اگر بیشتر از یک خانه دارید این مطلب را بخوانید

در شرایط سخت اقتصادی این روزهای کشور، بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند دارایی خود را در مسکن که ریسک کمتری دارد سرمایه‌گذاری کنند. برخی از سرمایه‌گذاران هم بعد از خرید خانه آن را خالی نگه می‌دارند تا در وقت مناسب بفروشند. بر اساس آمارها حدود سه میلیون خانه خالی در کشور وجود دارد که صاحبان آن‌ها به گونه‌ای نبض بازار مسکن را در دست دارند و در راکد ماندن یا بالا رفتن قیمت مسکن تاثیر می‌گذارند.

اما جدا از خلاهای قانونی و کم‌کاری نهادهای اجرایی در گرفتن مالیات از خانه‌های خالی، آیا از نظر شرعی این نوع سرمایه‌گذاری جایز است؟  آیا به خانه‌های خالی خمس تعلق نمی‌گیرد؟ برای پاسخ این سوالات به سراغ چند تن از مراجع تقلید رفتیم که در ادامه به این موضوع می‌پردازیم.

نگهداری خانه‌های خالی چه زمان حرام است؟

اینطور نیست که هر سرمایه‌داری بتواند دارایی خود را در هر زمان و در هر جایی که تمایل داشت سرمایه‌گذاری کند. از نظر شرعی در شرایط عادی هرفردی حق دارد دارایی خود را مثلا در مسکن سرمایه‌گذاری کند، اما در شرایط خاص این کار اگر باعث اختلال در نظام اقتصادی کشور شود، حکم دیگری پیدا می‌کند و دادن مالیات یا خمس هم مانع از اجرای این حکم نمی‌شود. 

مقام معظم رهبری: «در حالت عادی جامعه اگر کسی در مسکن سرمایه‌گذاری کرده و با آن کاسبی کند اشکالی ندارد. اما در شرایط خاص جامعه‌ی امروز اگر این کار باعث اختلال در نظام اقتصادی بازار شود و ارزش پول ملی بالا و پایین شود حرام است.» 

 آیت الله سیستانی: «هر چیزی که خلاف قوانین کشور باشد و یا در جامعه و نظام اقتصادی آن اختلال ایجاد کند و جامعه را به هم ریزد، حرام است.» 

آیت الله مکارم شیرازی: «اگر در بازار و اقتصاد کشور اختلال ایجاد کند حرام است.»

خمس در انتظار خانه‌های خالی

اگر کسی برای سرمایه‌گذاری، خانه‌ی دوم بخرد و خالی نگه دارد، به آن خمس تعلق می‌گیرد؟   

مقام معظم رهبری: «اگر از درآمد کسب، تهیه شده باشد و مورد نیاز برای سکونت نباشد، خمس دارد.»

 آیت الله سیستانی: «خمس دارد.»

آیت الله مکارم شیرازی: «سرمایه خمس دارد، مگر سرمایه‌ای که اگر خمس آن را هر چند به صورت تدریجی بدهد با بقیه‌ آن، زندگی او در حد آبرو و شؤونش اداره نمی‌شود. بنابراین، اگر با پرداخت خمس آن، لطمه‌ای به کار او نمی‌خورد، باید خمس آن را بدهد، خواه این سرمایه سرمایه‌ تجارت باشد یا زمین و آب و ملک برای زراعت، یا ابزار کار.»

ممکن است در اینجا دغدغه‌ای برای صاحبان خانه ایجاد شود که در صورت پرداخت خمس، صاحب سرمایه ضرر می‌کند، چون مبلغ قابل توجهی از قیمت یک خانه به عنوان خمس باید پرداخت شود. اما باید گفت که خمس خانه  دوم فقط یک بار پرداخت می‌شود و در سال‌های بعد دیگر لازم نیست، خمس داده شود و این مبلغ خمس با افزایش هر ساله قیمت مسکن ضرری به صاحب خانه وارد نمی‌شود.

حکم خمس خانه‌ی دومی که اجاره داده می‌شود

برخی خانه‌ی دومی را برای سرمایه‌گذاری تهیه می‌کنند و آن را اجاره می‌دهند که از درآمد آن امرار معاش کنند، آیا آن خانه‌ی دوم مشمول خمس می‌شود؟ 

مقام معظم رهبری: «خانه دوم اگر از راه کسب درآمد خریداری شده باشد در هر صورت شامل خمس می‌شود. ولی اگر الان به پول اجاره‌ی آن برای امرار معاش نیاز دارد می‌تواند پس از رفع مشکل، خمس آن را بپردازد.»

آیت الله سیستانی: «اگر معیشت فرد به سختی نیافتد و سهل انگاری هم نکند خمس دارد. در غیر این صورت اگر بتواند آن خانه را تبدیل به خانه‌ای کوچکتر و یا در محله‌ای دیگر با همان درآمد ماهیانه تهیه کند باید این کار را بکند و خمس را بپردازد ولی اگر نشود وقتی مشکلش رفع شد باید خمس را بپردازد و در هر صورت آن خانه مشمول قانون خمس می‌شود.»

آیت الله مکارم شیرازی: «مشمول خمس می‌شود.»

حکم خمس خانه‌ی دومی که در اختیار فرزند قرار گرفته

برخی خانواده‌ها خانه‌ دومشان را در اختیار فرزند خود قرار می‌دهند، آیا به این خانه با این شرایط خمس تعلق می‌گیرد؟

مقام معظم رهبری: «اگر به او بخشیده و بخشش پدر به فرزند صوری نباشد و در حدّ شأن او باشد و قبل از سال خمسی به موهوب له تحویل دهد، خمس آن مال واجب نیست هر چند از فضیلت پرداخت خمس محروم می‌شود.»

آیت الله سیستانی: «اگر فرزند به آن خانه نیاز داشته باشد، خمس ندارد.»

 آیت الله مکارم شیرازی: «چنانچه واقعا ببخشد و این مقدار بخشش در شأن او باشد خمس به او تعلق نمی‌گیرد ولی از فضیلتی محروم شده است. البته اگر برای فرار از خمس باشد اشکال دارد و خمس ساقط نمی‌شود (بنابر احتیاط واجب). ولی اگر تنها برای مدت محدودی در اختیار فرزند گذاشته تا زمانی که فرزند در این خانه سکونت دارد خمس به آن تعلق نمی‌گیرد ولی هر گاه فرزند بی‌نیاز شود مشمول خمس است.»

---