چرا با کاهش قیمت کاغذ کتاب ارزان نمی‌شود

اخبار کاهش قیمت کاغذ بسیاری را به کاهش قیمت تمام‌شده کتاب امیدوار کرده اما هنوز تغییری رخ نداده است. «حسن میرباقری» رئیس انجمن واردکنندگان کاغذ و مقوا در مرداد ماه سال ۹۸ اعلام کرد: «به دنبال همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و انجمن واردکنندگان کاغذ و مقوا، وضعیت بازار نسبت به دو ماه قبل در زمینه تأمین انواع کاغذ گلاسه و مقوا بسیار خوب است و می‌توان ادعا کرد که قیمت انواع کالاها تا ۵۰ درصد کاهش داشتند.» او همچنین در مهرماه سال ۹۸ از کاهش ۳۰ درصدی قیمت کاغذ تحریر نسبت به دو ماه گذشته خبر داد. اما این اخبار منجر به کاهش قیمت کتاب نشد.

قیمت کاغذ چهار برابر شد

مسئول نشر هادی در پاسخ به سوال قیمت کاغذ در دو سال اخیر چقدر افزایش یافته است؟ گفت: «اکثر کتاب‌های موجود در بازار به‌ صورت رقعی و در سایز 60 در 90 و با کاغذ تحریر چاپ می‌شود. اوایل سال 97 قیمت یک بند کاغذ در بازار آزاد حدود 90 هزار تومان بود؛ اما از تابستان و به دنبال اخبار قیمت دلار، روند صعودی را آغاز و اواخر سال 97 به حدود 280 رسید. همچنین در اوایل 98 کاغذ رشد نجومی کرد و به حدود 370 تومان رسید. اما امروز 22 آبان قیمت هر بند در بازار آزاد حدود 240 تومان است.»
طبیعی است در چنین وضعیتی قیمت پشت جلد کتاب نیز با رشد نجومی همراه خواهد بود. برای مثال کتابی 200 صفحه‌ای که در اوایل 97 قیمت پشت جلدش بین 20 تا 30 هزار تومان بود؛ الان همان کتاب در حدود 45 هزار تومان است.

آرامش در بازار

«محسن عمادی» در توضیح این کاهش قیمت به تبیان گفت: «این کاهش قیمت به خاطر تثبیت نرخ دلار و ثبات موجود در بازار است. همچنین قیمت کاغذ هم که به‌ صورت حبابی رشد کرده بود، به نرخ تعادلی خود رسیده و به نظر می‌رسد اگر همین روند ادامه پیدا کند، هر بند کاغذ به 200 یا کمتر هم برسد.»
البته خبر دستگیری سلاطین کاغذ و محاکمه آن‌ها و همچنین واگذاری واردات و پخش کاغذ به مردم و صنف کاغذ در ایجاد تعادل و آرامش در قیمت کاغذ اثرگذار بود. «احمد شریفان» که ۲۷ سال در صنف کاغذ فعالیت و سابقه و همچنین مسئولیتی در اتحادیه کاغذ و مقوا دارد، گفت: «هنوز اعتقاد دارم دولت باید کار را به مردم بسپارد. از زمانی که کار به دست تجار سپرده‌شده، ثبات حس می‌شود. خوشبختانه از زمانی که ارز نیمایی به کاغذ داده شد، شاهد رقابتی شدن بازار کاغذ هستیم. بازار دست تجار صنف افتاد و آن‌ها در حال رقابت با یکدیگر هستند. اگر این مسیر را ادامه دهیم در آینده وضع بهتر هم خواهد شد.»(1)

چرا قیمت کتاب پایین نمی‌آید؟

اگر چه قیمت کاغذ کاهش حدوداً 40 درصدی داشته اما قیمت پشت کتاب پایین نیامده است. عمادی در این زمینه توضیح داد: «کاغذ تنها 30% قیمت تمام‌شده پشت جلد کتاب است. اما کتاب هزینه‌های دیگری هم دارد. مثل هزینه گلاسه جلد، هزینه طرح جلد و هزینه کارمندان انتشارات. همچنین به این موارد باید 10% حق تألیف را هم اضافه کرد. نکته مهم دیگر این است که پخش‌کننده‌های عمده کتاب و کتاب‌فروشی‌ها از ناشران توقع تخفیف‌های 40% دارند. برای مثال انتشارات ما به کسی که بیش از هزار جلد کتاب بخواهد، 40% تخفیف می‌دهیم. همه این‌ها باعث می‌شود قیمت تمام‌شده کتاب زیاد شود.»
اما علت دیگری که باعث شده قیمت کتاب مانند کاغذ سقوط نکند، این است که بسیاری از انتشاراتی‌ها اگر چه کاغذ را با 4 برابر قیمت قبل از بازار تهیه می‌کردند اما قیمت کتاب را تنها 2 برابر کردند تا مشتری خود را از دست ندهند. در واقع سود خود را از دست‌داده و برخی به مرز ورشکستگی رسیدند. حال که قیمت کاغذ پایین آمده، در حقیقت با قیمت کنونی کتاب تطبیق پیدا کرده و ضرر برخی انتشاراتی‌ها جبران شده است.
بهرامی مدیر انتشارات آرادمان در این زمینه عنوان کرد: «نخستین نکته این است ناشرانی که مانند ما شرایط نیمه‌ ورشکستگی را تجربه کردند، در چند ماه اخیر توان تولید نداشتد، زیرا ۴۶۰ الی ۵۰۰ درصد عقب‌افتاده‌اند، موعد چک‌های آن‌ها رسیده و نمی‌توانند تولید داشته باشند.»(2)

کاهش فروش

در ادامه با کتاب‌فروشی یکی از انتشاراتی‌ها تماس گرفته و از او میزان فروش در دو سال اخیر را پرسیدیم. محمدی با صدایی گرفته و ناراحت آهی کشید و گفت: «انتشارات ما که هزینه کتابش بسیار کم است حدود 20 الی 30% در یکی دو سال اخیر کاهش فروش داشتیم. اما این رقم در انتشارات بزرگ(و خصوصی) دیگر که کیفیت کتابشان بالاتر است به 50% هم می‌رسد. شما می‌توانید این کاهش را در تعداد تیراژ هر کتاب هم ببینید.»
اما به نظر می‌رسد اگر روند کاهش قیمت کاغذ و تثبیت نرخ دلار ادامه پیدا کند و همچنین دولت به کارخانه‌های تولید کاغذ در داخل بهاداده و حمایت کند، قیمت کتاب در ماه‌های آینده بشکند و پایین بیاید.

پی‌نوشت:
1. مرکز اطلاعات کاغذ ایران
2. سایت پلاس ایرنا

---