عوارض مصرف پروبیوتیک‌ها‌

امروزه مصرف مکمل های غذایی و محصولات پروبیوتیک از هر زمان دیگری رایج‌تر شده و بااینکه بیشتر این باکتری­‌ها در دستگاه گوارش وجود دارند، و در خصوصی سلامتی بدن فواید زیادی دارند ، ولی ممکن است پروبیوتیک ها دارای عوارض جانبی نیز باشند.

سلامت میکروفلور­های بدن می‌تواند نشانه‌ای از میزان سلامتی و تندرستی باشد. همچنین نبودن تعادل در باکتری­‌های مفید روده می‌تواند باعث بروز مشکلات گوارشی شود. همین دلیلی برای بروز سایر مشکلات جدی مثل آلرژی غذایی، اختلالات رفتاری، تغییرات خلقی، بیماری های خودایمنی، آرتروز، خستگی مزمن، مشکلات پوستی و حتی سرطان می‌شود. به‌همین خاطر، مصرف مکمل‌های پروبیوتیک‌­ به‌عنوان یکی از مؤثرترین راه­‌ها برای بهبود سلامتی توصیه می‌شود.

مکمل‌های پروبیوتیک چیست؟

مکمل­‌های پروبیوتیک باکتری­‌ها و مخمرهای زنده‌ای هستند که به شکل مایع، پودر یا کپسول‌ وجود دارند؛ هم­چنین می‌­توان آن­ها را به‌صورت غذاهای پروبیوتیک مانند ماست، کفیر، کلم ترش و کیمچی(نوعی خوراک تخمیری کُره‌ای) مصرف کرد.

ممکن است مکمل­‌های پروبیوتیک عوارض جانبی ناخوشایندی به همراه داشته باشند. اولی این عوارض زودگذر است. تنها برخی از افراد هستند که با مصرف پروبیوتیک ها دچار عوارض می‌شوند. خوب است بدانید که با شروع رژیم پروبیوتیکی ممکن است با چه مشکلاتی مواجه شوید.

- علائم گوارشی: بیشتر میکرو­فلورهای بدن در روده زندگی می‌کنند، عوارض مصرف پروبیوتیک­‌ها بر روی این ناحیه تأثیرات می‌گذارد. علائم گوارشی احتمالی مانند نفخ، گرفتگی یا احساس پُری بیش‌ازحد است.اگر پروبیوتیک مصرفی حاوی گونه‌­ای از مخمر مفید باشد، ممکن است کارکرد شکم را تغییر دهد؛ و گاهی نیز احساس تشنگی به وجود می‌آورد.  

عوارض مصرف پروبیوتیک‌ها‌ و بروز این علائم به‌خاطر گسترش قلمرو باکتری‌­های مفید جدید در رودهٔ بزرگ و رودهٔ باریک است. در مواقعی نیز ممکن است براثر تغییرات باکتریایی در روده‌، گاز بیشتری تولید شود. این تغییرات گاهی اوقات می‌­تواند باعث اسپاسم غیرطبیعی روده و یا مانع از خالی‌شدن کامل معده از غذاهای مصرفی‌ شود. خوشبختانه این علائم بعد از یک یا دو هفته از آغاز مصرف پروبیوتیک فروکش می‌کند.

- بروز سردرد: عوارض مصرف پروبیوتیک‌ها، گاهی باعث بروز سردرد و میگرن می‌شوند. البته مکمل‌های پروبیوتیکی باعث سردرد نمی‌‌شوند، ولی برخی غذاهای پروبیوتیکی می‌توانند سردردهای خفیفی ایجاد کند. این موضوع می‌تواند به‌دلیل وجود نوعی ترکیبات نیتروژن‌دار به نام آمین باشد که در طی فرآیند تخمیر ایجاد می­‌شوند. غذاهای سرشار از باکتری­‌های پروبیوتیک و پروتئین مثل ماست یا کلم‌ترش حاوی مقادیر کمی آمین هستند.

مشخص شده است که مقادیر زیاد آمین می­‌تواند سیستم عصبی‌ را تخریب کرده و باعث افزایش یا کاهش ناگهانی جریان خون شود. در برخی مواقع این امر می‌­تواند به سردرد یا میگرن ختم شود.

عوارض مصرف پروبیوتیک‌ها‌ ممکن است باعث برخی واکنش‌­ها مانند بروز سردرد شود، مثل وقتی‌که تعداد زیادی باکتری یا مخمر در روده از بین می‌روند. اگر بعد از شروع رژیم پروبیوتیکی چنین واکنش‌هایی دارید، می‌­تواند به‌خاطر مرگ برخی باکتری­‌های قدیمی دستگاه گوارش‌ باشد. مرگ آن‌ها باعث آزاد شدن سیتوکین­‌های التهابی می‌شود.

- واکنش­‌های منفی به آلرژن‌ها: افرادی که به مصرف برخی غذاها آلرژی دارند، بیشتر مستعد بروز عوارض مصرف پروبیوتیک‌ها‌ هستند. یکی از شایع­‌ترین این واکنش­‌ها، واکنش به پروبیوتیک‌های تهیه‌شده از منابع لبنی است.

بسیاری از فرآورده‌­های پروبیوتیکی از لبنیات تهیه شده‌اند و حاوی لاکتوز (قند موجود در شیر) هستند. باکتری­‌های پروبیوتیک موجود در محصولات لبنی تخمیرشده و غیرتخمیری می‌تواند علائم عدم تحمل لاکتوز را کاهش دهد.

در برخی مواقع عدم تحمل لاکتوز می‌تواند موجب تجمع گاز و نفخ شود. اگرچه ممکن است این علائم از بین برود، ولی به این افراد توصیه می‌­شود پروبیوتیک­‌های غیرلبنی مصرف کنند.

کسانی که مشکل عدم تحمل تخم مرغ یا سویا را دارند ممکن است به وجود این آلرژن‌­ها در برخی محصولات واکنش نشان دهند. افرادی که به مخمر حساسیت دارند نیز باید از مصرف مکمل‌های پروبیوتیک حاوی مخمر خودداری کنند.

از دیگر عوارض مصرف پروبیوتیک‌ها‌ این است که بسیاری از مکمل‌­های پروبیوتیک حاوی پری‌بیوتیک‌ها است، این پری‌بیوتیک‌ها فیبرهایی هستند که بدن نمی‌­تواند آن­ها را تجزیه کند، ولی باکتری‌­های مفید روده‌ از آن‌ها به‌عنوان غذا استفاده می‌کنند.

از رایج‌­ترین پری‌بیوتیک‌­ها می‌توان به لاکتولوز، اینولین و الیگوساکاریدهای مختلف اشاره کرد. این پری‌بیوتیک­‌ها می­‌تواند باعث ایجاد نفخ و گاز زیاد شوند.

- واکنش‌­های پوستی: از دیگر عوارض مصرف پروبیوتیک‌ها‌ می‌توان به بروز راش (قرمزی پوست) یا خارش پوست خفیف براثرِ مصرف پروبیوتیک­‌ها اشاره کرد. در مواردی دیده شده است که تعداد کمی از بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر که برای درمان علائم خود از پروبیوتیک‌ها استفاده کرد‌‌ه‌­اند، دچار مشکلاتی مانند ورم و خارش شده‌اند.

اگر در اثر عوارض مصرف پروبیوتیک‌ها‌، پوست به‌یک‌باره دچار خارش شد، این عوارض کاملاً موقتی است و طی چند روز آینده برطرف می‌شود. خارش پوست یا راشِ ناشی از مصرف پروبیوتیک‌ها، احتمالاً ایجاد حساسیت توسط باکتری­‌ها است. اگر به یکی از مواد افزودنی موجود در یک مکمل خاص( تخم‌مرغ، سویا یا لبنیات) حساسیت دارید، در  سیستم ایمنی بدن‌ ممکن است واکنشی التهابی ایجاد شود.

گاهی این اتفاق بعد از خوردن غذاهای تخمیرشده؛ که حاوی مقدار زیادی آمین بیوژنیک مثل هیستامین است، رخ دهد. وقتی یک گونهٔ باکتریایی جدید به روده‌تان وارد می­‌شود، این واکنش‌ها کاملاً طبیعی است. اگر مشکل بیش از آستانه تحمل فرد باشد، باید مصرف پروبیوتیک را متوقف کرده و فورا با پزشک مشورت نماید.

- سندروم رشد بیش‌ازحد باکتری‌های روده باریک: افرادی که از مه مغزی رنج می‌­برند، ارتباطی میان SIBO(باکتری‌های روده باریک) و مکمل‌های پروبیوتیکی وجود دارد و به نظر می‌­رسد با متوقف‌ کردن مصرف پروبیوتیک‌ها و شروع مصرف آنتی‌بیوتیک، عوارض مصرف پروبیوتیک‌ها‌ رفع می‌شود.

SIBO  وقتی اتفاق می‌­افتد که باکتری­‌های رودهٔ بزرگ به رودهٔ باریک برسند و شروع به رشد کنند. علائم آن اغلب با سندروم رودهٔ تحریک‌پذیر اشتباه گرفته می­‌شود؛ زیرا موجب تجمع گاز، نفخ و اسهال می‌­شود. گاهی اوقات SIBO می­‌تواند باعث مه مغزی و مشکلاتی در حافظه کوتاه مدت شود. بروز SIBO در افراد مبتلا به سندروم رودهٔ تحریک‌پذیر شایع‌­تر است. اگرچه هنوز مشخص نیست که چه عواملی باعث رشد باکتری­‌ها در رودهٔ باریک می­‌شود، ولی می‌­تواند در نتیجهٔ تحرک کمِ روده باشد. این باعث می­‌شود مواد غذایی مدت طولانی‌­تری در روده بمانند که این به‌معنای تخمیر بیشتر در رودهٔ باریک است.

- موقتی بودن اثرات جانبی پروبیوتیک‌ها: عوارض مصرف پروبیوتیک‌ها‌ در موارد محدودی رخ می­‌دهند. آن‌ها معمولاً بعد از شروع رژیم غذایی پروبیوتیکی، تا مدت‌زمانی کوتاه دوام می­‌آورند و با تنظیم بدن شما از بین می­‌روند. عوارض جانبی اگر ناشی از تنظیم و تعادل مجدد روده‌تان باشد، بدترین کاری که می‌­توانید انجام دهید قطع مصرف پروبیوتیک‌هاست! اگر عوارض جانبی که در شما به وجود آمده، ناشی از حساسیت یا عدم تحمل یا به دلیل مصرف بیش‌از‌حد هیستامین است، ممکن است مجبور به مصرف یک پروبیوتیک دیگر باشید و یا به‌طورکلی مصرف پروبیوتیک‌ها را متوقف کنید.

---