وقتی هواپیمای تشریفاتی خانه‌نشین می‌شود؛
ماجرای خرید یک هواپیما
در آذرماه 1384 پس از یک سال تاخیر، هواپیمای ایرباس 321 فرانسوی به ایران تحویل داده شد. هواپیمایی که حواشی بسیاری داشت و رئیس‌جمهور وقت دستور فروش یا استفاده تجاری از آن را صادر کرد.
تمام روسای جمهور دارای هواپیما تشریفاتی هستند و این مسئله امری عادی در سیاست است. اما در تاریخ جمهوری اسلامی برهه‌ای بود که رئیس‌جمهور ایران تلاش کرد از هواپیما تشریفاتی استفاده نکند و سفرهای خود را با پروازهای عادی هماهنگ کند.
این هواپیما مدل سال 2002 میلادی بوده و دارای امكاناتی همچون سالن كنفرانس و وجود ارتباطات اینترنتی و ماهواره‌ای و امكانات متعدد رفاهی است.
ایران برای خرید هواپیمای تشریفاتی ایرباس 321، حدود 60 میلیون دلار هزینه کرد. 39 میلیون دلار قیمت خرید هواپیما و 20 میلیون دلار هزینه تغییر دکوراسیون و تجهیز داخلی به شرکت فرانسوی پرداخت شد.
بنا بر قرارداد شرکت فرانسوی متعهد شده بود که در آذر سال 1383 هواپیما را به ایران تحویل دهد. اما با کارشکنی شرکت فرانسوی، این هواپیما در آذر 84 وارد ایران شد. البته با شکایت و پیگیری ایران، شرکت فرانسوی محکوم به پرداخت جریمه مالی شد.
زمانی‌که هواپیما به ایران تحویل داده شد سخنگوی دولت در جمع خبرنگاران اعلام کرد: «با توجه به شعارهای آقای احمدی‌نژاد، بعید می‌دانم ایشان از این هواپیما استفاده کنند.»
چند روز بعد احمدی‌نژاد دستور فروش یا استفاده تجاری برای هواپیماهای تشریفاتی صادر کرد و اعلام کرد که هرگز از این هواپیما استفاده نمی‌کند. به همین خاطر هواپیما تا سال 86 در آشیانه ماند و از آن استفاده نشد.
از طرف دیگر استفاده نکردن از هواپیمای تشریفاتی بدون هزینه نیست. «مالك برزگر» مدیر سابق روابط عمومی هما در گفتگویی با فارس گفته بود: «شرکت هواپیمایی هما كه به عنوان كارگزار دولت به شمار می‌رود، تنها برای نگهداری و چك لیست‌های موردنظر، ماهانه حدود شش میلیون تومان برای هواپیمای تشریفاتی دولت، هزینه می‌كند.»
به همین خاطر از سال 86 هواپیما ایرباس وارد دولت شد و دولت‌مردان و وزرا در سفرهای خود از آن استفاده می‌کردند. اولین بار «پرویز داوودی» معاون اول رئیس جمهور وقت برای سفر به یکی از کشورهای آسیا شرقی از این هواپیما استفاده کرد. اگرچه شخص احمدی‌نژاد باز هم سوار هواپیمای تشریفاتی نمی‌شد.
در همین زمینه خبرگزاری مهر نوشت: «45 میلیارد و 700 میلیون تومان اعتبار با تصویب هیئت دولت در اختیار نهاد ریاست جمهوری برای خرید یک فروند هواپیمای ایرباس ۳۲۰ قرار گرفته است. هیئت دولت در نیمه دوم سال 1389 مصوبه‌ای را تصویب کرده که هیچ‌گاه اعلام عمومی نشده است؛ مصوبه ای که نشان می دهد نهاد ریاست جمهوری قصد دارد به صورت مستقیم هواپیمای اختصاصی ایرباس خریداری کند.»
در مصوبه دولت آمده است: «مبلغ چهارصد و پنجاه و هفت میلیارد (۰۰۰ر۰۰۰ر۰۰۰ر۴۵۷) ریال از محل منابع موضوع ماده (۱۲) قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور و جزء (ب) بند (۹) قانون بودجه سال ۱۳۸۹ کل کشور به منظور تامین قیمت تمام شده یک فروند هواپیمای ایرباس ۳۲۰ در اختیار نهاد ریاست جمهوری قرار می گیرد تا برابر قوانین و مقررات مربوط هزینه شود.»
البته اینکه بودجه مستقیم دولت باید صرف خرید هواپیمای اختصاصی بشود، جای تامل دارد و در آخر هم علت این ماجرا مشخص نشد.
در زمان ریاست جمهوری «حسن روحانی»، بعد از برجام تعداد کمی هواپیمای مسافربری بوئینگ و ایرباس در سال‌های اخیر به تهران رسیده و در سفرهای داخلی و خارجی استفاده می‌شود.
براساس بندهای برجام قرار بود خرید هواپیما توسط ایران از سوی آمریکا تحریم نشود. همچنین طبق قرارداد ایران با شرکت‌های هواپیمایی باید بیش از 200 فروند هواپیمای مسافربری و تشریفاتی از شرکت‌های ایرباس و بوئینگ به ایران تحویل داده می‌شد. اما به دلیل تحریم‌های جدید آمریکا تنها تعدادی کمی از آن به تهران رسید.
ماجرای هواپیمای ایرباس تشریفاتی چه بود؟
در سال 1380 به دستور «محمد خاتمی» رئیس جمهور وقت، خرید هواپیمای تشریفاتی برای استفاده اختصاصی دولت تصویب شد. هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران(هما) مامور خرید این هواپیما برای دولت شد و آذر سال 81 با شرکت تعمیراتی هوایی «سوژرما» فرانسوی قرارداد بست. این شرکت واسطه خرید هواپیما بین ایران و سنگاپور شد تا علاوه بر خرید هواپیما، تغییراتی را در دکوراسیون آن ایجاد کند.
45 میلیارد و 700 میلیون تومان اعتبار با تصویب هیئت دولت در اختیار نهاد ریاست جمهوری برای خرید یک فروند هواپیمای ایرباس ۳۲۰ قرار گرفته است
بنا بر قرارداد شرکت فرانسوی متعهد شده بود که در آذر سال 1383 هواپیما را به ایران تحویل دهد. اما با کارشکنی شرکت فرانسوی، این هواپیما در آذر 84 وارد ایران شد. البته با شکایت و پیگیری ایران، شرکت فرانسوی محکوم به پرداخت جریمه مالی شد.
دستور فروش ایرباس
اما ورود این هواپیما مصادف با روی کار آمدن دولت «محمود احمدی‌نژاد» بود. او که با شعار عدالت و ساده‌زیستی به ریاست رسیده بود، در همان اوایل کار خود با چالشی مهم روبرو شد.زمانی‌که هواپیما به ایران تحویل داده شد سخنگوی دولت در جمع خبرنگاران اعلام کرد: «با توجه به شعارهای آقای احمدی‌نژاد، بعید می‌دانم ایشان از این هواپیما استفاده کنند.»
چند روز بعد احمدی‌نژاد دستور فروش یا استفاده تجاری برای هواپیماهای تشریفاتی صادر کرد و اعلام کرد که هرگز از این هواپیما استفاده نمی‌کند. به همین خاطر هواپیما تا سال 86 در آشیانه ماند و از آن استفاده نشد.
هزینه عدم پرواز
اما با فرسوده شدن بوئینگ اختصاصی دولت، زمزمه‌های استفاده از هواپیمای ایرباس به گوش می‌رسید. برخی کارشناسان به دولت تذکر دادند که دیگر پرواز رئیس‌جمهور و هیئت همراه امن نیست و باید هواپیما تغییر کند.از طرف دیگر استفاده نکردن از هواپیمای تشریفاتی بدون هزینه نیست. «مالك برزگر» مدیر سابق روابط عمومی هما در گفتگویی با فارس گفته بود: «شرکت هواپیمایی هما كه به عنوان كارگزار دولت به شمار می‌رود، تنها برای نگهداری و چك لیست‌های موردنظر، ماهانه حدود شش میلیون تومان برای هواپیمای تشریفاتی دولت، هزینه می‌كند.»
به همین خاطر از سال 86 هواپیما ایرباس وارد دولت شد و دولت‌مردان و وزرا در سفرهای خود از آن استفاده می‌کردند. اولین بار «پرویز داوودی» معاون اول رئیس جمهور وقت برای سفر به یکی از کشورهای آسیا شرقی از این هواپیما استفاده کرد. اگرچه شخص احمدی‌نژاد باز هم سوار هواپیمای تشریفاتی نمی‌شد.
وقتی دولت شعار خود را فراموش می‌کند
اما در دولت دهم وضع تغییر کرد. هیئت دولت مستقیما سفارش خرید هواپیمای ایرباس 320 تشریفاتی داد و دیگر خبری از مواضع قبلی نبود.در همین زمینه خبرگزاری مهر نوشت: «45 میلیارد و 700 میلیون تومان اعتبار با تصویب هیئت دولت در اختیار نهاد ریاست جمهوری برای خرید یک فروند هواپیمای ایرباس ۳۲۰ قرار گرفته است. هیئت دولت در نیمه دوم سال 1389 مصوبه‌ای را تصویب کرده که هیچ‌گاه اعلام عمومی نشده است؛ مصوبه ای که نشان می دهد نهاد ریاست جمهوری قصد دارد به صورت مستقیم هواپیمای اختصاصی ایرباس خریداری کند.»
در مصوبه دولت آمده است: «مبلغ چهارصد و پنجاه و هفت میلیارد (۰۰۰ر۰۰۰ر۰۰۰ر۴۵۷) ریال از محل منابع موضوع ماده (۱۲) قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور و جزء (ب) بند (۹) قانون بودجه سال ۱۳۸۹ کل کشور به منظور تامین قیمت تمام شده یک فروند هواپیمای ایرباس ۳۲۰ در اختیار نهاد ریاست جمهوری قرار می گیرد تا برابر قوانین و مقررات مربوط هزینه شود.»
البته اینکه بودجه مستقیم دولت باید صرف خرید هواپیمای اختصاصی بشود، جای تامل دارد و در آخر هم علت این ماجرا مشخص نشد.
نسل‌های جدید جای مدل قدیمی را گرفتند
با ورود دولت یازدهم، ایرباس سفارشی ایران در سال 84، دیگر هواپیمای ویژه رئیس‌جمهور نبوده و اکنون در برخی سفرهای داخلی و خارجی استفاده می‌شود. در حال حاضر هواپیمای ایرباس 340-A برای سفرهای ریاست جمهوری استفاده می‌شود.
براساس بندهای برجام قرار بود خرید هواپیما توسط ایران از سوی آمریکا تحریم نشود. همچنین طبق قرارداد ایران با شرکت‌های هواپیمایی باید بیش از 200 فروند هواپیمای مسافربری و تشریفاتی از شرکت‌های ایرباس و بوئینگ به ایران تحویل داده می‌شد. اما به دلیل تحریم‌های جدید آمریکا تنها تعدادی کمی از آن به تهران رسید.
