روایتی از زندگی مردم در دوران پهلوی
بلایی که پهلوی بر سر ایران آورد
در پاییز 1321 "بحران نبود نان" در ایران بهوجود آمد تا جاییکه در آذرماه، دانشآموزانی تهران مدارس خود را تعطیل و به سمت بهارستان به نشانهی اعتراض کردند. در میانهی راه، مردم هم به آنها پیوستند و شعار میدادند "یا مرگ یا نان".
در همین حال، تورم بیش از حد بهدلیل مصرف زیاد و همینطور احتکار کالاها توسط نیروهای اشغالگر، موجب کمبود کالاهای اساسی و ضروری مردم شد. مثلا در پاییز 1321 "بحران نبود نان" در ایران بهوجود آمد تا جاییکه در آذرماه، دانشآموزانی تهران مدارس خود را تعطیل و به سمت بهارستان به نشانهی اعتراض کردند. در میانهی راه، مردم هم به آنها پیوستند و شعار میدادند "یا مرگ یا نان". حکومت پهلوی اما به جای جل مشکل مردم، ارتش را وارد معرکه کرد و به سوی مردم تیراندازی کردند بهطوری که دهها نفر کشته و زخمی شدند.
وضعیت اسفناک روستاهای ایران
پس از کودتای 28 مرداد و برکناری مصدق، دوران دوم سلطنت محمدرضا پهلوی آغاز شد. دولت که در سال 1327 با بهکارگیری گروهی از کارشناسان آمریکایی که به "تیم مشاوران هاروارد" معروف شدند، اقدام به طراحی برنامههای توسعهی عجولانهای کرده بود، مجددا اجرای آن را در دستور کار قرار داد و همین امر رفتهرفته شرایط جامعهی ایرانی را دستخوش تحولات خسارتبار دیگری کرد. برای مثال، او که بعد از کودتای 28 مرداد، همواره ترس از تزلزل حکومت خود داشت، مهمترین اولویت خود را توسعهی توان نظامی کشور قرار داد.
پهلوی؛ اصالت و اندوختن ثروت
میزان عقب ماندگی رژیم پهلوی
منجلاب فساد و ناكارآمدی رژیم پهلوی
سه ستون اصلی حکومت پهلوی
در حکومت محمدرضا نیز اساسا "مردم" جایگاهی نداشتند. او هم حفظ حکومتش را مانند پدرش بر سه ستون نیروهای مسلح، شبکهی حمایتی دربار و دیوانسالاری گستردهی دولتی قرار داد.
بودجهی نظامی ایران از 67 میلیون دلار در سال ۳۲ به 80 میلیون دلار در سال 33، و 183 میلیون دلار در سال 42 رسید. در سال 1349، این رقم به 844 میلیون دلار بالغ شد؛ یعنی در فاصلهی 17 سال، 12 برابر شد
شبکهی حمایتی دربار نیز عملا این امکان را برای شاه فراهم کرد که از طریق پرداخت حقوق و مزایای هنگفت و ایجاد مشاغل بیدردسر ولی پردرآمد، تلاشها و خدمات پیروان و پشتیبانان خود را تلافی کند و این یعنی، افرایش شکاف طبقاتی بین مردم و دولتمردان پهلوی. منابع غربی داراییهای خانوادهی سلطنتی در داخل و خارج از کشور را بین 5 تا 20 میلیارد دلار برآورد میکردند که البته در اسناد دیگر، از این بالاتر هم تخمین زده شده است. منبع اصلی این درآمدها یکی زمینهای تصرفشده از مردم یا مراتع توسط رضاخان بود که در زمان اصلاحات ارضی به بهانهی تبدیل به کشت و صنعت واگذار نشد. یکی درآمد نفت بود که به نوشته آبراهامیان، پولهای هنگفتی- نزدیک به 2 میلیارد- مستقیما به حسابهای مخفی اعضای خانواده سلطنتی منتقل شده است. یکی هم از راه تجارت بوده که استفادهی از وامهای رانتی، سبب ورود آنها در عرصههای مختلف تجاری شد و عملا آنان را سهامدار و مالک شرکتهای بزرگ در ایران کرد.
پولدارها پولدارتر شدند و فقرا فقیرتر!
از طرفی دیگر، مدل توسعهی کشور در دوران پهلوی، به نابرابری و فقر در کشور دامن زد به نحوی که در همان طرح اصلاحات ارضی بهعنوان شاهبیت تحولات اقتصادی، از هر دو خانواده که صاحب زمین میشدند، یک خانواده بیزمین میماند؛ در شهرها هم درصد خانوادههای شهری که در یک اتاق زندگی میکردند از 36 به 43درصد رسید. توزیع درآمد در کشور به نحوی بود که حتی عدالت در توزیع امکانات بین شهرها هم رعایت نشد. توزیع نامناسب ثروت در دسترس افراد طوری بود که بنا بر گزارش ادارهی بینالمللی کار، باعث شده بود تا ایران در ردیف کشورهای با بیشترین میزان نابرابری در جهان قرار بگیرد. آمار سال 1352 مؤید همین نکته است. چراکه 55.5 درصد از کل هزینهها به 20 درصد ثروتمندترینها، 3.7 درصد از کل هزینه ها به 20 درصد فقیرترینها و 26 درصد از کل هزینه ها به 40 درصد از جمعیت متوسط کشور تعلق داشت. همین شکاف فاحش طبقاتی و اقتصادی، عامل مهمی شد که بعدتر و به مرور، پایههای لرزان حکومت پهلوی را دچار اضمحلال و فروپاشی کرد.
مطالب مرتبط:
روشنگری درباره ماهیت رژیم پهلوی5 فساد بزرگ پهلوی
امام خمینی و فساد حکومت پهلوی