چرا به پیامبر اکرم(ص) امی می‌گفتند؟

چرا به پیامبر گرامی اسلام امی می‌گفتند؟
درباره مفهوم امی سه احتمال معروف وجود دارد:
نخست به معنی درس نخوانده است.
دوم به معنی کسی است که در سرزمین مکه تولد یافته و از مکه برخاسته است.
سوم به معنی کسی است که از میان امت و توده مردم قیام کرده است.
معروف‌تر از همه تفسیر اول است که با موارد استعمال این کلمه نیز سازگارتر است. در اینکه پیامبر اسلام (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) به مکتب نرفت، در میان مورخان بحثی نیست و قرآن نیز صریحاً در آیه 48 سوره عنکبوت درباره وضع پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) قبل از بعثت می‌فرماید: «و ما کنت تتلوا من قبله من کتاب و لا تخطه بیمینک اذا لارتاب المبطلون» یعنی پیش‌ از این نه کتابی می‌خواندی و نه با دست خود چیزی می‌نوشتی تا موجب تردید دشمنانی که می‌خواهند سخنان تو را ابطال کنند گردد.
اصولاً در محیط حجاز به‌ اندازه‌ای باسواد کم بود که افراد باسواد کاملاً معروف و شناخته‌ شده بودند، در مکه که مرکز حجاز محسوب می‌شد تعداد مردانی که می‌توانستند بخوانند و بنویسند از 17 نفر تجاوز نمی‌کرد و از زنان تنها یک زن بود که سواد خواندن و نوشتن داشت.

مسلماً در چنین محیطی اگر پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) نزد معلمی خواندن و نوشتن را آموخته بود کاملاً معروف و مشهور می‌شد. در هر حال وجود این صفت در پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) تأکیدی در زمینه نبوت او بود تا هرگونه احتمالی جز ارتباط به خداوند و جهان ماوراء طبیعت در زمینه دعوت او منتفی گردد.

این در مورد دوران قبل از نبوت؛ و اما پس از بعثت نیز در هیچ‌یک از تواریخ نقل نشده است که او خواندن و نوشتن را از کسی فراگرفته باشد، بنابراین به همان حال امی بودن تا پایان عمر باقی ماند. ولی اشتباه بزرگی که باید در اینجا از آن اجتناب کرد این است که درس نخواندن غیر از بی‌سواد بودن است و کسانی که کلمه امی را به معنی بی‌سواد تفسیر می‌کنند، گویا توجه به این تفاوت ندارند.

هیچ مانعی ندارد که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) به تعلیم الهی، خواندن یا خواندن و نوشتن را بداند، بی‌آنکه نزد انسانی فراگرفته باشد، زیرا چنین اطلاعی بدون تردید از کمالات انسانی است و مکمل مقام نبوت است. شاهد این سخن آن است که در روایاتی که از امامان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) نقل‌ شده می‌خوانیم: پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) می‌توانست بخواند و یا هم توانایی خواندن داشت و هم توانایی نوشتن؛ اما برای اینکه جایی برای کوچک‌ترین تردید برای دعوت او نماند از این توانایی استفاده نمی‌کرد.

از مجموع آنچه بیان شد چنین نتیجه می‌گیریم که ـ پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) به‌ طور قطع، نزد کسی خواندن و نوشتن را فرانگرفته بود و به‌ این‌ ترتیب یکی از صفات او این است که نزد استادی درس نخوانده است.

هیچ‌گونه دلیل معتبری در دست نداریم که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) قبل از نبوت یا بعدازآن عملاً چیزی را خوانده یا نوشته باشد. این موضوع منافاتی با آن ندارد که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) به تعلیم پروردگار قادر بر خواندن یا نوشتن بوده باشد.

---

منبع: مرکز مشاوره تبیان