دلایل حسادت کودکان

تعریف حسادت

حسادت صفت مذموم و ناپسندی به شمار می رود. این رذیله‌ی اخلاقی كه در بین همه‌ی اقشار و طبقه‌های اجتماعی و در همه‌ی سنین وجود دارد، یكی از رفتارهای شایع كودكان و نوجوانان نیز می‌باشد.

بچه ها در اثر این که کمتر یا بیشتر مورد توجه  والدین خود قرار بگیرند، در خانه نسبت به هم حسادت می ورزند. مثلا زمانی که کودکی در یک خانواده متولد می شود، ممکن است فرزندان بزرگتر از اینکه محبت مادر متوجه نوزاد می شود ، ناراحت می شوند و نسبت به آن حسادت می ورزند.

 در واقع  حسادت در کودکان نسبت به دوستان، خواهر و برادر یا هم‌کلاسی‌ها شکل می‌گیرد. مثلا خیلی ساده وقتی دوستش دوچرخه‌ی جدیدی می‌خرد ممکن است کودک به دوچرخه ی دوستش حسادت کند. وقتی حسادت در کودکان شکل می‌گیرد، والدین هر کاری که از دست‌شان برمی‌آید انجام می‌دهند تا این احساسات منفی قبل از جدی‌شدن و بزرگ‌تر شدن کودک از فرزندشان دور شود.

انواع حسادت:

حسادت در كودكان را می‌توان به چهار قسمت تقسیم كرد: 1- حسادت در كودكان 2- حسادت فرزند اول به نوزاد – رایج ترین نوع حسادت در دوران كودكی 3- حسادت بین فرزندان خانواده 4- حسادت بین هم‌كلاسی‌ها.

حسادت از همان سنین قبل از یك سالگی در كودك بروز می‌كند. حسادت را به صورت آشكار در سنین 18 ماهگی در كودكان می‌بینیم.حسادت کودک در دو و نیم سالگی به گونه‌ای است كه حتی حاضر نیست كودكی را در آغوش مادر ببیند . اوج حسادت در دو سن است ، یكی در سنین 5-3 سالگی و دیگری در سنین 11 سالگی.

حسادت در نقاشی كودكان

یكی از بهترین راه‌هایی كه می‌توان از طریق آن به عمق احساسات، رؤیاها، آرزوها و هیجانات كودك پی برد، نقاشی كردن اوست. كودك اگر در نقاشی‌اش خواهر یا برادرش را نكشد به معنای حسادت به آنهاست. یا نبودن رنگ در قسمتی از نقاشی یا تمام آن می‌تواند گویای خلأ عاطفی در كودك باشد.

اشتباهات والدین در ایجاد حسادت در کودکان

گاهی برخی از رفتارهای والدین موجب شدید شدن حسادت در کودک می‌شود. اشتباهات والدین بعضا محرکی قوی برای این موضوع است. در ادامه برخی از دلایل حسادت از کودکان را بیان می کنیم:

توجه بیش از حد به کودک

یکی دیگر از رفتارهای اشتباه والدین که باعث حسادت کودک می شود ، مراقبت و رسیدگی بیش‌ازحد است. مراقبت و رسیدگی زیاد همیشگی نیست و بالأخره روزی می‌رسد که فرزندتان به‌طریقی باید وارد جامعه بشود و دیگر خبری از مراقبت و رسیدگی نخواهد بود. فرزندتان به‌تنهایی وارد محیطی می‌شود که به‌زعم او وحشی و بی‌‌رحم است. در این حالت او تنها، منزوی و خجالتی می‌شود و وقتی کودک دیگری را می‌بیند که این ضعف‌ها را ندارد، احساس حسادت در او شکل می‌گیرد.

نازپرورده کردن فرزند

یکی دیگر از اشتباهاتی که والدین انجام می دهند و باعث ایجاد حس حسادت در کودک می شود،نازپروراندن کودک می باشد. اگر بیش از اندازه فرزند خود را نازپرورده بار بیاورید امکان ایجاد حسادت را در او زیاد می کنید، به‌طوری‌که احساس می‌کند بی‌رقیب است و همه چیز متعلق به شخص اوست؛ بنابراین وقتی با کودک جدیدی از اطرافیان رو‌به‌رو می‌شود یا فرزند جدیدی به خانواده اضافه می‌شود، احساس ناامنی می‌کند و رقیب تازه را علت این ناامنی می داند. در چنین شرایطی ممکن است کودک به افسردگی مبتلا شود. وقتی کودک به خواسته‌های خود نمی رسد، احساس حقارت می‌کند و این احساس در مراحل رشد با او همراه خواهد بود.

مقایسه با دیگران

گاهی هم مقایسه کردن کودک با دیگران باعث می شود که حسادت در او شعله ور شود. در واقع یکی از اشتباهات والدین، مقایسه‌کردن فرزند خود با دیگران است. مقایسه کار بسیار نابخردانه‌ای است. هیچ‌گاه نباید فرزند خود را با دیگران مقایسه کنید. مقایسه فقط و فقط موجب شکل‌گیری حسادت در دل کوچک فرزندتان می‌شود و نتیجه‌ی آن رقابت‌جویی کاذب و کاهش اعتماد به نفس در کودکان است.

والدین همیشه نگران و مراقب

والدین همیشه مراقب و نگران سلامتی کودکانشان هستند. اگر در این کار زیاده‌روی کنند، وقتی به کودک استقلال می‌دهند، او احساس سردرگمی می‌کند و نسبت به کودکانی که اعتماد به نفس بیشتری دارند، احساس حسادت می‌کند.

والدین کنترل گر و مستبد

کنترل بیش‌ازحد نیز یکی دیگر از اشتباهات بزرگ والدین است که باعث حسادت در کودکان می‌شود. والدین اگر در خانه قوانین و مقررات سفت و سخت و حدودیت هایی را ایجاد کنند ، همین امر باعث شعله‌ورشدن حسادت می‌شود. زیرا در چنین محیطی فرزندی با اعتماد به نفس پایین رشد خواهد کرد و نسبت به سایر هم‌سالان خود احساس بی‌ارزشی می‌کند. در نهایت این احساسات منفی باعث بروز حسادت خواهد شد.

ایجاد رقابت ناسالم

اگر والدین کودک را به انجام کارهایی که دیگر هم‌سن‌و‌سالانش انجام می‌دهند وادار کنند  و او را با هم  سن و سالان خود مقایسه کنند، این کار باعث ایجاد رقابت ناسالم می‌شود. باید در نظر داشته باشید که استعداد و توانایی افراد با یکدیگر متفاوت است. مثلا اگر کودک خود را در زمینه‌ی ورزشی با کودک دیگری که استعداد بیشتری دارد مقایسه کنید، حس حسادت ناشی از رقابت بی‌مورد را در دل او خواهید انداخت.

 حسادت بین خواهر و برادر

معمولا کودک بزرگ‌‌تر به خواهر و برادر کوچک‌ترش حسادت می‌کند. این موضوع زمانی اتفاق می افتد که والدین توجه خود را از کودک بزرگ‌تر به کودک تازه‌متولدشده معطوف می‌کنند. ممکن است این شرایط برای کودک بزرگ‌تر غیرقابل تحمل باشد و نسبت به خواهر و برادر کوچک‌ترش احساس حسادت کند.

نشانه‌های حسادت در کودکان

در سنین پایین وقتی فرزندتان با دیگران بازی می‌کند، امکان تشخیص حسادت در او وجود دارد. کودک حسود این حس خود را با کتک‌زدن و آزار دیگران در قالب بازی ابراز می‌کند.

بروز حس شدید مالکیت در کودک

کودکی که احساس حسادت دارد، نسبت به همه چیز حس مالکیت دارد و این مالکیت او تنها به موارد فیزیکی محدود نمی شود و حتی ممکن است نسبت به پدرو مادر و خواهر و برادر و دوستان خود این احساس را داشته باشد.او ممکن است از سهیم شدن داشته‌هایش با دیگران خودداری کند که این کار باعث ایجاد احساس تنهایی و انزوا در او خواهد شد.

کودک، خود را با بقیه مقایسه می کند

 یکی دیگر از نشانه های حسادت در کودک این است که او خود را با دوستان خود مقایسه می کند.در واقع ممکن است کودک حسود مهارت‌ها و داشته‌هایش را با کودکان دیگر مقایسه کند. در مواردی که او از داشتن مهارت یا وسیله‌ای محروم است، ممکن است نارضایتی‌اش را بروز دهد و شروع به اوقات‌تلخی کند.

کودک حسود باعث عصبانیت بقیه افراد می شود

اگر کودک به خواهر و برادش حسادت کند، ممکن است تمام تلاشش را برای جلب توجه شما انجام دهد و چه راهی بهتر از بدرفتاری؟ کودک تمام کارهایی را که ممکن است موجب عصبانیت شما شود انجام می‌دهد و تمام این تلاش‌ها تنها برای جلب توجه شماست.

بروز رفتار پرخاشگرانه

یکی دیگر از نشانه های حسادت در کودک این است رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان می دهد. او نه‌تنها با خواهر و برادر و دوستانش بدرفتاری می‌کند، بلکه حتی به آن‌ها زورگویی نیز می‌کند. در برخی موارد، حتی مشاهده شده است که کودک سعی در آسیب رساندن به خواهر و برادر یا دوستش داشته است. به این جنبه از حسادت در کودکان باید به طور جدی توجه شود.

احساس ناامنی در کودک

ممکن است کودک به دلیل حسادت دچار احساس ناامنی شود. این احساس با ورود خواهر یا برادر جدید به خانه تشدید می‌شود. ممکن است کودک تمام وقت به شما بچسبد و به‌دقت میزان محبت و توجه شما را زیر نظر بگیرد.

اثرات حسد بر کودکان

حسادت هیجانی منفی است و می‌تواند تاثیری منفی بر شخصیت کودک بگذارد. در ادامه، به چند مورد از پیامدهای حسادت اشاره شده است که کودکان ممکن است با آن مواجه شوند:

پرخاشگر شدن کودک

زورگو و قلدر شدن کودک،

منزوی شدن کودک و کناره‌گیری او از دیگران

احساس درماندگی کودک

پایین آمدن عزت نفس کودک

طفل حسود ممکن است یک شخص خودنما از آب در آید یا این که آدم خوبی بشود. این بستگی دارد به این که تجربه ها و تلاش های کودک وقتی که با حسد دست به گریبان است، او را به کدام سو بکشند. حسد به هر صورت که ظاهر شود شخص را ناشاد می سازد و به سازگاری او صدمات بزرگ و یا کم وارد می کند. کسی که در کودکی گرفتار حسد باشد ممکن است در تمام عمر به مردم و جهان با نظر حسد و بدبینی نگاه کند.

چگونگی مقابله با حسادت کودکان

با حسادت باید به شیوه درست مقابله کرد، در غیر این صورت، تاثیر معکوسی بر کودک خواهد گذاشت. قبل از اینکه برای رفع حسادت در کودک‌تان اقدام کنید، مطمئن بشوید که خودتان حسود نیستید و این حس را نسبت به خواهر و برادر، دوستان، همسایه‌ها و … ندارید. تا زمانی که ریشه‌ی حسادت را در خود نخشکانید و از بین نبرید، نمی توانید به‌طور مؤثر به فرزندتان کمک کنید. در ادامه راه های درمان حسادت در کودکان را بیان می کنیم:

گوش‌دادن به حرف دل کودک

یکی از راه های درمان حسادت در کودک این است به حرف دل کودک گوش دهید. در بیشتر مواقع، رفتارهای ناشی از حسادت عمیقا در درون فرد شکل می‌گیرد. پشت چنین رفتاری، نگرانی و مشکلات جدی وجود دارد. باید با فرزندتان صحبت کنید و ببینید علت حسادتش چیست. در بعضی موارد، حسادت در کودکان ریشه در اعتماد به نفس و عزت نفس پایین دارد. وقتی کودک از توانایی‌ها و ویژگی‌های مثبت خود مطمئن نباشد، حس حسادت در او ایجاد می‌شود و مدام به دیگران غبطه می‌خورد.

تبدیل حس حسادت به جاه‌طلبی

حس‌وحال مثبت بخشیدن به انرژی‌های کودک نقش مهمی در کاهش احساسات منفی و غنی‌کردن اهداف مثبت او دارد. مثلا اگر کودک‌تان به این خاطر که دوستش نمره‌ی بالاتری به دست آورده، ناراحت است باید او را به تلاش بیشتر تشویق کنید. وقتی کودک برای کسب موفقیت بیشترتلاش کند، دیگر درگیر احساسات منفی‌ای مانند حسادت نخواهد شد و درعوض تمرکز خود را به حرکت در راه پیروزی معطوف خواهد کرد.

خواندن داستان‌های قدیمی

گاهی با خواندن داستان های قدیمی می توان حس حسادت را در کودک از بین برد. داستان‌ها، افسانه‌ها و حکایت‌های قدیمی نکات اخلاقی پندآمیززیادی دارند. این داستان‌ها به‌طور غیرمستقیم، نتایج اخلاقی را منعکس می‌کنند. از این‌رو حتی اگر درباره‌ی حسادت نکردن و … مستقیما با کودک حرف نزنید، او مفاهیم لازم اخلاقی را به‌طور ضمنی دریافت می کند. خواندن این‌گونه داستان‌ها را به عادت تبدیل کنید .سعی کنید درباره‌ی ویژگی‌های خوب اخلاقی مانند کمک به دیگران، پرورش افکار و نیت های  خوب و … برای فرزندتان داستان بخوانید. با کتابخوانی برای کودکان و به کمک این داستان‌ها و حکایات می‌توانید به او بفهمانید آنچه انجام می‌دهد اشتباه است.

وجود الگویی شایسته برای کودک

یکی از راه های مفید دیگر برای تأکید بر اهمیت داشتن احساس خوب نسبت به دیگران این است که الگوی شایسته‌ای باشید. مثلا اگر شما از ویژگی‌های خوب دیگران مانند شوخ طبعی آنها، رفتار خوب‌شان یا هر ویژگی مثبت دیگری که دارند تعریف کنید، فرزندتان هم از شما این اخلاق نیک را یاد می‌گیرد و از حسادت دور می شود.

تأکید بر اهمیت بخشش کردن و مشارکت داشتن

یکی دیگر از راه های درمان حسادت این است که به کودک بخشش کردن به دیگران و مشارکت در کارهای گروهی را به او یاد دهیم. گاهی اوقات کودکان نسبت به کودکان دیگر عقده و کینه‌ی بی‌دلیل دارند. اگر فرزندتان چنین مشکلی دارد، باید اهمیت توجه و مشارکت با دیگران را به او گوشزد کنید. شکل‌گیری چنین رفتارهایی در کودک احساس ناامنی را از او دور می‌کند و دیر یا زود با کسی که نسبت به او حس حسادت داشت، دوست و رفیق می‌شود.

 نشان دادن عشق و علاقه خود به کودک

 یکی دیگر از راه های درمان حسادت در کودک این است که والدین عشق و علاقه ی خود را به کودک را نثار کنند و این محبت را به او نشان دهند. همه‌ی والدین فرزندان خود را دوست دارند و این امری بدیهی است اما واقعیت این است که کودکان به تمام عشق و محبتی که در اختیار دارید نیازمند هستند. مهم نیست کودک چه مشکلی را تجربه می‌کند، با عشق و مراقبت والدین، حل مشکلات سریع‌تر و مؤثرتر می‌شود.

مقایسه نکردن کودک با دیگران

 مقایسه‌ی کودک با دیگری کار اشتباهی است و ارزش عملکرد کودک را خدشه‌دار می‌کند. چنین اشتباهی اثرات نامطلوب طولانی‌مدتی بر فرزند می‌گذارد. وقتی مقایسه‌ای صورت می‌دهید، کودک فکر می‌کند فرد برتر را بیشتر دوست دارید یا فکر می‌کنید دیگری از او بهتر است.

مقایسه نکردن عملکرد تحصیلی کودک با سایر دوستان

گاهی برخی از کودکان بر نمرات دوستان خود در مدرسه و عملکرد تحصیلی آنها حسادت می ورزند . بهتر است والدین برای از بین بردن این حس، کودک خود را از نظر تحصیلی با دوستان خود مقایسه نکنند و از مقایسه‌ی نمرات، دستاوردهای علمی و عملکرد بچه‌ها در مدرسه یا میان خواهر و برادرها به‌شدت دوری کنند چراکه این کار باعث تلاش بیشتر فرزند نمی‌شود و تنها حس نفرت و حسادت را در او بیشتر می‌کند.

تشویق نقاط قوت

هر کودکی توانایی‌ها و نقاط قوت مخصوص به خود را دارد. سعی کنید نقاط قوت کودک را پررنگ کنید و با مهم‌شمردن آنها، اعتماد به نفس فرزند خود را بالا ببرید. خلق‌وخو و علایق کودکان با یکدیگر متفاوت است و وظیفه شماست که آنها را تشویق کنید.

تقویت رفتارهای مشارکتی
یکی دیگر از راه های درمان حسادت در کودکان این است که والدین رفتارهای مشارکتی کودک را تقویت کنند و آنها را در انجام این کارهای مشارکتی تشویق کنند. این اقدام یکی از مؤثرترین کارهایی است که می‌توانید در زمینه‌ی درمان حسادت کودکان انجام بدهید. کودکان را طوری هدایت کنید که همدیگر را حمایت کنند. آنها را به مشارکت، همکاری و قدر‌نهادن به تلاش‌های دیگران تشویق کنید تا تکرار این رفتارها در کودک بیشتر شود. مثلا اگر فرزندتان به خرید دوچرخه برای برادر بزرگ‌تر یا نمرات خوب هم‌کلاسی‌اش حسادت می‌کند، کنار او بنشینید و به او یادآوری کنید که او نیز در زندگی خود موفقیت‌هایی داشته یا به‌خاطر کار خوبی که کرده جایزه گرفته و تشویق شده است. با این روش علاوه بر اینکه به او گوشزد می‌کنید حسادت را کنار بگذارد، از ناراحتی‌اش نیز می‌کاهید.

---