چگونه تحریم ورزشی به رفع تبعیض آپارتاید کمک کرد؟

آپارتاید نظام نژادپرستانه‌ای بود که به‌عنوان میراث استعمار از 1948 بر آفریقای جنوبی حاکم شد. حق رأی، جایگاه سیاسی و امکانات متعلق به سفیدپوستان بود و رنگین‌پوستان جدا شده بودند. سفیدپوستان شهروند درجه یک به شمار می‌آمدند؛ سرخپوستان و زردپوستان به‌عنوان شهروند درجه دو حقوق محدود داشتند و سیاه‌پوستان شهروند درجه سه بودند و از هیچ حقی برخوردار نبودند. حتی در ورزش هم رقابت‌های هر نژاد و طبقه مجزا بود و تیم ملی هم فقط از سفیدپوستان تشکیل می‌شد.

سال 1959 معلمی به نام دنیس بروتوس تصمیم گرفت از طریق ورزش با نژادپرستی مبارزه کند. او می‌خواست تبعیض نژادی آفریقای جنوبی را علنی کند تا طبق اساسنامه المپیک این کشور اخراج شود. با شروع اعتراضات، بروتوس بازداشت و به 18 ماه زندان محکوم شد. او در کنار ماندلا و سیسولو از زندان فعالیت اعتراضی خود را ادامه داد.

کمپین اخراج آفریقای جنوبی از المپیک 1964 ژاپن با نامه بروتوس از زندان شروع شد. نامه درخواست اخراج این کشور با زحمت فراوان به رئیس کمیته بین‌المللی المپیک داده شد. نامه به ناچار در کمیته طرح شد اما این درخواست رأی نیاورد.

اما سایر کشورهای قاره آفریقا تصمیم به تحریم ورزشی آفریقای جنوبی در المپیک  توکیو گرفتند. این تحریم می‌توانست بازی‌های المپیک را مختل کند و کمیته ناچار به حذف آفریقای جنوبی شد. اما این حذف فقط تعلیق بود و دولت آپارتاید مجدداً به المپیک 1968 مکزیک دعوت شد.

در ادامه تلاش بروتوس و طرفدارانش، رئیس کمیته المپیک برای نشان دادن عزم خود در مخالفت با حذف آپارتاید خطاب به او گفته بود: «اگر من تنها تماشاگر و آفریقای جنوبی تنها تیم زمین باشد، باز مسابقه برگزار خواهد شد.»

اما این بار علاوه بر 40 کشور آفریقایی، کشورهایی از آسیا، آمریکای لاتین و کارائیب به تحریم پیوستند. این بار کمیته المپیک باید بین آفریقای جنوبی و 90 کشور دیگر، یکی را انتخاب می‌کرد. بدین ترتیب آفریقای جنوبی به خاطر نظام آپارتاید از المپیک اخراج شد.

همین روال به‌تدریج در تمام فدراسیون‌های بین‌المللی ورزشی نیز اتفاق افتاد. در دهه 1970 این کشور تقریباً از تمامی رقابت‌های ورزشی اخراج شده بود. تیر خلاص تحریم ورزشی به آپارتاید اعتراضات عمومی به قهرمان بلامنازع راگبی در انگلیس، استرالیا و نیوزلند بود. اعتراضات و فشار روانی به حدی بود که تیم پرقدرت آفریقای جنوبی به انگلیس باخت.

تحریم ورزشی و فرهنگی و اعتراضات، جهان را نسبت به تبعیض و ظلم آپارتاید آگاه کرده بود. سرانجام نظام نژادپرستانه آپارتاید آفریقای جنوبی از 1990 عملاً از بین رفت و اولین دولت غیرنژادپرست، با انتخابات عمومی سال 1994 به روی کار آمد.

سابقه تحریم ورزشی اسرائیل در میان بسیاری از کشورهای مسلمان وجود دارد. آیا ورزش می‌تواند دومین رژیم آپارتاید تاریخ جهان در فلسطین اشغالی را هم سرنگون کند؟

 

---