عوارض چاقی در کودکان

امروزه چاقی دوران کودکی به یک چالش تبدیل شده است. ژنتیک، عادات و سبک زندگی و یا ترکیبی از هر دو سبب چاقی در کودکان می شود در برخی موارد مشکلات غدد درون ریز و متابولیسم، سندرم های ژنتیکی و داروها می تواند سبب اضافه وزن بیش از حد شود.

والدین در سال‌های نخست رشد فرزندانشان با پاسخگویی به اکثر خواسته‌های آنان، فقط برای مدت کوتاهی کودک را آرام می‌کنند درحالی‌که این عادت اشتباه در والدین منجر به تشدید چاقی در کودکانشان می‌شود.

پدیده چاقی در کودکان منجر به کم‌تحرکی و اعتماد به نفس پایین در آنها می‌شود.  به اعتقاد پزشکان درحالی‌که تغذیه مناسب برای کودکان ضروری است، توجه به تأثیر موادغذایی مختلف بر رشد و سلامت بدن کودکان نیز بسیار اهمیت دارد.

کودکانی که اضافه وزن دارند، سنگین ترند و تحرک کمتری نسبت به هم سن و سالانشان دارند. دوستان شان بسادگی اجازه همکاری در بازی های گروهی را به آنها نمی دهند. در واقع چاقی روی چهره و ظاهر اثر می گذارد، آنها را متفاوت از بقیه می کند و حس سرخوردگی به آنان می دهد.

علل چاقی کودکان

والدین باید در نظر داشته باشند که معده کودک کوچک و متناسب با سن و جثه اوست و لازم نیست با خوراندن اجباری غذا به کودک، معده اش رو بزرگ کنند. عوامل مختلفی می توانند سبب افزایش وزن کودکان و نوجوانان شوند. این عوامل عبارتند از:

وراثت و عوامل ژنتیکی

 یکی از دلایل چاقی کودکان، وراثت و ژنتیک آنها می باشد. همان‌گونه که افراد بلندقد صاحب فرزندان بلندقد می‌شوند، افراد چاق و مبتلا به اضافه‌ وزن نیز احتمالاً صاحب فرزندان چاق خواهند شد. گفته می‌شود که در حدود یک‌چهارم از موارد چاقی کودکان به عوامل وراثتی بستگی دارد. به‌ندرت عارضه‌های ژنتیکی خاص مثل سندرم پرادر ویلی باعث ایجاد چاقی در کودکان می‌شوند. برخی از اختلالات نادر ژنتیکی باعث چاقی مفرط در کودکان می‌شوند. در بسیاری از افراد دیگر، عملکرد چند ژن دیگر به همراه یکدیگر سبب آسیب پذیری بیشتر کودکان نسبت به چاقی می‌شود. اگر کودک سابقه‌ی فامیلی اضافه‌وزن وجود داشته باشد، والدین باید به رعایت رژیم غذایی سالم در کل خانواده توجه بیشتری داشته باشند.

رژیم غذایی

امروزه بیرون رفتن از خانه به معنی رفتن به یک رستوران فست فود و خوردن غذاهایی با کالری بسیار بالا است. غذا خوردن بیرون از خانه امروزه به یکی از لازمه‌های زندگی تبدیل شده است چراکه والدین هر دو کار می‌کنند و درن تیجه کودکان غذاهای چرب و شیرین می‌خورند که کالری بالایی داشته ولی ارزش غذایی آن‌ها پایین است.

عادات غذایی ناسالم در خانواده‌ها

یکی دیگر از دلایل چاقی کودکان، عادات غذایی ناسالم د رخانواده ها می باشد. استفاده از وعده‌های غذایی ناسالم در خانواده‌ها توسط والدین، الگوهای غلطی را برای کودکان ایجاد می‌کند. بنابراین کودکان از همان ابتدا به استفاده از غذاهای ناسالم عادت می‌کنند.

کم‌کاری تیروئید

یکی دیگر از دلایل چاقی کودکان، کم کاری تیروئید آنها می باشد. در واقع کم‌کاری تیروئید مسئول چاق شدن افراد است. بااین‌حال، پیدا کردن رابطه‌ی مستقیم بین این دو مقوله امری بحث‌برانگیز است. کم‌کاری تیروئید آشکار با افزایش وزن مرتبط است ولی رابطه‌ی بین کم‌کاری تیروئید خفیف و اضافه‌وزن واضح  و روشن نیست. امروزه مشخص شده که تغییر در هورمون محرک تیروئیدمی‌تواند بر روی چاقی تاثیرگذار باشد. شیوع رو به افزایش چاقی، طیف نرمال هورمون محرک تیروئید در مطالعه‌های امروزی بر روی جمعیت‌ها را مشخص می‌کند.

سبک زندگی

یکی دیگر از دلایل چاقی کودکان، سبک زندگی  و محیطی است که در آن رشد می کند.در واقع محیطی که کودک در آن رشد می‌کند نیز نقش بسیار مهمی  در چاقی و لاغری او خواهد داشت. معمولاً والدین نسبت به اضافه‌وزن کودک خود توجهی نشان نمی‌دهند چون  از نظر آن‌ها کودکشان کاملاً بدون نقص است. این کار باعث می‌شود تا والدین کودک خود را برای سالم بودن و یا همان چاق بودن تشویق کنند. کودکان امروزه به‌راحتی زیاد عادت دارند چرا که همه چیز برای آن‌ها توسط والدین فراهم می‌شود. کودکان امروزه حتی برای رفتن به سوپرمارکت نیز پیاده نرفته و این مسافت‌ها را با استفاده از دوچرخه یا خودرو طی می‌کنند. ورزش کردن در شکل بازی کردن در بیرون از خانه نیز به دلایل مختلفی امروزه از لیست فعالیت‌های کودکان خارج شده است. کودکان امروزه با وسایل الکترونیکی احاطه شده‌اند و زمانی که آن‌ها صرف موبایل، تلویزیون و کامپیوتر می‌کنند بیش از زمانی است که فعالیت‌های فیزیکی دارند. کمبود فضا برای بازی کردن کودکان در شهرها نیز یکی از دلایل کم رنگ شدن این مورد در زندگی امروزی است.

عوارض چاقی در کودکان

ذائقه انسان در دوران کودکی شکل می گیرد. بهتر است فرد در سنین پایین به عادات غذایی سالم و همچنین ورزش کردن عادت کند ،  در این صورت این فرد در واقع  به سبک زندگی سالم عادت کرده است . چاقی دوران کودکی می تواند زمینه ساز بروز بیماری های مختلف باشد. علائم برخی از این بیماری ها در دوران کودکی و نوجوانی و برخی دیگر در دوران بزرگسالی ظاهر می شوند.

پردیابت (پیش دیابت) و دیابت نوع 2 :

دیابت با اضافه وزن و چاقی دارای ارتباط نزدیكی است و احتمال ابتلا به این بیماری در افراد چاق بسیار بیشتر است. آنچه كه در خصوص كودكان از اهمیت بیشتری برخوردار است سرعت ابتلا و پیشرفت دیابت در كودكان در قیاس با بزرگسالان است.

از عوارض چاقی کودکان می توان به پردیابت و دیابت نوع 2 اشاره کرد. عادات غذایی نادرست و چاقی می تواند حتی در سنین پایین سبب بروز پردیابت و دیابت نوع ۲ شود. شواهد نشان می دهد که چاقی شیوع دیابت نوع ۲ را در دوران کودکی ۴۰ درصد افزایش داده است.

آپنه خواب:

آپنه خواب یکی از شایع ترین عوارض چاقی است. آپنه خواب سبب توقف تنفس به صورت موقت در هنگام خواب و در نتیجه اختلال خواب می شود. عدم درمان چاقی و آپنه خواب می تواند با گذشت زمان به قلب و ریه ها آسیب وارد کند.

آسم:

آسم هم می تواند از عوارض چاقی در دوران کودکی باشد. در واقع یکی از عوارض چاقی افزایش احتمال ابتلا به بیماری های تنفسی است. کودکان مبتلا به اضافه وزن و چاقی بیش از سایر کودکان در معرض ابتلا به آسم قرار دارند.

علاوه بر موارد بالا وزن‌های ناسالم دوران کودکی ممکن است در دوران کودکی مشکلات جدی پزشکی ایجاد کند مشکلاتی مثل: خستگی ، بی خوابی ، مشکلات کبد، بلوغ زود رس، اختلالات خوردن مثل بی اشتهایی، مشکلات استخوان و مشکلات مفصلی،فشار خون بالا و افزایش کلسترول خون و همچنین عفونت های پوست به علت رطوبت از عرقی که در چروک های پوست به دام افتاده است.

اضافه وزن یا چاقی در دوران کودکی می تواند به مشکلات جدی روانی هم منجر بشود. کودکان دارای اضافه وزن یا چاق بیشتر احتمال دارد به خودخواهی و قلدری مبتلا شوند ویا به دیگران آسیب برسانند ویا ممکن است عزت نفس پایینی داشته باشند و یا در معرض خطر افسردگی قرار داشته باشند،همچنین مهارت های اجتماعی ضعیفی داشته باشند و دچار استرس و اضطراب زیادی شوند.

 موارد بالا که ذکر شد مربوط به مشکلاتی است که در دوران کودکی ممکن است برای کودکان چاق اتفاق بیفتد . ممکن است این چاقی برای سال های بعدی زندگی آنها هم مشکل ساز شود.

عوارض چاقی که در سال های بعدی زندگی و در نوجوانان ظاهر می شوند عبارتند از:

افزایش فشارخون و کلسترول:

افزایش فشارخون و کلسترول می تواند به بیماری قلبی منجر شود. چاقی در دوران کودکی احتمال بروز مشکلات قلبی را در سال های بعدی زندگی افزایش می دهد.

کبد چرب:
چاقی و تجمع چربی در کبد می تواند به تدریج سبب آسیب کبد شود. اگر کبد چرب درمان نشود به تدریج فرد به سیروز کبدی و سرطان کبد مبتلا می شود.

سرطان:

افزایش وزن و مصرف ناکافی مواد غذایی سالم و مغذی احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می دهد.

آرتریت:

ابتلا به اضافه وزن و چاقی فشار زیادی را بر روی مفاصل وارد کرده و احتمال ابتلا به استئوآرتریت (آرتروز) را افزایش می دهد.

علاوه بر مشکلات جسمی کودکان مبتلا به اضافه وزن و چاقی بیش از سایرین در معرض ابتلا به مشکلات روحی و روانی مانند افسردگی و اضطراب قرار دارند.

درمان چاقی در کودکان

دارودرمانی

یکی از روش های درمان چاقی کودکان، با استفاده از دارو می باشد. ممکن است برای برخی از نوجوانان، داروهای مخصوص به‌عنوان بخشی از یک برنامه‌ی کاهش وزن تجویز شوند. سه نوع از این داروها عبارت‌اند از متفورمین، یک عامل هیپو گلایسمیک، یک محدود کننده‌ی لیپاز گوارشی و سیبوترامین، یک محدود کننده‌ی باز جذب سروتونین و نورآدرنالین.

خوردن غذاهای سالم

بهتر است برای درمان چاقی کودکان از غذاهای سالم استفاده شود.مثلا زمانی که برای غذا خرید می‌کنید، به سمت میوه‌ها و سبزیجات بروید. از خرید غذاهای راحت  مثل شیرینی، بیسکوییت و غذاهای آماده خودداری کنید،چراکه این غذاها معمولاً مقادیر زیادی شکر، چربی و کالری دارند. همیشه غذاهای سالم در دسترس داشته باشید.

همچنین مصرف نوشیدنی‌های شیرین را محدود کنید. این محدودیت شامل آبمیوه نیز می‌شود. این نوشیدنی‌ها در مقابل میزان بالای کالری که به بدن می‌دهند، ارزش غذایی پایینی دارند.

مصرف فست فود را محدود کنید. بسیاری از این غذاها مقادیر بالای چربی و کالری دارند.

وعده‌های غذایی را به صورت خانوادگی و دورهم بخورید.

وعده‌های غذایی را با اندازه‌های مناسب سرو کنید. کودکان به اندازه‌ بزرگسالان به غذا احتیاج ندارند. به کودک خود اجازه دهید تا به هنگام سیر شدن دست از غذا خوردن بکشد حتی در صورتی‌که غذا در بشقاب او باقی‌ مانده است. به یاد داشته باشید که اگر در بیرون از خانه غذا می‌خورید، اندازه‌ی وعده‌های غذایی سرو شده در رستوران‌ها معمولاً بسیار بزرگ است.

تشویق برای انجام فعالیت‌های فیزیکی

یکی دیگر از راهای درمان چاقی کودکان، تشویق برای انجام فعالیت های فیزیکی می باشد. یکی از اصلی‌ترین گام‌ها برای رسیدن و نگه داشتن وزن مناسب در کودکان، انجام فعالیت‌های فیزیکی است. این کار کالری مصرف کرده، استخوان‌ها و عضلات را تقویت کرده و به کودک شما کمک می‌کند تا به هنگام شب بتواند به‌خوبی خوابیده و در طول روز هشیاری کامل داشته باشد. عادت‌های خوبی که در دوره‌ی کودکی ایجاد شده‌اند به نوجوانان کمک می‌کنند تا با وجود تغییرات هورمونی، رشد سریع و تاثیرات اجتماعی که معمولاً سبب پرخوری می‌شوند، باز هم وزن مناسب خود را حفظ کنند. همچنین، کودکان فعال احتمالاً در آینده به بزرگسالانی با تناسب‌اندام تبدیل می‌شوند. زمان مشاهده‌ی تلویزیون و استفاده از کامپیوتر را محدود کنید. مدت‌زمان استفاده از فضای مجازی مثل مشاهده‌ی تلویزیون، استفاده از کامپیوتر، موبایل و تبلت را در روز به یک ساعت محدود کنید. به فعالیت‌های فیزیکی اهمیت بدهید. کودکان باید حداقل یک ساعت در روز را تا حد متوسط یا شدید از نظر فیزیکی فعالیت کنند. فعالیت‌های آزاد بازی گونه مانند گرگم به هوا و طناب زدن می‌توانند فعالیت‌های مناسبی برای مصرف کالری و بهبود وضعیت تناسب‌اندام باشند. فعالیت‌هایی که کودک شما به آن‌ها علاقه دارد را پیدا کنید. برای مثال اگر کودک شما ذوق هنری دارد، می‌توانید او را به یک گردش در طبیعت ببرید تا سنگ و برگ جمع کرده و یک کاردستی با آن‌ها درست کند.

عمل جراحی کاهش وزن

عمل جراحی برای کاهش وزن می‌تواند برای کودکانی که به شدت چاق بوده و نتوانسته‌اند با ایجاد تغییر در سبک زندگی وزن خود را کاهش دهند یک گزینه‌ی درمانی باشد. با این‌حال، همانند همه‌ی انواع عمل‌های جراحی، خطرات بالقوه و عوارض طولانی‌مدتی با این عمل جراحی همراه خواهند بود. اکثر کودکانی که تحت عمل جراحی کاهش وزن قرار می‌گیرند، به مشکلات مربوط به وزن اضافه‌ی بدن نیز مبتلا هستند.

چگونگی اصلاح عادات غذایی کودکان

اگر کودک یا نوجوان مدت زیادی است که از سبک زندگی سالم فاصله گرفته لازم است صبور باشید و به تدریج نسبت به اصلاح سبک زندگی او اقدام کنید.

کودکان معمولاً از مواد غذایی که در منزل نگهداری می شود استفاده می کنند. بنابراین، سعی کنید غذاهای سالم مانند میوه و سبزی تازه، منابع کم چرب پروتئین مانند ماهی و مرغ، غلات کامل مانند نان سبوس دار و لبنیات کم چرب همیشه در منزل داشته باشید. در مقابل، از نگهداری غذاهای ناسالم مانند چیپس، انواع کیک، بیسکوئیت و شکلات و همچنین نوشیدنی های شیرین خودداری کنید.

تعداد وعده هایی که خانواده از غذای رستوران یا فست فود استفاده می کنند عامل دیگری است که باید به آن توجه شود. توصیه می شود بیشتر وعده های غذایی خانواده در منزل و از مواد غذایی سالم تهیه شود.

کودکان و نوجوانان باید هر روز حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط تا شدید انجام دهند

توصیه‌هایی برای درمان چاقی در کودکان

درمان چاقی در کودکان بسیار متفاوت از درمان این مسأله در بزرگسالان است. درواقع بررسی آمادگی کودکان و شناخت وضع روحی و روانی آنان بسیار مهم است. همچنین پیش از برنامه‌ریزی برای کاهش وزن، انجام یک مشاوره‌ خوب با پزشک یا مشاور تغذیه درخصوص شیوه‌های درمان بسیار ضروری است.  راهکارهای زیر می‌تواند در این زمینه به والدین کمک کند:

هیچ گاه کودک را گرسنه نگذارید.

به جای حذف کامل غذا، از غذاهای سالم‌تر استفاده کنید.

یک برنامه‌ریزی منظم برای یک ساعت ورزش روزانه داشته باشید.

همچنین بهترین راه حفظ تندرستی کودکان آن است که پدر و مادر هرچه زودتر مشکل افزایش وزن کودک را کنترل کنند. کودکان برای سلامت خود به غذاهای سرشار از مواد معدنی، اغذیه انرژی زای غنی از الیاف و فیبر و برای رشد به غذاهای سرشار از پروتئین نیاز دارند. کودکان باید ورزش کنند زیرا هم انرژی مصرف می کند و هم عضلات مختلف بدن را به فعالیت وا می دارد.

---