چگونه با بهانه گیری کودک میتوان برخورد کرد؟

بهانه گیری های کودکان اصولا با جیغ و گریه همراه است،  چون بیشتر کودکان کلمه هایی که می شنوند را درک می کنند اما نمی توانند آنها را درست و کامل بیان کنند و منظور خود را توضیح دهند  و به اطرافیان خود برسانند و  همین علت باعث  نا امید شدن آنها می شود  و شروع به جیغ کشیدن و بهانه گیری می کنند.

اصولا کودکان یک تا سه سال بسیار بهانه گیر هستند.شاید برخی از والدین فکر می کنند که در حال پرورش کودکی زورگو هستند. اما این بهانه گیری کودک اقتضای سن آنها است و آنها در نتیجه ناامیدی های خود بهانه گیری می کنند.

دلیل بهانه گیری کودک

عوامل زیادی موجب بهانه گیری کودک می شوند. بهانه گیری کودک اگرچه در بین بسیاری از کودکان وجود دارد  ،اما زمینه بروز و شدت آن معمولاً متفاوت است و می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. در کل مجموعه‌ای از علل فردی و تربیتی باعث بروز این رفتار می‌شوند.

ناتوانی در بیان خواسته خود

یکی از دلایل بهانه گیری کودک ، ناتوانی در بیان خواسته خود است.در واقع کودک با حرف نزدن و نرساندن منظور خود به اطرافیان کلافه می شود و بهانه گیری می کند. اگرچه آنها در سنین پایین معنی لغات و کلمات را تا حدود زیادی متوجه می‌شود و معنی حرف‌ها و سؤال‌های ما را درک می‌کند، اما نمی‌تواند برای پاسخ دادن به آن‌ها و یا ابراز نظرات شخصی خودش از کلمات به درستی استفاده کند و همین امر در مواقعی که خواسته‌ای دارد می‌تواند او را کلافه کرده و باعث ایجاد بهانه گیری و بی‌قراری‌های او شود. در این شرایط  لازم است که با صبوری نیازهای کودکتان را بررسی کنید تا به جواب درستی دست یابید.

خستگی

یکی دیگر از علل بهانه گیری کودک ، خستگی آنها است .گاهی خستگی برای کودکان می‌تواند سرسام آور باشد و آن‌ها را وادار به بهانه گیری کند. در واقع میزان فعالیت کودکان گاهی چندین برابر بزرگسالان است آن‌ها از صبح که بیدار می‌شوند شروع به بازی و جست و خیز می‌کنند و تا شب به این فعالیت‌ها ادامه می‌دهند. از آنجایی که کودک نمی‌تواند احساس خستگی را برای دیگران توضیح دهد در بسیاری از موارد مشکل خود را با بی‌قراری و بهانه گیری نشان می‌دهد.


گرسنگی

 از دیگر دلایل بهانه گیری کودک ، گرسنگی آنها می باشد.هر چند گرسنگی و تشنگی هر فردی را عصبانی و پرخاش گر می‌کند. کودک هم از این موضوع مستثنا نیست. او هم در هنگام گرسنگی عصبی می‌شود و بدون اینکه مطلع باشد نسبت به موارد بی‌اهمیت بهانه گیر می‌شود. قبل از بررسی هر عاملی که می‌تواند در بهانه گیری کودک تأثیر گذار باشد ابتدا به نیازهای اولیه او مانند گرسنگی بپردازید و در صورتی که در این موارد مشکلی نبود به دنبال عوامل دیگر باشید.

درخواست توجه از اطرافیان

یکی از مهم‌ترین عوامل بهانه گیری کودک درخواست توجه از اطرافیان و والدین است. گاهی ممکن است  مواردی  پیش بیاید که والدین در حال انجام کاری مثل مطالعه یا تماشای سریالی بوده‌اند و کودکشان اصرار می‌کرد که آن‌ها نقاشی‌اش را ببینند یا بهانه گیری می‌کرد که می‌خواهد کارتون تماشا کند. این بهانه‌گیری‌ها میتواند به دلیل نیازی آنها  به توجه والدین باشد. در این شرایط هرچقدر که در طول روز توجه سالم و مؤثرتری به کودک داشته باشید بهانه‌گیری‌های او برای نیاز به توجه کاهش خواهد یافت.

 نداشتن خواب کافی

خواب کافی یکی از مهم‌ترین نیازهای انسان است که کمبود آن به شدت در خلق و روحیه تأثیر می‌گذارد. هرچه سن فرد کمتر باشد این نیاز برای او بیشتر حس می‌شود چرا که مغز برای تحلیل اتفاقات روزانه به خواب بیشتری نیاز دارد. اگر خواب شب کامل نباشد باعث بدخلقی، پرخاشگری و عدم تعادل در افراد بزرگسال می‌شود. خواب کافی نداشتن هم می تواند یکی دیگر از علل بهانه گیری کودک باشد و در کودکان هم اوضاع بر همین منوال است، با این تفاوت که چون کودکان کنترل کم‌تری بر رفتار خود دارند بی‌خوابی شبانه باعث می‌شود که آن‌ها در تمام روز بعد بهانه گیر و پرخاشگر شوند.

از دیگر عوامل بهانه گیری کودک  موارد زیر می باشد:

ناکامی

ترس یا اضطراب کودکان

کسل شدن

تحریک بیش از حد

نیاز خاصی داشتن

مقاومت در برابر تغییر و ترک مکان

احساس عدم راحتی

بیماری یا درد

نیاز خاصی داشتن

برخی از کارشناسان این بهانه گیری های خسته کننده را به مشکلات مهارت های زبانی کودکان نسبت می دهند. وقتی کودک نمی تواند منظور خود را توضیح دهد ناامید می شود و جیغ کشیدن و بهانه گیری را شروع می کند.

 نحوه برخورد والدین و اطرافیان با بهانه گیری کودک

بخش مهمی از بهانه گیری‌های کودک مربوط به رفتار والدین و اطرافیان است. والدین می‌توانند از بهانه گیری کودک عصبی شده و برخوردی غیرمنطقی و حتی پرخاشگرانه‌ای با او داشته باشند، یا صبورانه با این مشکل رو به رو شوند و با استفاده از راهنمایی‌های افراد آگاه ، این مشکل را برطرف کنند.

حفظ آرامش و از دست ندادن کنترل خود

اولین راه درمان بهانه گیری کودک ،حفظ آرامش والدین است. بهانه گیری کودکان واقعا آزار دهنده است. علاوه بر جیغ زدن و غرغر کردن شاید کودک لگدپراکنی کند یا پاهایش را به زمین بکوبد، اشیا را به اطراف پرت کند، دیگران را کتک بزند یا حتی نفس خود را حبس کند تا کبود شود. تحمل و کنترل این رفتارها واقعا طاقت فرسا است اما والدین باید مطمئن باشند که حبس نفس تا مرحله کبودی نیز نوعی بهانه گیری و کج خلقی کودکانه است. وقتی کودک شروع به بهانه گیری می‌کند، مسلما والدین عصبی می‌شوند اما باید بدانیم که در این شرایط حفظ آرامش و کنترل خشم به طور غیر مستقیم به کودک نشان می‌دهد که برای صحبت کردن باید بهانه گیری و پرخاشگری را کنار بگذارد ،چون کودک بیش از هرکسی از والدین الگو می‌گیرد و اگر آنها  نیز با عصبانیت به او پاسخ دهند رفتار اوشدت خواهد گرفت.

زمانی که کودک در حال جیغ و داد کردن است به حرف ها و دلیل های اطرافیان گوش نمی دهد و با حالتی منفی به فریادها و تهدیدهای آنها پاسخ می دهد. هرچه بیشتر سر او داد بزنید که آرام تر شود، او با صدای بلندتری جیغ می زند. در این مواقع شاید بهترین کار این است که کنار او بنشینید و چیزی نگویید. به طور کلی، بودن در کنار کودک هنگام بدرفتاری هایش روش خوبی است. کودکان خودشان هم از خشمی که دچار آن شده اند ،می ترسند و بودن والدین و یا اطرافیان در کنار آنها موجب آرامششان می شود.

اگر  والدین تحمل بهانه گیری کودک را ندارند چند دقیقه کوتاه بیرون بروند و وقتی کودک دست از گریه و جیغ برداشت دوباره به اتاق بازگردند. اگر والدین  آرامش خود را حفظ کنند ، کودک هم  سریع تر آرام می شود.

منحرف کردن توجه کودک

یکی دیگر از راه های برخورد و درمان بهانه گیری کودک ، منحرف کردن توجه کودک می باشد. ر کودکان خردسال هنوز تفکر منطقی به اندازه کافی رشد نکرده است. به همین خاطر ممکن است  والدین بارها مسئله‌ای را برای فرزند شان توضیح دهند اما او همچنان به بهانه گیری خود ادامه دهد. در این شرایط استفاده از تکنیک منحرف کردن توجه بهترین گزینه برای آنها است. با صبر و حوصله تلاش کنید تا گفت وگو را به سمت دیگری ببرید و یا یک بازی برای فرزندتان ترتیب دهید.

باج ندادن به کودک

 یکی دیگر از راه های برخورد با بهانه گیری کودک ، باج ندادن والدین به این کودکان است. گاهی پیش آمده که کودک در محیطی شلوغ شروع به بهانه گیری و گریه کردن می‌کند. نگاه همه‌ی افراد برمی‌گردد به سمت پدر و مادری که نمی‌توانند فرزندشان را ساکت کنند! در این شرایط می‌توانید به خواسته‌ی کودک تن داده و گریه‌های وحشتناک او را تبدیل به لبخندی معصومانه کنند، اما باید بدانید این لبخند معصومانه از این پس تنها در شرایطی در صورت کودکتان نقش می‌بندد که به خواسته‌های به جا و نا به جای او تن داده باشید.

در این در شرایط بهتر است کودک را به جایی خلوت ببرید و از او بخواهیم که آرامش خود را حفظ کند و راجع به خواسته‌اش حرف بزند. اگر کودک بهانه گیری را تمام نکرد او را از محیط خارج کنیم. در صورتی که والدین در مقابل گریه‌های کودک تسلیم شوند ناخواسته این را به کودک می‌آموزند که از گریه و بهانه گیری به عنوان راهی برای رسیدن به خواسته‌های خود استفاده کند.

در واقع وعده یا رشوه دادن به کودک در این شرایط نتایج خوبی ندارد. بنابراین فکر این چیزها را از سر بیرون کنید. تا حد امکان به بهانه گیری های بی مورد او عتنا نکنید تا خودش خسته و ساکت شود و در واقع اگر در نتیجه بهانه گیری های کودک به او چیزهایی که می خواهید را بدهید در واقع به او می آموزید داد و فریاد کردن بهترین روش برای به دست آوردن خواسته هاست.

ابراز کردن عشق خود به کودک

هنگامی که کودک آرام است و می توانید با او صحبت کنید، او را در آغوش بگیرید و بگویید چقدر دوستش دارید. این رفتار برای کودک آموزنده است و می تواند با آرامش بیشتر در مورد کج خلقی های خود صحبت کند و این روش می تواند برای در بهانه گیری کودک موثر باشد.

زمان دادن به کودک

یکی دیگر از راه های درمان و برخورد با بهانه گیری کودک، زمان دادان به اوست. با توجه به فرزند خود، هرچند وقت یکبار از ترفند زمان دادن استفاده کنید. این راهکار را از 18 ماهگی آغاز کنید. با این ترفند شاید کودک بتواند خودش تا حدی بهانه گیری هایش را کنترل کند. زمان دادن به کودکان به ویژه زمانی که کج خلقی کودکان بالاست و دیگر روش ها پاسخگو نیستند، جواب می دهد. کودک را در مکانی ساکت و خسته کننده برای مدت زمان کوتاهی بگذارید. این مساله کمک می کند تا کودک خودش را آرام کند.

به او توضیح دهید که چه کاری می کنید، و بگویید که  زمان می دهم تا آرام شوی و مامان در آنجا منتظر توست. در ضمن، به او توضیح دهید که این تنبیه نیست. اگر کودک نخواست در آن مکان بماند با قدرت اما نه بداخلاقانه او را در مکان موردنظر نگه دارید. دنبال کار خود بروید. اگر جای او امن است به هیچ وجه به او نگاه یا توجه نکنید و بگذارید با خودش کنار بیاید.

مراقب نشانه های اضطراب زیاد باشید

شاید بهانه گیری کودک  امری طبیعی باشد اما باید مراقب مشکلات احتمالی هم باشید. هر گونه تنش و استرسی که در خانه وجود دارد می تواند در بیشتر شدن کج خلقی و بهانه گیری های کودک تاثیر بگذارد.اگر کودک به طور مدام بهانه گیر است و به خود یا دیگران آسیب می رساند حتما از یک متخصص کمک بگیرید. پزشک یا مشاور کودک می تواند شما را با هر گونه تغییر رفتاری در کودک آشنا کند و این جلسات به شما یاد می دهند چگونه رفتارهای آینده کودک را پیش بینی و رفتار کنید.

دوری کردن از موقعیت هایی که برای کودک ناخوشایند است

بهتر است والدین از موقعیت هایی که برای کودک ناخوشایند است دوری کنند تا با این روش بتوانند بهانه گیری کودک را درمان و کنترل کنند. مراقب باشید خیلی در موقعیت هایی که باعث ناراحتی کودک می شود، قرار نگیرید. به طور مثال، اگر او هنگام گرسنگی عصبانی می شود و شروع به بهانه گیری می کند حتما میان وعده های کوچکی در کیف خود داشته باشید. اگر هنگام غروب بهانه گیر و عصبی می شود، سعی کنید خریدهای خود را ابتدای روز انجام دهید.

اگر با تغییر فعالیت ها مشکل دارد حتما پیش از هر تغییری به او مساله را بگویید . مثلا، اگر قصد دارید تا نیم ساعت دیگر زمین بازی را ترک کنید و به خانه برگردید ،حتما این مساله را با  او در میان بگذارید. اجازه دهید از این تصمیم آگاه شود.

اگر متوجه شدید الان است که بهانه گیری های کودک شروع شود، بلافاصله حواس او را پرت کنید و به  او اسباب بازی بدهید، مکانش را عوض کنید، شکلک های خنده دار در بیاورید یا توجه او را به پرنده در حال پرواز جلب کنید.

کودک در این سنین مستقل بودن را یاد می گیرد ،بنابراین تا حد امکان به او حق انتخاب بدهید. البته نه اینکه از او بپرسید می خواهد همه وقت خود را چگونه سپری کند. بگویید: «هویج یا ذرت می خواهی؟» به جای اینکه بگویید: «ذرت هایت را بخور!» به او احساس کنترل داشتن بر اوضاع را منتقل کنید.

والدین توجه کنند که چقدر از کلمه «نه» استفاده می کنند. اگر زیاد از آن استفاده می کنند در واقع شرایط را برای خود و کودکشان پر اضطراب و سخت می کنند. آنها باید سعی کنند این مساله را کنترل کنند.

مراجعه به روانشناس کودک

برخی مواقع کنترل اوضاع از دست والدین خارج می‌شود. آن‌ها هرچقدر تلاش می‌کنند تا رفتارهای ناسازگارانه فرزندشان را کنترل کنند موفقیتی به دست نمی‌آورند. اگر در این شرایط قرار گرفته‌اید بهتر است که هرچه زودتر به یک روانشناس کودک مراجعه کنید. روانشناس با بررسی کامل شرایط روانی کودک می‌تواند علل متفاوتی را برای بهانه‌گیری او پیدا کند.

نکته آخر

بهانه گیری در هر کودکی اتفاق می‌افتد و تا حدودی می‌تواند طبیعی باشد چرا که کودک به اندازه بزرگسالان به رشد شناختی و اجتماعی کافی دست نیافته است تا بتواند همه رفتارهای خود را کنترل کند.

 در واقع بهانه گیری کودک همیشه هم اتفاق بدی نیست. دلایلی وجود دارند که این رفتار را توجیه می‌کنند. در حقیقت بهانه گیری اگر توسط والدین درست مدیریت شود می‌تواند نتیجه مثبتی برای کودک داشته باشد. همچنین علاوه بر رفتار والدین شرایط روانی کودک  هم اهمیت زیادی دارد چرا که کودکان قابلیت کم‌تری برای تحمل استرس دارند و در نتیجه ممکن است بهانه گیری‌هایشان بازتابی از وضعیت نامناسب روانی‌شان باشد.

به همین خاطر اگر بهانه گیری کودک  آزاردهنده و ادامه‌دار شده است بهتر است  برای بهبود اوضاع به یک روانشناس مراجعه کنید. علاوه بر استرس و اضطراب برخی از اختلالات رفتاری در کودکی مانند  نافرمانی مقابله ای هم  میتواند منجر به بروز بهانه گیری های افراطی در کودک شود.

---