حملات پانیک چیست؟

حمله‌ی پانیک به معنای هجوم ناگهانی اضطراب و ترس بسیار شدید است. در این حالت قلب فرد به‌شدت می‌تپد و فرد نمی‌تواند به‌راحتی نفس بکشید. اگر حملات پانیک درمان نشوند ممکن است منجر به اختلال پانیک یا مشکلات دیگر شوند.

هرچند یک حمله‌ی پانیک احتمالاً چند دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد اما تأثیری که بر شما می‌گذارد، طولانی‌مدت است. اگر دچار اختلال پانیک باشید، حملات پانیک مکرر تأثیر خود را بر شما خواهند گذاشت. خاطره‌ی ترس و وحشت بسیار شدیدی که در هنگام حمله تجربه کرده‌اید، می‌تواند بر اعتمادبه‌نفس شما تأثیر منفی بگذارد و زندگی روزمره‌ی شما را تحت تأثیر قرار بدهد.

حملات پانیک با ترس معمولی چه فرقی دارند؟

همه‌ی ما تابه‌حال چندین بار با ترس روبرو شده‌ایم . منظورمان همان احساس رایج و آشنایی است که هنگام مواجهه با چیزی ناشناخته‌ یا موقعیتی نامناسب به سراغ‌مان می‌آید. این واکنش بخشی از پاسخ سیستم عصبی ما به موقعیت‌های خطرناک یا احتمالاً خطرآفرین است و ما را برای ستیز یا گریز آماده می‌کند.

حملات پانیک موجی ناگهانی از وحشت است و به‌واسطه‌ی ناگهانی بودن و شدت فلج‌کننده‌ای که دارد، شناخته می‌شود. حملات پانیک کاملاً ناگهانی و بدون هیچ اخطاری اتفاق می‌افتند. حتی ممکن است وقتی در حالت آرامش یا در خواب هستید دچار حمله شوید.‌

حملات پانیک ممکن است تنها یک‌بار رخ بدهد اما در بیشتر افراد تکرار می‌شود. حملات پانیک مکرر معمولاً در موقعیت‌های محرک پیش می‌آیند. موقعیت‌هایی مانند عبور کردن از پل یا صحبت کردن در جمع؛ مخصوصاً اگر این موقعیت قبلاً هم باعث حمله‌ی پانیک شده باشد.

اغلب موقعیت‌هایی که باعث پانیک می‌شوند موقعیت‌هایی هستند که در آن‌ها احساس خطر می‌کنید و حس می‌کنید راه گریزی ندارید.

علائم و نشانه‌های حمله پانیک

حملات پانیک معمولاً هنگامی رخ می‌دهند که در خانه نیستید، ولی اصولاً ممکن است در هر جا و هرزمانی اتفاق بیفتند. نشانه‌ها و علائم حمله‌ی پانیک ناگهانی ظاهر می‌شوند و معمولاً ظرف ده دقیقه به حداکثر می‌رسند. بیشتر حملات پانیک بعد از ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت به پایان می‌رسند و معمولاً بیشتر از یک ساعت طول نمی‌کشند. حملات پانیک به همراه اضطراب علائم دیگری نیز دارد. مانند:

- احساس غیرواقعی بودن یا جدا بودن از محیط اطراف
- احساس خفگی، سنگین شدن تنفس
- احساس بی‌حسی یا مورمور شدن
- ترس از دست دادن کنترل روانی
- احساس سرگیجه و عدم تعادل
- احساس سرما یا گرمای‌ شدید
- ترس از بروز مرگ ناگهانی
- درد قفسه‌ی سینه و قلب
- لرزش بدن، بی‌قراری
- تعریق، گرگرفتگی
- تهوع یا دل‌آشوبه
- تپش قلب

موقعیت‌ها و فعالیت‌هایی که فرد را ممکن است دچار حملات پانیک ‌کند:

- خوردن یا آشامیدن هر چیزی که بتواند موجب حمله‌ی پانیک شود، مثلاً الکل، کافئین، غذاها یا داروهای خاص
- رفتن به مکان‌هایی که فرار از آن‌ها دشوار است مانند رستوران‌، تئاتر، مغازه‌ها یا وسایل نقلیه‌ی عمومی
- مکان‌هایی که حمله‌ی پانیک در آن‌ها باعث شرمندگی فرد می‌شود مانند مهمانی‌های اجتماعی
- دور شدن از خانه، رانندگی یا بیرون رفتن بدون همراه
- فعالیت فیزیکی سخت

نشانه‌های اختلال پانیک‌

بسیاری از افراد دچار حملات پانیک می‌شوند و غیرازآن عوارض یا مشکل دیگری بر ای‌شان پیش نمی‌آید. اگر فقط یک یا دو حمله‌ی پانیک داشته‌اید، خیلی نگران نباشید. بااین‌حال بعضی از افرادی که حملات پانیک را تجربه می‌کنند، دچار اختلال پانیک می‌شوند. اختلال پانیک به دلیل حملات مکرر پانیک و تغییرات عمده در رفتار یا نگرانی شدید در مورد حمله‌های بعدی به وجود می‌آید.

تشخیص اختلال پانیک

اگر علائم زیر را دارید ممکن است دچار اختلال پانیک باشید:

- نگرانی زیاد در مورد حمله‌های پانیک دیگر
- تجربه‌ی حملات مکرر و ناگهانی پانیک که به موقعیت خاصی بستگی ندارند
- رفتارتان به خاطر حمله‌های پانیک تغییر کرده‌ است، مثلاً از رفتن به‌جاهایی که قبلاً در آن‌ها دچار حمله‌ی پانیک شده‌اید خودداری می‌کنید.

علل ایجاد حملات پانیک

باوجوداینکه دلیل حملات پانیک و اختلال پانیک دقیقا مشخص نیست، حمله‌ها‌ی پانیک گاهی در خانواده‌ها ارثی است. همچنین به نظر می‌رسد ارتباطی بین این حملات و تغییرات عمده در سبک زندگی وجود دارد؛ تغییراتی مثل فارغ‌التحصیل شدن از دانشگاه و ورود به محل کار، ازدواج یا بچه‌دار شدن. استرس شدید، مرگ یکی از عزیزان، طلاق یا از دست دادن شغل هم می‌تواند محرک حمله‌ی پانیک باشد. حملات پانیک همچنین می‌تواند بر اثر پ عارضه‌ای فیزیکی رخ دهد. البته علت این بیماری به طور کامل روشن نیست، ولی عوامل زیر در بروز آن موثر است:

- پایین افتادگی دریچه‌ی میترال (مشکل قلبی کوچکی است که بر اثر درست بسته نشدن یکی از دریچه‌های قلب رخ می‌دهد)
- مصرف مواد مخدر مانند حشیش، شیشه و سایر مواد محرک
- مصرف مواد محرک (آمفتامین‌ها، کافئین و کوکائین)
- بیماری جسمانی مانند پرکاری تیروئید و دیابت
- مصرف چای وقهوه، سیگار در افراد مستعد
- قطع کردن یک باره مصرف یک دارو
- هیپوگلیسمی (قند خون پایین)
- بیخوابی در افراد مستعد
- ارث

عوارض حملات پانیک

حملات پانیک در صورت شدید بودن علایم عوارضی دارد که ممکن است در زندگی عادی فرد ایجاد اختلال نماید و حتی در مواردی وی را از انجام کار روزانه باز دارد. این عوارض  شامل؛ ترس از محیط هایی مانند اتوبوس، مترو و سایر مکان های شلوغ. در بیشتر مواقع بیمار نگران می شود، در صورت بروز این حملات نتواند از آن مکان ها و پر ازدحام فرار کند.

از این رو از ورود به این محیط ها اجتناب می کند. گاهی اوقات این ترس و اضطراب ها به قدری شدید می شوند که بیمار به تنهایی قادر به خروج از منزل نیست و حتما باید با یک نفر همراه شود. در این موارد حتی ممکن است بیمار از رفتن به محل کار نیز خودداری نماید.

 

اقدامات پیشگیرانه از حملات پانیک

ممکن است در زندگی برخی افراد یک یا چند حمله‌ی پانیک را تجربه کرده باشند و در حالت کلی کاملا سالم و سرحال باشند، اما گاهی حملات پانیک، بخشی از بیماری دیگری مثل اختلال پانیک، فوبیای ترس از اجتماع یا افسردگی است.

در مورد حمله‌های پانیک، کمک و درمان تخصصی می‌تواند بسیار مهم باشد، ولی کارهای زیادی هم هستند که با انجام آنها به خودتان کمک می‌کنید:

-  مصرف الکل، کافئین و سیگار را کم کنید: همه‌ی این مواد می‌توانند در افراد مستعد باعث حمله شود، پس بهتر است از مصرف الکل، سیگار، قهوه و هر نوشیدنی کافئین‌دار دیگری خودداری کنید. همچنین در مصرف داروهای حاوی مواد محرک مانند قرص‌های لاغری و داروهای سرماخوردگی بدون خواب‌آلودگی احتیاط کنید.

- تنفس‌تان را کنترل کنید: تنفس سریع باعث حالات زیادی مانند گیجی و سختی قفسه‌ی سینه می‌شود که در هنگام حمله‌ی پانیک به وجود می‌آیند. از طرف دیگر تنفس عمیق می‌تواند نشانه‌های پانیک را برطرف کند. با در دست گرفتن کنترل تنفس‌تان، مهارت آرام کردن خودتان در هنگام شروع حالت اضطراب را به دست می‌آورید. وقتی بتوانید تنفس‌تان را کنترل کنید بهتر می‌توانید ترس‌تان را مدیریت کنید.

- ورزش کنید: ورزش کردن یک روش طبیعی برای از بین بردن اضطراب است پس سعی کنید روزانه حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید. می‌توانید آن را در سه دوره‌ی ده دقیقه‌ای انجام بدهید. ورزش‌های هوازی ریتمیک که هم به فعالیت دست‌ها و هم پاها احتیاج دارد مثل راه رفتن، دویدن، شنا یا ایروبیک مؤثرتر هستند.

- به اندازه‌ی نیاز بخوابید و استراحت کنید: خواب نامناسب یا کم‌خوابی می‌تواند اضطراب را بیشتر کند. سعی کنید هر شب ۷ تا ۹ ساعت خواب آرام داشته باشید.

- تمرین تکنیک‌های ریلکسیشن: فعالیت‌هایی مانند یوگا، مراقبه و ریلکسیشن وقتی به طور منظم انجام شوند، موجب آرامش بدن می‌شوند و احساس لذت و تعادل فکری را افزایش می‌دهند. پس سعی کنید در برنامه‌ی روزانه‌تان وقتی برای آنها اختصاص بدهید.

- نزدیک خانواده یا دوستان بمانید: وقتی احساس تنهایی می‌کنید اضطراب در وجود شما پیشروی می‌کند. پس دائما با افرادی که به شما اهمیت می‌دهند در ارتباط باشید. اگر احساس می‌کنید تنها هستید و هیچ‌کس را ندارید، راه‌های جدیدی برای ملاقات با افراد تازه و پیدا کردن دوستان جدید پیدا کنید.

- اطلاعات‌ خود را درخصوص پانیک بالا ببرید: کافی است راجع به حملات پانیک بیشتر بدانید تا مقدار زیادی از اضطراب و سردرگمی شما برطرف شود. پس در مورد اضطراب، اختلال پانیک و احساس وحشت هنگام حمله‌ی پانیک مطالعه کنید. شما با این کار متوجه می‌شوید که حالات و احساساتی که در هنگام حمله‌ی پانیک به شما دست می‌دهد عادی هستند و در حال دیوانه شدن نیستید.

- دائم در حال حرکت باشید. بیش از یک ساعت یک جا ننشینید.

- آرام و عمیق نفس کشیدن را یاد بگیرید و نفس‌تان را حبس نکنید.

درمان حملات پانیک

حمله‌ها و اختلال پانیک قابل درمان هستند و معمولا با به کارگیری استراتژی‌های خوددرمانی یا چند جلسه درمان، با موفقیت برطرف می‌شوند.

با دو روش دارویی و غیر دارویی میتوان از بروز حملات پانیک پیشگیری نمود و کم کم  این بیماری را درمان کرد. البته استفاده توام از روش های دارویی و غیر دارویی برای کنترل بیماری مفیدتر است ولی در هر شرایط استفاده از دارو اطمینان بخش تر بوده است.

- برای درمان دارویی از گروههای مختلف دارویی و ترکیب آنان میتوان استفاده کرد. گروههای دارویی مانند آلپرازولام و کلونازپام به علت تاثیر سریع آنها در ابتدای درمان بسیار موثر میباشند ولی باید توجه داشت که پس از کنترل حملات هر چه زودتر و با نظم معین باید بتدریج کم شده و قطع شوند.

- گروه داروهای فلاکستین، سیتالوپرام، پاروکستین از داروهای موثر و مفیدی هستند که لازم به مدت طولانی تری ادامه یابند.

- درمان های غیر دارویی موثر شامل آرام سازی بدن و شناخت درمانی که بر اساس نیاز بیمار میتوان استفاده نمود

درمان به روش رفتار آگاهانه
روش رفتار آگاهانه مؤثر‌ترین روش درمان حمله‌های پانیک، اختلال پانیک و آگورافوبیاست. روش درمانی رفتار آگاهانه بر فکر کردن به الگوها و رفتارهایی که محرک حمله‌ی پانیک هستند تمرکز دارد. این روش به شما کمک می‌کند واقع‌بینانه‌تر به ترس‌هایتان نگاه کنید.

روش درمانی افشا
در این روش درمانی شما در یک محیط امن و کنترل‌شده در معرض حالات فیزیکی پانیک قرار می‌گیرید. این روش به شما کمک می‌کند راه‌های بهتری برای کنار آمدن با حملات پیدا کنید. شاید از شما خواسته شود که نفس‌نفس بزنید، سرتان را از طرفی به طرف دیگر بچرخانید یا نفس‌تان را نگه دارید.

این تمرینات مختلف باعث شبیه‌سازی احساساتی مانند حالت پانیک می‌شوند. با هر بار تکرار این وضعیت، ترس شما از این حالات بدنی کمتر می‌شود و بهتر می‌توانید حملات پانیک‌ را کنترل کنید. اگر دچار آگروفوبیا هستید قرار گرفتن در معرض موقعیت‌هایی که از آنها می‌ترسید هم بخشی از درمان است. در روش درمانی افشا برای فوبیاهای خاص، شما آن‌قدر با موقعیتی که از آن می‌ترسید روبه‌رو می‌شوید تا آن ترس به تدریج از بین برود.

درمان دارویی حملات پانیک

دارو می‌تواند به‌طور موقت اختلال پانیک را درمان کند یا بعضی از علائم آن را کاهش بدهد. با این وجود، دارو نمی‌تواند آن را کاملاً درمان یا برطرف کند. مصرف دارو در موارد بسیار شدید می‌تواند مفید واقع شود، ولی نباید به‌تنهایی به آن اکتفا کرد. دارو زمانی بیشترین تأثیر را دارد که با درمان‌های دیگر و تغییر سبک زندگی همراه باشد. مهم‌ترین بخش درمان، مشخص کردن علت حملات پانیک است. داروهایی که برای اختلال پانیک مورد استفاده قرار می‌گیرند، شامل موارد زیر است:

- داروهای ضدافسردگی: چندین هفته طول می‌کشد تا این داروها اثر کنند پس باید به‌صورت مداوم آن‌ها را مصرف کنید.

- بنزودیازپین‌ها: این دسته داروهای ضد اضطرابی هستند که خیلی سریع عمل می‌کنند. مصرف آنها در هنگام حمله‌ی پانیک باعث می‌شود علائم حمله به سرعت برطرف شوند.

نکته مهم: بنزودیازپین‌ها به‌شدت اعتیادآور است و قطع کردن مصرف آن‌ها می‌تواند عوارضی جدی در پی داشته باشد. پس باید در مصرف آن‌ها احتیاط کرد.

---