فناوری اطلاعات در دوران شیوع ویروس کرونا چه نقشی داشته است؟

مهرداد مهدویان، مدیر برنامه‌ریزی و توسعه کسب‌وکار شرکت توسعه ارتباط هوشمند تبیان / این روزها شاهد شیوع یکی از مرگبارترین ویروس‌های تاریخ بشر هستیم که سرعت عالم‌گیری آن در مقایسه با بسیاری از ویروس‌های دیگر بسیار بالاتر بوده و این موضوع باعث همه‌گیری فراوان آن شده است.

هم اکنون این ویروس به ۲۰۰ کشور و سرزمین دنیا وارد شده و هر روز بر شمار قربانیان کووید-۱۹ افزوده می شود. در بسیاری از کشورها مقررات سخت‌گیرانه رفت‌وآمدی وضع شده و قرنطینه سراسری اجرا شده است.
این شرایط باعث تغییرات اساسی در الگوهای زندگی همه شده و زندگی انسان‌ها را دست‌خوش تغییرات زیادی کرده است. به طور طبیعی این تغییرات ماهیت بسیاری از فعالیت‌های روزانه را دچار تغییر و تحول می کند و اینکه مجبوریم تا مدتی در خانه بمانیم باعث تغییر در روند فعلی کسب‌و‌کار و مدل سبک زندگی افراد می شود.

همه جوامع و سازمان‌ها در شرایطی با بحران روبرو می شوند. اگر چه بحران شیوع ویروس کرونا پیش از این سابقه نداشته است، اما فعالیت در دنیایی در حال تغییر، غیرقطعی، پیچیده و مبهم بدان معنی است که بحران امری غیرقابل اجتناب است. موفقیت یا عدم موفقیت جوامع و سازمان ها در بحران به اقدامات آن در کوتاه‌ترین زمان ممکن بستگی دارد.

درک کردن این نکته که سازمان با یک بحران روبرو شده است، اولین کاری است که مدیر باید انجام دهد. برداشتن این گام بسیار سخت است، مخصوصا زمانی که این بحران در حال شکل‌گیری است و هنوز نقاب را از چهره خود بر نداشته است و مدیران احساس می کنند که در شرایطی عادی قرار دارند. در مواجهه با چنین بحرانی که به آرامی در حال شکل گرفتن است مدیران باید بتوانند بر سوگیری احساس عادی بودن شرایط غلبه کنند، زیرا این امر باعث می‌شود که آنها تخمین درستی از احتمال وقوع بحران و پیامدهای آن نداشته باشند.

در این یادداشت به بررسی این تغییرات و کاربرد فناوری اطلاعات و پتانسیل فضای مجازی در این حوزه می پردازیم. از سوی دیگر پیامدهای دوران پساکرونایی در آینده مورد بررسی قرار می‌گیرد.

همان گونه که پیش‌تر اشاره شد؛ این تغییرات با خانه‌نشینی و حذف بسیاری از فرصت‌های کسب‌وکار همراه است. بالطبع در این حالت ما نیاز گسترده‌ای به فناوری اطلاعات و ابزارهای این حوزه برای زنده نگاه داشتن کسب‌و‌کار خود و انجام فرآیندهای زندگی روزمره خود هستیم.

در این شرایط نیاز جامعه و کاربران به استفاده از ابزارهای پیشرفته‌تر برای انجام فعالیت‌های روزانه خود و استفاده بیشتر از پهنای باند و ترافیک شبکه ملموس‌تر است. بعد از شیوع ویروس کرونا در کشور و خانه‌نشینی اجباری مردم، مصرف اینترنت نیز به دلیل فراهم‌شدن امکان دورکاری، آموزش از راه دور، تماشای آنلاین فیلم و سریال خانگی و پیگیری اخبار از طریق شبکه‌های اجتماعی و سرویس‌های پیام‌رسان افزایش پیدا کرد. تا جایی که اعلام شد میزان مصرف اینترنت ثابت حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد افزایش پیدا کرده است. حضور افراد در منازل و افزایش مصرف دیتای کشور، موجب کاهش کیفیت شده بود که اعلام شد اپراتورها به‌دلیل افزایش استفاده تعداد کاربران برای ارائه سرویس هم در لایه‌ شبکه و هم در لایه‌ فرکانس آماده نبودند.

با وجود تمهیداتی که برای افزایش سرعت اینترنت در نظر گرفته‌شده است با این حال برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی از قطعی اینترنت و سرعت پایین آن در ساعاتی از روز شکایات می‌کنند. حال در میان این سوال مطرح می شود که به چه میزان شبکه داخلی اپراتورهای ثابت و سیار پاسخگوی نیاز کاربران برای پوشش این روزهای خانه‌نشینی است؟

در این شرایط که تقریبا یک فضای ویژه و خاص هست، آیا از قبل تدارک یا زمینه‌ای ایجاد شده است؟

چه سازمان‌ها و دستگاه‌هایی در این حوزه از قبل باید وارد عمل شده و بستر سرویس‌های خود را برای این شرایط یعنی بحران  مهیا می کردند؟

شبکه سرویس دهنده‌های آنلاین فیلم و سریال خانگی چه میزان محتوا و برنامه برای مخاطبان خود تدارک دیده‌اند؟

این ها سوالاتی است که شاید هر فردی که در اکوسیستم فناوری اطلاعات و ارتباطات درگیر باشد این روزها از خود می پرسد.

ولی به راستی واقعا در این شرایط چقدر با برنامه‌ریزی در حیطه فناوری و ابزارهای جدید و به‌روز خواهیم داشت و در صورت تداوم این شرایط برای ماه‌های آینده زیرساخت‌های ما به چه میزان آمادگی حجم بیشتری از ترافیک و کاربران را خواهند داشت.
البته تقریبا تمام دنیا در این شرایط درگیر هستند و کم وبیش اخبار مشکلات در حوزه‌های مختلف زیرساختی را می شنویم. چندی قبل در خبری به نقل از اتحادیه اروپا آمده بود که از شرکت‌های پخش آنلاین فیلم و سریال خواسته شده که کیفیت فیلم ها و محتوای نمایشی خود را پایین‌تر آورده و حجم محتواهای خود را کمتر کنند تا در انتقال شبکه و پاسخ گویی به نیاز اصلی کاربران بی‌شماری که همزمان در سراسر اروپا  در حال تماشا هستند دچار مشکل نشوند.

در هر صورت در تمام دنیا این اتفاقات با بررسی‌های مداوم شبکه و به روز رسانی زیرساخت و گاها مشکلات موقتی در این حوزه به سرعت حل می شود. ولی این مشکل این روزها آزمون سختی برای شبکه، زیرساخت و تمامی فعالین این اکوسیستم از تولید کنندگان محتوا تا فراهم کنندگان سرویس خواهد بود.

این شرایط موقتی، بعد از پایان یافتن کرونا هم ادامه خواهد داشت و بخشی از کاربرانی که این سرویس‌ها را در این روزها فعال نموده اند، در شرایط بعدی نیز مشتری خواهند ماند. بنابراین باید سرویس‌ها به گونه‌ای طراحی شوند که هر چقدر بیشتر این مخاطبان در سرویس دهنده‌های داخلی باقی بمانند.

بحران امری غیر قابل اجتناب است و به جوامع و سازمان‌ها توصیه اکید می شود تا خود را برای این شرایط آماده کنند. بهترین روش به منظور آماده شدن برای بحران، شناسایی محیط، فرصت و تهدیدها است که بتوان به شکلی اثربخش بحران را مدیریت کند. شرایط فعلی هم یک تهدید و یک آزمون برای اکوسیستم فناوری کشور خواهد بود و هم در کنار این تهدید یک فرصت برای توسعه کسب‌و‌کار‌ها و گسترش سرویس‌ها است.
تبدیل کردن این فضا به یک فرصت برای ایجاد طیف عظیم کاربران و مخاطبان برای استفاده از سرویس‌ها داخلی، باعث گسترش و رشد بسیاری از کسب‌و‌کارهای بزرگ داخلی خواهد شد. چه در این دوران و چه در دوران بعد از کرونا، ایجاد و توسعه ظرفیت‌های داخلی باعث بالا رفتن انتظار کاربران نسبت به کیفیت و پاسخگویی بهتر به کاربران می شود و زمینه چینی برای تحول دیجیتال در زیرساخت‌ها و بخش‌های مختلف سرویس و محتوا در شبکه داخلی خواهد شد.

در این میان تمرکز بر زیرساخت‌ها و خدمات ابری که در این دوران و روزهای پساکرونا باعث انعطاف بیشتر در شبکه می شود، بسیار مهم و حایز اهمیت است و کسب‌و‌کارها و سازمان‌ها بهتر است در این شرایط تمرکز خود را بر روی توسعه سرویس‌های ابری بگذارند.

در این میان مشکلاتی نظیر عدم راه‌اندازی کامل شبکه ملی اطلاعات، عدم توسعه زیرساختی برای احراز هویت کاربران برای خدمات غیرحضوری، نبود امکان برای توسعه و سرمایه‌گذاری در بخش های مختلف زیرساختی با توجه به شرایط تحریم و نبود تجهیزات کافی یکی از چالش‌های اساسی در این حوزه خواهد بود.

در هر حال چه در دوران قرنطینه خانگی و چه در دروان پساکرونا، برنده اصلی جوامع و سازمان‌هایی خواهند بود که هر چه بیشتر و بهتر در تامین نیازهای شهروندان و کاربران در خانه‌ها و کسب رضایت بیشتر آنها در ارایه سرویس‌های غیر‌حضوری گام بردارند.