی وخراسان رضوی هر سه استان خراسان را تشکیل می دادند که در آن سال به سه استان جدا تبدیل شده است.این استان از نظر وسعت سومین استان کشور می باشد ۹۵ درصد وسعت این استان را عرصه‌های طبیعی در بر می‌گیرد که آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری بسیاری دارد.استان خراسان جنوبی، در مسیر محورهای ارتباطی استان‌های جنوبی ایران با مشهد قرار دارد.این استان رتبهٔ اول تولید محصولات باغی زرشک و عناب و رتبه دوم تولید زعفران و پنبه را در سطح ایران داراست. از شهرستان های این استان می توان به بیرجند، فردوس، طبس، سربیشه، زیرکوه، خوسف، قائنات و ... اشاره کرد.

در ادامه برخی از جاذبه های گردشگری این استان را اشاره می کنیم:

سنگ نگاره کال جنگال

یکی از قدیمی‌ترین جاذبه‌های گردشگری ثبت شده در استان خراسان جنوبی سنگ نگاره کال جنگال در ۵ کیلومتری جنوب شهر خوسف و متعلق به دوره اشکانی است که در بررسی‌های جدید ۱۴ سنگ نگاره در نزدیکی آن شناسایی شده‌است.سنگ نگاره کال جنگال شهرستان خوسف در بیرجند با قدمت چند هزار ساله خود شما را به عمق تاریخ می‌برد به طوری که شما در این مجموعه جدال شاهزاده هخامنشی با شیر را در سنگ نگاره های کال جنگال نظاره کنید.

نقش‌های که بر روی سنگ نگاره‌ کال جنگال حک شده، صحنه مبارزه و جدال یک مرد پارتی  بدون صلاح با شیر را نشان می‌دهد به همین دلیل نام این محل را کال جنگال نهاده‌اند، زیرا در گویش بیرجندی کال به معنی چال و گودی است و جنگال به معنی جنگجو عنوان می‌شود. مجموعه سنگ نگاره‌های کال جنگال یکی از آثار طبیعی شهرستان خوسف به شمار می‌رود که 11 کتیبه مختلف یک تا 13 سطری را گه در نقاط مختلف در پراکنده شدند را در خود جای داده است. در سنگ نگاره‌های کال جنگال عکس‌ها و نوشته‌هایی را می‌بینید که به زبان پهلوی است و سه نقش دارد. این نوشته‌ها بر روی سطح سنگ‌های صاف و با رنگ قهوه‌ای که در جبهه‌ی جنوبی و شمالی دره قرار دارند نگاشته شده است.

طاق شاه عباس و چشمه آب گرم مرتضی علی

یکی دیگر از جاهای دیدنی استان خراسان جنوبی، طاق شاه عباس و چشمه آب گرم مرتضی علی است . برای رسیدن به این مکان دیدنی  باید از روستای توریستی خرو که در 20 کیلومتری شرق طبس قرار دارد بگذرید تا وارد دهانه دره ای شوید.

برای رسیدن به چشمه آب گرم مرتضی علی باید مسیری حدود 5 کیلومتر را طی کنید که بیشتر آن از میان آب می گذرد. در پشت سر گذاشتن این مسیر هیجان انگیز در دوطرف راه دیواره های بلندی دیده می شوند که بر روی آنها حفره های کوچک و بزرگی با نظم خاصی پدید آمده است که «خانه گبر» نامیده می شوند، که برخی از آنها چشمه های آب جوشان هستند و بزرگترین شان به حمام مرتضی علی شهرت پیدا کرده است. قدمت هرکدام ازاین حفره ها به دوران ساسانی برمی گردد.

چشمه مرتضی علی نمونه ای بی نظیری می باشد که همزمان دو چشمه آب سرد و گرم را تشکیل می دهد و شما می توانید تفاوت دمایی 10 درجه را با قدم زمان در میان این دو چشمه احساس کنید. کمی بالاتر از این چشمه دره بسته ای دیده می شود که با جاری شدن چشمه های کوچکی به صورت نواری از دو طرف دره منظره ی چشم نوازی را شاهد خواهید بود. در ادامه این مسیر به طاق زیبای شاه عباسی می رسید که بیش از 700 سال قدمت دارد و معتقدند که سنگ نگاره‌های بزکوهی که بر آن حک شده اند، نمادی از درخواست فراوانی آب، زایندگی و فراوانی نعمت است. عده ای هم این بزها را نمادی از فرشتگانی می دانند که برای نگهبانی آب، افزایش و فراوانی نعمت بر دیواره‌های طاق دعا می کنند.

بنای تاریخی خواجه خضر

یکی دیگر از مکان های دیدنی این استان، بنای تاریخی خواجه خضر می باشد. این مکان از مکان های با ارزش این استان محسوب شده و در شهر بیرجند واقع شده است. زمان ساخت این بنا به دوران قاجاریه بر می گردد و دارای یک ایوان با نمای آجری می باشد. این بنا همچنین دارای دو طبقه می باشد و به طور قرینه ساخته شده است این بنا به خاطر آرامگاه هایی که در اطراف آن قرار داشتند دارای ارزش فراوانی می باشد و به دلیل داشتن قدمتی بسیار تعداد زیادی از مسافران برای دیدن این منطقه به این مکان سفر می کنند.

آبشار چهارده

آبشارهای چهارده در مسیر کوهنوردی قله باقران در جنوب شهرستان بیرجند واقع شده و از حدود هشتاد آبشار کوچک و بزرگ متفاوت تشکیل شده است که مسیری مناسب جهت آبشار نوردی و سنگنوردی به حساب می آید. وجود این همه آب در کنار کویر گوارایی و خنکی آن، نظر هر بیننده ای را جلب می کند. در نزدیکی روستای چارده پایین نیز آبشار کوچکی در کنار یک امامزاده قدیمی به نام سلطان شیخ حسین قرار دارد که محل تجمع و استراحت خانواده ها است و برای دسترسی به آبشارهای اصلی چارده نیاز به دو ساعت کوهنوردی و گذشتن از موانع سخت است.

قلعه کوه قاین

از دیگر مکان های دیدنی این استان،قلعه کوه قاین است.این مکان، اثری بزرگ و شاخص با چندین هکتار مساحت است که از قلاع دوره سلجوقی و یکی از پایگاه‌های عمده فداییان دوره اسماعیلیه است. این قلعه بر فراز کوهی مشرف بر شهر قاین ساخته شده است که از سمت جنوب و شرق به کوهستان و از سمت غرب و شمال به دشت قاین محدود می‌شود. قلعه با تابعیت از ناهمواری‌های کوه از دو بخش متمایز که یکی متعلق به سربازان و دیگری بخش امیرنشین بوده ساخته شده است. فضاهای داخلی آن شامل اتاق‌ها، برج‌ها، آب انبارهای متعدد و راهروهای ارتباطی می‌باشد. قلعه کوه قاین ( قلعه حسین قاینی ) یک اثر تاریخی مربوط به دوره سلجوقی است و در استان خراسان جنوبی شهر قائن قرار دارد. این قلعه به‌عنوان دژ محکم دفاعی در برابر حملات مهاجمین گنجایش هزاران نفر سرباز را داشته و ساکنان قلعه توانسته‌اند چندین قرن در مقابل یورش و حمله دشمنان مقاومت کنند. این قلعه یکی از بزرگترین قلاعی است که در استان خراسان جنوبی وجود دارد و برای مدت طولانی این دژ مستحکم مقر حکومت فرمانروایان ایالت قهستان بود. از آنجایی که این دژ بر ناحیه قهستان هم اشراف دارد فرمانروایان آن، موقع تهاجم یا احساس خطر از جانب نواحی شرقی با علائمی خاص بر روی قلعه کوه زردان که در ۶۰ کیلومتری آن است به نیروهای خود اعلام خطر می کردند.

روستای ازمیغان

روستای ازمیغان یکی از روستاهای شهرستان طبس می باشد. این روستا طبیعتی بسیار شگفت انگیز در میان کویر دارد و رودخانه های دائمی در آن جریان دارند. شالیزار و نخلستان های زیبایی را می توانید در این روستا در کنار یکدیگر ببینید. ازمیغان که در دره ای کم عمق قرار گرفته، از ابتدا تا انتهای دره اش آب فراوان جاری است، بطوریکه در این قسمت از جغرافیای گرم و خشک ایران امکان کشت برنج در آن فراهم است. بیشتر درختان نخل این روستا خودرو هستند و به ‌صورت گروهی رشد کرده ‌اند. در ‌واقع بافت درختان خرمای این روستا به‌ صورت ردیفی و باغ‌ های منظم نیست، بلکه به ‌صورت گروه ‌های ۴-۵ تایی باهم سر از خاک برآورده اند. در حد فاصل درختان نخل اراضی به ‌صورت پلکانی درآمده تا شیب منطقه گرفته شود و در درون این پلیت ‌ها شالیکاری صورت گیرد.

دره کال جنی طبس

یکی از زیباترین شگفتی های طبیعی ایران، دره کال جنی طبس می باشد.، دره ای که در جنوب استان خراسان قرار گرفته و به دلیل فرسایش ناشی از سیلاب و جریان آب در طی قرن ها به وجود آمده است. نام این دره از ترکیب دو کلمه کال و جنی به وجود آمده، کال به معنای دره ای ایجاد شده به وسیله جریان آب و سیلاب ها می باشد. ساکنین روستاها این دره را کمی ترسناک و مرموز می دانند از این رو بخش دوم آن را یعنی جنی برای اسم دره انتخاب کردند. جنی یعنی همان محل حضور و زندگی جن ها. کال جنی شامل یک کال اصلی و کال‌های فرعی است. کال اصلی از نخلستان آغاز شده و به روستای ازمیغان می‌رسد. آب جریان یافته در کال اصلی که سر راهش گیاهان سبز را به جرعه‌ای آب مهمان می‌کند از چشمه ازمیغان آغاز می‌شود. این آب در ادامه مسیرش وارد کانالی که به قنات می‌رسد شده و کال را ترک می‌کند. شگفتی‌های بی‌نظیر و وجود گبرها از همین مکان آغاز می‌شود. وجود تونل‌ها و خانه‌هایی به نام خانه گبرها در دل دیواره‌ها که برای سکنی زرتشتیان زمان خود ساخته شده است از دیگر جذابیت‌های این دره است. ساخت این تونل‌ها و حفرها احتمالا به زمان ساسانیان بازمی‌گردد.

کویر سه قلعه

از دیگر جاهای دیدنی این استان، کویر سه قلعه می باشد. کویر سه قلعه در فاصله حدودی ۳۰ کیلومتری جنوب سه قلعه سرایان قرار دارد. شهر سه قلعه بهشت منجمان و کویرنوردان ایران در مرکز بخش سه قلعه در محدوده سیاسی شهرستان سرایان در شمال خراسان جنوبی واقع است. کویر سه قلعه بواسط داشتن آسمانی تاریک جهت رصد ستارگان دارای ویژگی و اهمیت خاص است و بواسطه همین ویژگی مورد توجه گروه های آماتور و حرفه ای علاقمندان به نجوم قرار گرفته است. کویر سه قلعه یکی از منحصر به فردترین کویر‌های شرق کشور است و بی تردید در زمینه طبیعی، کویر بکر و آسمان زیبای این شهر در کشور شناخته شده است. اشکال کویری و فرسایش بیابانی مانند نبکاها، تپه های ماسه ای، کلوت ها یا پدلند و دق های رسی همراه با آرامش عجب و دوست داشتنی شب های بلند پاییز و زمستان کویر بسیار زیبا و فراموش نشدنی است.

گواب، دریاچه ای میان کویر

از جاذبه های گردشگری خراسان جنوبی، منطقه گواب در شهرستان خوسف است. این مکان تفریحی دل انگیز در نزدیکی آرامگاه ابن حسام و بافت تاریخی شهر، مجاور مزارع مردم واقع شده است.

آرامگاه ابن حسام خوسفی

محل دفن ابن حسام خوسفی، شاعر سده نهم هجری در خوسف استان خراسان جنوبی است. این بنا بر روی تپه ای سنگی قرار دارد که اطراف آن را مراتع و مزارع سرسبز می‌پوشاند. این آرامگاه برای اولین بار در سال ۹۲۰ قمری ساخته شده و آخرین مرمت آن طبق محتوای اشعار سروده شده سردر ورودی آرامگاه ، با احتساب حروف ابجد سال ۱۲۹۲ هجری قمری بوده‌است.بنا دارای نقشه چلیپایی شکل و پوشش گنبدی است و در سه جهت، سه طاق نما با قوس جناقی دارد.با اینکه این بنا در اواخر دوره صفویه ساخته شده ، اما به خاطر تغییراتی که در دوره قاجار در آن بوجود آمده ، قدمت آن را قاجار حساب میکنند.

آبگرم معدنی فردوس

آبگرم معدنی فردوس از جمله جاذبه ها و قابلیت های گردشگری و با اهمیت شهر فردوس است ،که با خواص طبی و درمانی اعجاب انگیز، سالانه پذیرای تعداد بی شماری از گردشگران داخلی و خارجی بوده و از موقعیت مناسبی در منطقه برخوردار است. از جمله مزایای آب درمانی درآبگرم معدنی هلال فردوس می توان به: درمان امراض جلدی و كبدی، دردهای مفصلی و عصبی، اتصاع عروق، پیشگیری از رسوب سنگ درکلیه، درمان بیماری های رماتیسمی، افزایش سوخت و سازبافت ها، کاهش درد و رفع گرفتگی عضلات، افزایش دامنه حرکتی اندام ها، بهبود دردهای ناحیه ستون فقرات و دیسک کمر و پیشگیری از ایجاد انحراف در ستون فقرات اشاره کرد که همین امر باعث افزایش روز افزون مراجعین به این مجتمع شده است.

ارگ کلاه فرنگی

از دیگر جاهای دیدنی این استان ارگ کلاه فرنگی می باشد. این مکان دیدنی در شهر بیرجند قرار دارد. کلاه فرنگی در ابتدا شامل دو بادگیر در دو سو بوده، که در راستای بازسازی حذف شده است. این ارگ تاریخی به شکل شش ضلعى و در رأس به شکل مخروط و به رنگ سفید در آمده است. این بنای تاریخی در زمان های گذشته مقر حکومتی بوده و به جای مانده از اواخر دوره زندیه و اویل دوره قاجار می باشد. عمارت ارگ دارای فرم زیگوراتی و شش اشکوبه بوده، و دارای چند بخش مهم می باشد؛ بخش همکف این بنا دارای کاملترین نقشه و فضا سازی بوده و دارای جایگاه ویژه ای در این بنا می باشد. فضای وروی بنا نیز در طبقه همکف قرار گرفته و دارای چند قوس و طاقهایی چشمگیر است.

کویر حلوان

یکی دیگر از جاهای دیدنی کویر حلوان است که این مکان دیدنی در شهرستان طبس قرار گرفته است. کویر حلوان شنزاری پهناور است و در جنوب خود به آغوش کوه های عاشقان می رسد. علاوه بر کوه های عاشقان، باتلاق های نمکی و رسی، دشت کویر و دریاچه نمک خور از دیگر پدیده های طبیعی جذاب این کویر می باشد. با وجود زیبایی های بی نظیر کویر حلوان هنوز یکی از بکر ترین کویر های ایران است. کویر حلوان به دلیل قرار گرفتن در روستای حلوان به این اسم خوانده می شود. پوشش گیاهی کویر حلوان شامل دم گاوی، درمنه، اسکنبیل ، بادام کوهی، تاغ و قیچ می باشد. دراین ناحیه زیست گاه جانورانی مانند هوبره، مار، شاهین، جرد، موش صحرایی، سارگپه بیابانی، چکاوک، عقرب، کبک، گرگ، شغال، کاکلی، مگس گیر، زنبور خور، عقاب طلایی، انواع آگاما، روباه شنی، گربه شنی،کرکس، سمور سنگی و جکو است. از جمله تفریحات کویر حلوان تماشای زیبایی های فراوان و منحصر به فرد این کویر که به خاطر به یکی شدن کوه و شن به وجود آمده، رصد ستارگان، شتر سواری  و راندن موتور های چهار چرخ است.

باغ گلشن

می توان از باغ گلشن به عنوان گلستانی در دل کویر طبس نام برد، مکانی جذاب که قدمتش به دوران زندیه – قاجار برمی گردد. این باغ جذاب به عنوان یکی از بناهای تاریخی ایران ثبت شده است، باغی زیبا و فریبنده که یکی از مهم ترین باغ های ایرانیان به شمار می رود. باغ گلشن به دستور امیر حسن خان، سومین حاکم طبس در سلسه افشاریه ساخته شد. باغی جذاب که حوضی بزرگ با فواره هایی متعدد در وسط آن قرار دارد، حوضچه ای دیدنی که شنا کردن پلیکان ها در آب آن جذابیتش را دوچندان می کند. این باغ میزبان گونه هایی متعدد از انواع گیاهان مختلف و سازگار با اقلیم های متنوع می باشد، گیاهان و گونه هایی جذاب نظیر نخل، پرتقال، نارنج، انگور و گل هایی زینتی که ظاهری خاص و زیبایی مثال زدنی را به باغ بخشیده اند. این باغ همانند بهشتی سرسبز در دل بیابانی خشک قرار گرفته و یکی از نمادهای اصلی شهر طبس به شمار می رود. این باغ به لطف قرار گرفتن در منطقه ای مناسب از آب چشمه هایی که از کوهستان های طبس جاری می شوند، بهره مند است. برای آبیاری آن از آب های سطحی و سفره های زیرزمینی استفاده می کنند. بی شک می توان از سیستم آبرسانی این باغ به عنوان یک پدیده جذاب و منحصربه فرد نام برد.

---