تبیان، دستیار زندگی
در مقاله ی اخیر گفته شد که بنا بر عقیده یکی از مفسران اهل سنت، نخستین آیات نازل شده (5آیه ابتدایی سوره علق) در 25رمضان بر پیامبر (صل الله علیه و آله وسلم) نازل گردید.در این هنگام، پیامبر که در بیابان به سر می برد(!)، ازفرشته وحی، چگونگی یادکرد خداوند را
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نمی از یم"المیزان"

(10)

قرآن

سوره بقره، آیه:186

شهْرُ رَمَضانَ الَّذِى أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَ بَیِّنَتٍ مِّنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ فَمَن شهِدَ مِنكُمُ الشهْرَ فَلْیَصمْهُ وَ مَن كانَ مَرِیضاً أَوْ عَلى سفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِكمُ الْیُسرَ وَ لا یُرِیدُ بِكمُ الْعُسرَ وَ لِتُكمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُكبرُوا اللَّهَ عَلى مَا هَدَاكُمْ وَ لَعَلَّكمْ تَشكُرُونَ(185)

ترجمه:

(روزه، در چند روز معدود) ماه رمضان است؛ ماهى كه قرآن، براى راهنمایى مردم، و نشانه‏هاى هدایت، و فرق میان حق و باطل، در آن نازل شده است. پس آن كس از شما كه در ماه رمضان در حضر باشد، روزه بدارد! و آن كس كه بیمار یا در سفر است، روزهاى دیگرى را به جاى آن، روزه بگیرد! خداوند، راحتى شما را مى‏خواهد، نه زحمت شما را! هدف این است كه این روزها را تكمیل كنید; و خدا را بر اینكه شما را هدایت كرده، بزرگ بشمرید; باشد كه شكرگزارى كنید!

آنچه گذشت...

در مقاله ی اخیر گفته شد که بنا بر عقیده یکی از مفسران اهل سنت، نخستین آیات نازل شده (5آیه ابتدایی سوره علق) در 25رمضان بر پیامبر (صل الله علیه و آله وسلم) نازل گردید.در این هنگام، پیامبر که در بیابان به سر می برد(!)، ازفرشته وحی، چگونگی  یادکرد خداوند را پرسید. در پی این درخواست، سوره "حمد" نازل و کیفیت اقامه ی نماز تشریع شد.

پیامبر(صل الله علیه و آله وسلم)، پس از این ماجرا برای رفع خستگی، روانه منزل شد تا ساعتی بیآرامد. آنگاه، آیات دیگری ازسوره "مدثر"در صبحگاه  نازل و حضرتش مأ مور به امر تبلیغ گردید.

از نظرعلامه طباطبایی، این سخنان، یاوه وبافته ای بیش نیست. زیرااین ادعا که بعثت، نزول قرآن و امر به تبلیغ، هر سه مقارن با یکدیگر روی داده باشد از نظرقرآن، سنت و تاریخ مسلم نیست.(در حالی که مفسرنامبرده آنراجزو مسلمات دانسته) چه، کتب شیعی و عامه هر دو، دست کم دو قرن پس از عصر نبوت تدوین شده اند.

و اما کتاب خدانیز بر کذب این ادعا، دلالت صریح دارد. زیرا مدلول آیات نهم و دهم سوره ی علق این است  كه رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) در انظار مردم نماز مى خوانده، و سران قریش نیز از نهی و بدگویی وی دست بردار نبوده اند. پس ‍ معلوم مى شود آن جناب قبل از سوره علق نمازرا بر پای می داشته و كسانى هم وی را از این کار نهی می کردند.

این بود خلاصه آنچه در مقاله پیشیین گذشت. اینک شما وادامه سخنان علامه طباطبایی...

تفسیر:

آیاتى كه دلالت مى كند پیامبر(ص) قبل از بعثت، هم نبى بوده و هم نماز مى خوانده است

اینك آیاتى از همین سوره كه دلالت بر بطلان قول مزبور دارد: "ارایت الذى ینهى عبدا اذا صلى ارایت ان كان على الهدى، او امر بالتقوى، ارایت ان كذب و تولى، الم یعلم بان الله یرى؟ كلا لئن لم ینته لنسفعا بال ناصیه، ناصیه كاذبه خاطئه، فلیدع نادیه، سندع الزبانیه، كلا لا تطعه و اسجد و اقترب "

از این سوره استفاده مى شود كه رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) قبل از نازل شدن اولین سوره از قرآن هم نماز مى خوانده، و خود بر طریق هدایت بوده و احیانا دیگران را هم امر به تقوا مى كرده، و این همان نبوت است، ولى رسالت نیست، و بهمین جهت این وضع آن جناب را انذار ننامیده، پس آن جناب قبل از بعثت هم نبى بوده  و نماز مى خوانده، با اینكه هنوز قرآن بر او نازل نشده بود، و سوره حمد كه جزء نماز است نیامده، و ماءمور به تبلیغ نشده بود. و اما سوره حمد، مدتها بعد از بعثت نازل شد، و اگر نزولش بلا فاصله بعد از سوره علق بود، و به قول این مفسر در قلب رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ( خطور كرده بود جا داشت بفرماید: "قل بسم الله الرحمن الرحیم ، الحمد لله رب العالمین …" و یا بفرماید:  "بسم الله الرحمن الرحیم قل الحمد لله رب العالمین"

مترجم : (چون سوره علق به عبارتى آغاز شده كه معناى "قل " را مى دهد اگر سوره حمد هم بلافاصله با آن سوره نازل شده بود باید كلمه "قل " و یا "اقرء" در اول آن قرار مى داشت )

و نیز لازم بود كه در این سوره گفتار در جمله "مالك یوم الدین " تمام شود زیرا بقیه سوره از غرض بیگانه است از طرفى ختم شدن سوره در جمله "مالك یوم الدین " از نظر بلاغت قرآن شریف مناسب تر و لایق تر بود.

بله در سوره حجر كه به شهادت مضامین آیاتش از سوره هاى مكى است و بیانش خواهد آمد فرموده" : و لقد آتیناك سبعا من المثانى و القرآن العظیم " و مراد از كلمه "سبع مثانى " سوره حمد است كه در آیه شریفه در مقابل قرآن عظیم قرار گرفته و این منتها درجه تجلیل و تعظیم از سوره حمد است و لیكن با همه این احوال سوره حمد قرآن نامیده نشده بلكه هفت آیه از آیات قرآن معرفى شده به دلیل اینكه آیه : "كتابا متشابها مثانى " همه قرآن مثانى خوانده شده و در آیه سوره حجر سوره حمد هفت عدد از آن مثانى خوانده شده است .

و با این حال از آنجا كه سوره حجر مشتمل بر نامى از سوره حمد است معلوم مى شود سوره حمد قبل ازسوره حجر نازل شده است .

و نیز از آنجائى كه سوره حجر مشتمل بر آیه "فاصدع بما تومرواعرض ‍ عن المشركین انا كفیناك المستهزئین… " مى فهمیم كه رسولخدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) مدتى دست از انذار كشیده بود و در این آیه مجددا مامور بدان شده كه مى فرماید ": فاصدع " پس از سوره حجر دو چیزشد یكى ترك انذار و دیگر نزول سوره حمد قبل از آن و شما از كجا ثابت مى كنید كه نزول حمد قبل از ترك انذار بوده ؟.

و اما سوره مدثر و مطالبى را كه مشتمل است چون آیه قم "فانذر" اگر گفته شود همه آن یك باره نازل شده حال آیه : "قم فانذر" حال آیه : "فاصدع بما تومر" در سوره حجر است و نیز حال جمله "وعرض عن المشركین " در سوره حجر حال جمله "ذرنى و من خلقت وحیدا" در سوره مدثر است و هر دو مضمونى نزدیك به هم دارند.

از هر دو فهمیده مى شود اولا كسانى مزاحم دعوت رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) بوده اند و در ثانى رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) مدتى انذار را تعطیل كرده بود.

                                                                                                                                                     سایت تبیان

                                                                                                                                              ابوالقاسم شکوری

________________________________________

منبع:

ترجمه تفسیر المیزان ج2،صص29-28