تبیان، دستیار زندگی
بحث و بررسی پیرامون هلال های جوان هلال ماه بحثی جالب و جذاب است. این اهمیت برای ما مسلمانان از جنبه ای دیگر نیز قابل بررسی است و آن اینكه بسیاری از اعمال عبادی ما ، كه هماهنگ با ماه قمری است ، به رؤیت هلال ارتباط مستقیم دارد كه اهمیت بحث پیرامون این مطلب
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

رؤیت هلال ماه

بحث و بررسی پیرامون هلال های جوان هلال ماه بحثی جالب و جذاب است. این اهمیت برای ما مسلمانان از جنبه ای دیگر نیز قابل بررسی است و آن اینكه بسیاری از اعمال عبادی ما ، كه هماهنگ با ماه قمری است ، به رؤیت هلال ارتباط مستقیم دارد كه اهمیت بحث پیرامون این مطلب را برایمان روشن می سازد.

امید است كه مقاله پیش رو شروعی بر افزایش اطلاعات ما در زمینه هلال ماه باشد.

هلال ماه

● برای رصد هلال ماه چه باید كنیم؟

▪ انجام محاسبات

برای رصد هلال شامگاهی باید مشخصات ماه را برای لحظه غروب خورشید محاسبه كنیم.

امروزه برای انجام این محاسبات از نرم افزارهای رایانه ای با دقت بسیار بالا استفاده می شود كه علاوه بر دقت بالا سرعت محاسبه را بسیار بالا می برد. در محاسبات ما باید مقادیر پارامتر هایی مانند سن ماه ، جدایی زاویه ای ، مدت مكث ، طول كمان ، فاز ماه ، ضخامت میانی ، اختلاف سمت ماه با خورشید و ... را برای منطقه رصد مورد نظر در لحظه غروب خورشید را استخراج كنیم.

در نهایت نیز موقعیت ماه در آسمان غربی بعد از غروب خورشید (سمت و ارتفاع ماه) را حداكثر به ازای هر ۵ دقیقه محاسبه می كنیم تا بتوانیم مكان ماه را در لحظات مختلف بیابیم.

نرم افزار
موقعیت هلال ماه با نرم افزار Starry Night Pro 4.5

▪ انتخاب منطقه رصد

یكی از مهمترین عوامل رؤیت پذیر بودن هلال انتخاب منطقه رصدی مناسب است . به طوری كه شرح خواهیم داد این عامل بسیار بر رؤیت پذیر بودن یك هلال تاثیر گذار خواهد بود.

یك رصدگاه مناسب باید ویژگی های خاصی داشته باشد كه سعی می كنیم به طور اجمالی به شرح چند ویژگی بپردازیم.

الف) وضعیت افق رصدگاه:

شاید مهمترین ویژگی یك رصدگاه مطلوب بودن افق رصدگاه است. مطلوب بودن یعنی اینكه در مكانی كه ماه باید رؤیت شود حتی الامكان موانعی همانند كوه و درخت و ... كمتر وجود داشته باشد و یا حداقل ارتفاع این موانع به صفر نزدیك باشد. البته وجود موانع با ارتفاع بسیار كم و در فاصله بسیار دور بطوری كه مانعی به حساب نیاید ، می تواند راهنمای بسیار خوبی برای رؤیت هلال باشد مثلاً می توان از آنها به عنوان شاخص سمت استفاده نمود.

لازم به ذكر است كه افق صفر افقی است كه جدایی زاویه ای لبه افق در هر قسمت تا سمت الراس ۹۰ درجه باشد. به عنوان مثال هنگامی كه از ساحل به دریا نگاه می كنیم به افقی تقریباً صفر نگاه كرده ایم . البته افق های منفی نیز وجود دارد كه در ویژگی های دیگر رصدگاه به آن می پردازیم.

ب ) ارتفاع رصدگاه:

هر چه ارتفاع رصد گاه از سطح دریا بیشتر باشد آن وقت رصدگاه چند مزیت پیدا می كند.

اولاً ارتفاع موانع افق رصدگاه كم می شود به طوری كه گاهی می توانیم زیر افق(افق منفی) را - كه در حالت عادی و در شرایطی كه روی زمین با ارتفاع كم از دریا هستیم نمی توانیم ببینیم - مشاهده كنیم. پس كمترین فایده یك رصدگاه مرتفع كم شدن موانع رصدی است.

ثانیاً اثر پدیده شكست نور نیز بیشتر می شود و در نتیجه آن بخت رؤیت پذیری هلال افزایش می یابد و حتی هنگامی كه ماه به طور حقیقی غروب كرده است به علت پدیده شكست زمان بیشتری می توانیم هلال را مشاهده كنیم.

ثالثاً به علت رقیق شدن جو ،اثر كم شدن نور جسم كمتر می شود و همچنین به علت وجود آبادی های كمتر در ارتفاعات و دور بودن از شهرها گرد و غبار نزدیك افق كمتر خواهد بود.

ج ) وضعیت جوی رصدگاه:

مطمئنا برای هر رصد نجومی ، از جمله رصد هلال ، آسمانی ابری یا نیمه ابری مطلوب نخواهد بود. در نتیجه برای رصد هلال مناطقی توصیه می شود كه دارای ثبات جوی نسبتا خوبی باشند. همچنین عواملی مثل رطوبت نیز در بررسی وضعیت جوی رصدگاه مورد مطالعه قرار می گیرند زیرا مثلا وجود رطوبت در هوا باعث متفرق كردن (پراش) نور به اطراف و در نهایت تضعیف نور رسیده از هلال به چشم راصد می شود.

د) وضعیت نوری رصدگاه:

معمولا برای رصدهای نجومی مناطقی مناسب است كه از منابع نوری فاصله داشته باشد. در مورد رصد هلال نیز بهتر است به این موضوع نیز توجه كنیم. البته این عامل نقش كمتری را بر رؤیت هلال ایفا می كند ولی می توان نقش آن را در هلال های بحرانی مشاهده كرد.

▪ انتخاب ابزار آلات رصدی:

امروزه استفاده از ابزارهای رصدی برای رصد هلال بسیار اهمیت یافته است. در گذشته تنها وسیله رصدی برای رصد هلال ، دو چشم سالم راصد بود. اما امروزه و پس از ساخت دوربین های پیشرفته از این ابزارها بسیار استفاده می شود بطوری كه هلال هایی مشاهده می شوند كه به جز با ابزار دیده نخواهند شد.

الف) دوربین دوچشمی :

رایجترین ابزارها برای رصد هلال ماه دوربین های دوچشمی هستند.این ابزار برخلاف تصور بسیار كارا است. چند ویژگی خاص این ابزار را تا این حد مؤثر و كارا كرده است. شاید مهمترین و بارزترین ویژگی آن میدان دید وسیع آن باشد. علاوه بر میدان دید وسیع آن ، كه گاهی به حدود ۵ درجه نیز می رسد ، كار كردن با آن نیز راحتتر است زیرا از هر دو چشم راصد برای رصد استفاده می شود. این كار چند مزیت دارد. اولاً باعث خستگی یك چشم نمی شود.

ثانیاً باعث افزایش توان جمع آوری نور و توان تفكیك شده كه در نتیجه آن هلال راحتتر رؤیت می شود.هرچه قطر عدسی دوربین دوچشمی بزرگتر باشد توان جمع آوری نور آن بیشتر خواهد بود.

رصدگران
رصدگران هلال ماه

● چگونه هلال ماه را رصد كنیم؟

با توضیحاتی كه داده شد پس از انجام محاسبات ، انتخاب مكان و ابزار رصد حال موقع آن است كه در رصدگاه حاضر شویم و كار را شروع كنیم . اما چگونه ؟

ابتدا باید در زمان خاصی در رصدگاه حاضر شویم. این زمان برای هلال های شامگاهی باید قبل از غروب خورشید باشد.

▪ روش جستجوی هلال ماه :

روش جاروب افقی : این روش ساده ترین روش جستجوی هلال است كه معمولاً اكثر رصدگران از این روش استفاده می كنند. در این روش سیستم پایه سمتی - ارتفاعی است. ابتدا با توجه به موقعیت ماه از نرم افزار (ارتفاع و سمت ماه) در هر لحظه مكان تقریبی ماه را پیدا می كنیم. سپس ابزار را به آن سمت نشانه می رویم. پس از آن از درون چشمی نگاه می كنیم و در همین حال محور ارتفاع را ثابت و محور سمت را آزاد می كنیم.

هلال
آیا هلال ماه را می توانید در این تصویر تشخیص دهید؟!

در این حالت ابزار در یك ارتفاع ثابت تنها می تواند در سمت جابجا شود. ابزار را به آرامی به صورت افقی جابجا می كنیم. باید توجه داشت كه تمام نقاط را باید به دقت جستجو كرد و پس از اطمینان از رؤیت نشدن هلال در نقطه ای به نقطه بعدی توجه كنیم. پس از بررسی حدود ۵ درجه از مكان احتمالی ماه ( از هر طرف ) ضامن ارتفاع را آزاد می كنیم و ارتفاع را كمی كاهش یا افزایش می دهیم. آن قدر این كار را انجام می دهیم تا تمام مناطق احتمالی رؤیت شدن هلال را پوشش داده شود. حال باید منتظر رؤیت هلال باشیم.

این روش یكی از ابتدایی ترین روشها در رصد هلال با ابزار است كه البته به علت دقت كم برای رصد هلال های بحرانی كارا نیست.

در پایان باید گفت كه تجربه ، حرف اول را در رصد هلال می زند و یك رصدگر هلال باید تجربه خود را افزایش دهد تا با انتخاب بهترین گزینه ها بتواند هلال ماه را شكار كند.

منبع: پارس اسکای

در آینده راجع به موقعیت و رؤیت پذیری هلال ماه شوال امسال خواهید خواند.