چگونه به کودک دوقطبی خود کمک کنیم؟

اختلال دوقطبی یک اختلال روانی است که بروز آن در بزرگ‌سالان شایع‌تر از کودکان است و با تغییرات و نوسانات شدید روحیه همراه است، اختلال دوقطبی باعث می‌شود کودک حالت‌های شیدایی، افسردگی یا چیزی بین این دو را تجربه کند. در دوران شیدایی کودک از روحیه و انرژی بالایی برخوردار است و بالعکس در دوران افسردگی کم انرژی و بی‌روحیه می‌شود. گاهی اوقات نیز کودک از شیدایی و افسردگی به‌صورت هم‌زمان رنج می‌برد به‌عنوان‌مثال ممکن است که کودک بسیار پرتحرک و دارای رفتارهای پرخطر باشد ولی هم‌زمان اعتمادبه‌نفس پایین و احساس خودکشی نیز داشته باشد.

درحالی‌که اختلال دوقطبی درمان ناپذیر و یک اختلال مادام‌العمر‌است ولی هر چه زودتر تشخیص داده و درمان شروع شود پیامدهای بهتری خواهد داشت؛ همچنین شناخت علائم این اختلال نیز بسیار مهم است.

علائم شیدایی در کودکان:

- فعال و پرانرژی
- صحبت‌های غیرمعمول
- سرخوشی
- حواس‌پرتی
- واکنش‌های خنده‌دار
- افزایش اعتمادبه‌نفس
- عدم تنظیم ساعات خواب
- افکار کنترل نشده
- عدم تصمیم‌گیری

علائم افسردگی در کودکان:

- عدم علاقه به فعالیت در گروه همسالان
- احساس پوچی، غم و ناامیدی
- احساس گناه
- کاهش یا افزایش اشتها همراه با نوسانات وزن
- احساس خستگی و بی‌قراری
- کاهش تمرکز
- افکار خودکشی 
 صرف‌نظر از دوره‌های شیدایی و افسردگی کودکان مبتلابه دوقطبی به دلیل خلق‌وخوی خود احتمال درگیری و دعوای (جسمی و کلامی) بیشتری نسبت به سایر کودکان دارند.

عوامل مؤثر در اختلال دوقطبی در کودکان:

استرس: یکی از عوامل مؤثر در ایجاد اختلال دوقطبی در کودکان استرس است. کودکانی که در شرایط استرس‌زا رشد می‌کنند در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

ژنتیک: خطر اختلال دوقطبی در کودکانی که در خانواده‌ای متولدشده‌اند که یکی از والدین آن‌ها به این اختلال مبتلا هستند بیشتر است.

مصرف مواد مخدر و الکل: استفاده از مواد مخدر یا الکل ممکن است شانس ابتلای کودک مبتلابه اختلال دوقطبی را افزایش دهد. برخی از افراد مبتلابه اختلال دوقطبی نیز اعتیاد به مواد مخدر یا الکل دارند.

اختلالات بیولوژیکی: همچنین ممکن است اختلالات بیولوژیکی در افزایش خطر بروز اختلال دوقطبی در دوران کودکی نقش داشته باشد. محققان دریافته‌اند که در مغز کودکان و بزرگ‌سالانی که به اختلال دوقطبی مبتلا شده‌اند، تفاوت‌هایی در فعالیت مغزی آن‌ها وجود دارد.

بیماری‌های روانی: برخی از بیماری‌های روانی نیز ممکن است علائم دوقطبی را در کودکان تشدید کنند که عبارت‌اند از: اضطراب، اختلالات خوردن، مشکلات سلامت جسمی ازجمله مشکلات قلبی و چاقی، اختلال کم‌توجهی بیش فعالی ADHD و اوتیسم. 

چگونه اختلال دوقطبی درمان می‌شود؟

در حال حاضر هیچ درمانی برای اختلال دوقطبی وجود ندارد و درمان فقط می‌تواند به کنترل علائم کمک کند. یک برنامه درمانی شامل مشاوره، داروها و حمایت جدی خانواده برای درمان اختلال دوقطبی کودک ضروری است. تشخیص به‌موقع سبب تثبیت روحیه کودک و به او فرصت می‌دهد تا در کنار همسالان خود فعالیت کند.

دارودرمانی: نوع دارو بسته به وضعیت کودک دارد. بعضی از کودکان به دلیل علائم پیچیده‌ای که دارند به بیش از یک نوع دارو نیاز دارند، بعضی‌اوقات پزشکان انواع مختلف دارو را امتحان می‌کنند تا ببینید تأثیر کدام‌یک از آن‌ها بیشتر است؛ بنابراین حتماً باید نوع دارو توسط پزشک تشخیص داده شود. قطع ناگهانی و خودسرانه داروها نیز خطرناک و سبب تشدید بیماری می‌شود.

روان‌درمانی یا گفتگو درمانی: این درمان به کودکان کمک می‌کند تا رفتار خود را تغییر رفتار و با خانواده و دوستان بیشتر همکاری کنند.

 چگونه می‌توانیم به کودک دوقطبی خود کمک کنیم؟

درباره اختلال دوقطبی بیشتر بدانید
زمانیکه فرزند دوقطبی دارید، باید هر چه در مورد این اختلال لازم است را یاد بگیرید. تحقیق و جستجو و آگاهی بیشتر از این اختلال باعث کنار آمدن شما و کودکتان با این اختلال خواهد شد.

از کمک‌ حرفه‌ای غافل نشوید
کودک شما باید تحت نظر یک متخصص قرار بگیرد بنابراین از مشاور و یا روان‌پزشک کمک بگیرید تا به کودکتان کمک کند. پزشک یا مشاور با بهره‌گیری از روش‌های درمان به کودک شما کمک می‌کند تا احساس بهتر و تمایل کمتری به حالت‌های شیدایی و یا افسردگی پیدا کند.

محدودیت‌های کودک را بپذیرید
کودک شما ممکن است در مقایسه با سایر کودکان محدودیت‌هایی داشته باشد بهترین راه برای مقابله با آن پذیرش آن است.

از استرس کودک خود بکاهید
به عنوان مثال اگر انجام تکالیف زیاد مدرسه باعث افزایش استرس در کودکتان می‌شود با معلم او صحبت کنید تا میزان تکالیف را کاهش دهد.

تنظیم برنامه منظم روزانه
این کار به او احساس امنیت داده و باعث کاهش استرس کودک شما می‌شود. برنامه‌ای که شامل زمان خواب‌وبیداری، وعده‌های غذایی منظم، زمان مطالعه، انجام تکالیف، زمان بازی و انجام کارهای روزانه او باشد.

باصداقت و صراحت با کودک خود ارتباط برقرار کنید
زمانی که کودک سعی دارد تا در مورد چیزی با شما صحبت کند، تمام توجه خود را به او بدهید. ارتباط کلید کمک به کودک مبتلابه اختلال دوقطبی است.

حمایت عاطفی از کودک
احساسات آن‌ها را تأیید کنید و نشان دهید که برای شما بااهمیت هستند حتی اگر احساساتشان را درک نمی‌کنید به آن‌ها بگویید که تنها نیستند و هرگاه نیاز به کمک داشتند می‌توانند روی کمک شما حساب کنند. تهدیدات خودکشی را جدی بگیرید و فوری به یک روانشناس یا روان‌پزشک مراجعه کنید.

پشتیبان کودک باشید
کودک شما ممکن است از داشتن اختلال دوقطبی خجالت بکشد، شرمنده و یا احساس گناه کند. به کودک خود بگویید که شما مقصر نیستید و در به وجود آمدن نقشی ندارید ولی راه‌های درمانی وجود دارد که با کمک آن‌ها می‌توانی به خودت کمک کنی و حس بهتری نسبت به خودت داشته باشی.

با مسئولان مدرسه صحبت کنید
ممکن است کودک شما در مدرسه نیاز به کمک‌های خاصی داشته باشد و یا در طول کلاس‌ها نیاز به استراحت بیشتری نسبت به سایر دانش آموزان داشته باشد از آن‌ها بخواهید تا زمان هوشیاری کامل کودکتان آموزش‌های مهم را به تأخیر بی اندازند و یا از حجم تکالیف کودک کم کنند.

پیشرفت درمان کودک را یادداشت کنید
این امر به‌ویژه درصورتی‌که کودک شما از دارو استفاده می‌کند بسیار مهم است زیرا برخی داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند، به علائم عود توجه کنید و آن‌ها را با ذکر زمان، تاریخ و آنچه به نظر می‌رسد کودک شما را تحریک می‌کند یادداشت کنید. به‌وسیله این یادداشت‌ها می‌توانید درمان را رصد کنید.

والدین و مراقبان کودکان مبتلابه اختلال دوقطبی باید به یاد داشته باشند که یافتن یک درمان مناسب ممکن است زمان‌بر و طول بکشد پس صبور باشید و محیط خانه را دوست‌داشتنی کنید تا کودک احساس امنیت و حمایت کند.